Diferencia entre revisiones de «Emprenyatura»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Linia 24: Linia 24:
== Referencias ==
== Referencias ==
{{listaref}}
{{listaref}}

{{Destacato|af}}
==Vinclos externos==
{{Destacato|mk}}
{{Commonscat|Human pregnancy|a emprenyatura}}


[[Categoría:Obstetricia y chinecolochía]]
[[Categoría:Obstetricia y chinecolochía]]
[[Categoría:Mastozoolochía]]
[[Categoría:Mastozoolochía]]
[[Categoría:Fisiolochía]]
[[Categoría:Fisiolochía]]

{{Destacato|af}}
{{Destacato|mk}}

Versión d'o 18:52 8 may 2015

Articlo d'os 1000
Una muller prenyata.

A emprenyatura, prenyau,[1] prenyo, embarazo[1] u chestación se refiere a lo proceso posterior a la fecundación d'un ovulo por o espermatozoide, por o qualo se desembolica un nuevo individuo d'a especie adintro d'o cuerpo d'a mai, dica l'inte d'o parto; fa referencia a iste periodo de tiempo entre a fecundación e o parto. Incluye totz os procesos fisiolochicos de creiximiento y desembolique d'o feto en o interior de l'utero materno, asinas como os importants cambeyos fisiolochicos, metabolicos y morfolochicos que se producen en a muller ta protecher, nutrir y premitir o desembolique d'o feto, como a interrupción d'os ciclos menstruals, u l'aumento d'a mida d'as mamas ta preparar a lactancia.

Tienen emprenyatura totz os mamifers y, por tanto tamién os sers humans. En a especie humana as chestacions gosan estar unicas, encara que pueden producir-se emprenyaturas moltiples. L'aplicación de tecnicas de reproducción asistita ye fendo puyar a incidencia d'emprenyaturas moltiples en os países desembolicatos.[2] O sexo d'o nuevo individuo viene determinato por una combinación chenetica d'a parella de cromosomas sexuals, seguntes quala sía la copia transmesa a lo espermatozoide mientres a meiosi.

A emprenyatura humana gosa durar nueu meses u bellas 40 semanas dende o primer día d'a zaguera menstruación; u 38 dende a fecundación (alto u baixo bells 9 meses). Se considera que a chestación u emprenyatura prencipia chusto dimpués d'a fecundación de l'ovulo y a implantación d'o embrión y a matriz. O primer trimestre ye l'inte de mayor riesgo d'alborto espontanio; o prencipio d'o tercer trimestre se considera o punto de viabilidat d'o feto, ixe punto dende o qualo puet sobrevivir difuera de l'utero sin de refirme medico. L'alborto ye a inturrupción d'a emprenyatura, en o lapso que va dende a concepción dica o prencipio d'o naiximiento, bien sía de traza voluntaria u por causas naturals u de malautía. Se diz microalborto a lo impedimento d'o desembolique d'o preembrión humán y a suya conseqüent muerte.

Denominacions

William Hunter, Anatomia uteri humani gravidi tabulis illustrata, 1774

En aragonés medieval se documenta l'uso d'o verbo prenyar aplicau tanto a fembras humanas como de qualsiquier especie de mamifero viviparo. Se documenta o verbo emprenyar en casos de pronominalización de l'obchecto directo. No se documenta usos medievals d'o verbo emb(a)razar ni d'o substantivo verbal rizotonico emb(a)razo, que son lusismos u leyonesismos[3] presents en atras luengas latinas.

En benasqués se distingue entre embarazo (pronunciau /embaraso/ con seseyo) y prenyau: embarazo se diz en relación a mullers y prenyau se diz en relación a las fembras d'atras especies[1] de mamiferos viviparos de manera que la muller puet estar embarazada (pronunciau /embarasada/) y la craba prenyada.

una dona ye embarazada y una vaca ye prenyada.[1]

Esta distinción entre embarazada referiu a la muller y prenyada referiu a las fembras en cheneral ye confirmada pa l'aragonés baixo-ribagorzán por María Luisa Arnal Purroy[4].

L'ALEANR no incluyó en as suyas enqüestas preguntas sobre o substantivo derivau de embarazar u prenyar, pero sí o participio derivau d'este verbo como respuesta a la pregunta ¿ cómo está la mujer que espera un hijo ?. Por o que fa a l'Alto Aragón as respuestas son prenyada y embarazada, a segunda con diferents variants.

O substantivo verbal rizotonico embarazo se documenta en parlas alto-aragonesas tant a l'ueste como o cheso[5] y presenta a variant embrazo en parlas como o chistabín[6] y l'aragonés de Sierra Ferrera[7].

A parola prenyau se documenta en Os Monegros[8], sin especificar diferencia con o embarazo d'as mullers (pero citando manimenos a parola embrazada como part d'o lexico monegrín).

Referencias

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. p 132, p 399.
  2. A incidencia d'emprenyaturas moltiples en a población cheneral ye d'un 1,5%. En tecnicas de fecundación asistita puet gosar estar 20%. Luis E. Tsng; Juan F. Mere. Ginecología y Obstetricia. Vol. 42, núm. 3, aviento de 1996
  3. (es) Ivonne Bordelois: A la escucha del cuerpo/ Listening to the body: Puentes Entre La Salud Y Las Palabras. Libros del Zorzal. p 38.
  4. (es) María Luisa Arnal Purroy: Diccionario del habla de la Baja Ribagorza Occidental Gara d'edicions, 2003. p 124.
  5. (an) Chusé Lera Alsina Aplego. Diccionario de Resistencia y Gramática sobre lo cheso. Massanas gràfiques. 2004, p 91.
  6. (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN978-84-8094-061-0 p 218.
  7. (es) Blas Gabarda, F. y Romanos Hernando, F.; El aragonés de Baixo Penyas. 2005, Gara Edizions, p 83.
  8. (an) Francho Rodés, Paquita Maza y Gonzalo Gavín: Bocabulario Monegrino, 2005. Publicacions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa, p 148.

Vinclos externos

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato