Diferencia entre revisiones de «Israel»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Desfeita a edición 1544672 de 79.173.213.2 (desc.)
O conteniu s'ha cambiato por "القرآن أو القرآن الكريم أو القرآن المجيد كما يصفه المسلمون بعبارة "المحفوظ في الصدور والس..."
Linia 1: Linia 1:
القرآن أو القرآن الكريم أو القرآن المجيد كما يصفه المسلمون بعبارة "المحفوظ في الصدور والسطور"، Ra bracket.png إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ Aya-9.png La bracket.png[
{{Articlo 1000|+10}}
{{Infobox_País
| nombre_oficial = מדינת ישראל <br />(''Medinat Yisra'el'') <br />دولة إسرائيل <br />(''Dawlat Isrā'īl'')
| nombre_común = Israel
| de = d'
| imachen_bandera = Flag of Israel.svg
| imachen_escudo = Coat_of_arms_of_Israel.svg
| imachen_escudo_grandaria = 70px
| simbolos =
| imachen_mapa = Israel in its region (pre 1967 territory).svg
| lema_nacional = No'n tien
| himno_nacional = ''[[Hatikvah]]''
| capital =[[Cherusalem]]<ref name=Capital>{{es}} [http://www.mfa.gov.il/MFAES/Facts%20About%20Israel/Jerusalem%20-%20la%20Capital%20de%20Israel ''Jerusalem - la Capital de Israel'']</ref>
| capital_población = 704.900 ([[2004]])
| capital_cor_fmt =
| capital_cor = 31_47_N_35_13_E_ 31°47' N 35°13' E
| ciudat_prencipal = [[Cherusalem]]
| idiomas_oficials = [[Idioma hebreu|Hebreu]], [[Idioma arabe|arabe]]
| gubierno = [[Republica|Republica parlamentaria]]
| enfiladors_titols = [[President d'Israel|President]]<br />[[Primer menistro d'Israel|Primer menistro]]
| enfiladors_nombres = [[Shimon Peres]]<br />[[Benjamin Netanyahu]]
| establimiento = [[Independencia]]
| establimiento_fitas = &nbsp;• Calendata
| establimiento_calendatas = D'o [[Reino Unito]]<br />[[14 de mayo]] de [[1948]]
| superficie = 20.770<ref name=CIA />
| superficie_posición = 153
| superficie_augua = 2
| mugas = 1.017 [[kilometro|km]]<ref name=CIA />
| costas = 273 km<ref name=CIA />
| población = 8,051,200 ([[2013]])<ref name=datos />
| población_posición = 94
| población_densidat = 317
| PIB = US$ 218.490 millons<ref>{{en}} [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512,941,914,446,612,666,614,668,311,672,213,946,911,137,193,962,122,674,912,676,313,548,419,556,513,678,316,181,913,682,124,684,339,273,638,921,514,948,218,943,963,686,616,688,223,518,516,728,918,558,748,138,618,196,522,278,622,692,156,694,624,142,626,449,628,564,228,283,924,853,233,288,632,293,636,566,634,964,238,182,662,453,960,968,423,922,935,714,128,862,611,716,321,456,243,722,248,942,469,718,253,724,642,576,643,936,939,961,644,813,819,199,172,184,132,524,646,361,648,362,915,364,134,732,652,366,174,734,328,144,258,146,656,463,654,528,336,923,263,738,268,578,532,537,944,742,176,866,534,369,536,744,429,186,433,925,178,746,436,926,136,466,343,112,158,111,439,298,916,927,664,846,826,299,542,582,967,474,443,754,917,698,544&s=PPPGDP&grp=0&a=&pr.x=29&pr.y=6 ''International Monetary Fund - Report for Selected Countries and Subjects''].</ref>
| PIB_anyada = 2010
| PIB_posición = 46
| PIB_per_capita = US$ 29.404<ref>{{en}} [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C941%2C914%2C446%2C612%2C666%2C614%2C668%2C311%2C672%2C213%2C946%2C911%2C137%2C193%2C962%2C122%2C674%2C912%2C676%2C313%2C548%2C419%2C556%2C513%2C678%2C316%2C181%2C913%2C682%2C124%2C684%2C339%2C273%2C638%2C921%2C514%2C948%2C218%2C943%2C963%2C686%2C616%2C688%2C223%2C518%2C516%2C728%2C918%2C558%2C748%2C138%2C618%2C196%2C522%2C278%2C622%2C692%2C156%2C694%2C624%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C716%2C321%2C456%2C243%2C722%2C248%2C942%2C469%2C718%2C253%2C724%2C642%2C576%2C643%2C936%2C939%2C961%2C644%2C813%2C819%2C199%2C172%2C184%2C132%2C524%2C646%2C361%2C648%2C362%2C915%2C364%2C134%2C732%2C652%2C366%2C174%2C734%2C328%2C144%2C258%2C146%2C656%2C463%2C654%2C528%2C336%2C923%2C263%2C738%2C268%2C578%2C532%2C537%2C944%2C742%2C176%2C866%2C534%2C369%2C536%2C744%2C429%2C186%2C433%2C925%2C178%2C746%2C436%2C926%2C136%2C466%2C343%2C112%2C158%2C111%2C439%2C298%2C916%2C927%2C664%2C846%2C826%2C299%2C542%2C582%2C967%2C474%2C443%2C754%2C917%2C698%2C544&s=PPPPC&grp=0&a=&pr.x=33&pr.y=12 ''International Monetary Fund - Report for Selected Countries and Subjects''].</ref>
| moneda = [[Nuevo sheqel]] (₪, <code>[[ISO 4217|ILS]]</code>)
| chentilicio = Israelí
| horario = [[EET]] ([[Tiempo Coordinato Universal|UTC]]+2)
| horario_estiu = [[EEST]] ([[Tiempo Coordinato Universal|UTC]]+3)
| cctld = .il
| codigo_telefonico = 972
| prefixo_radiofonico = 4XA-4XZ, 4ZA-4ZZ
| codigo_ISO = 376 / ISR / IL
| miembro_de =<ref name=CIA /> [[Nacions Unitas|ONU]]; [[Unesco]]; [[Organización Mundial d'o Comercio|OMC]]; [[Federación Internacional d'a Cruz Roya y a Meya Luna Roya|FICR]]; [[Fundo Monetario Internacional|FMI]]; [[Organización d'os Estatos Americans|OEA]] (observador); [[OSCE]]; [[Organización Mundial d'a Salut|OMS]] entre atros.
| notas =¹[[Tel Aviv]] ye a capital d'Israel reconoixita internacionalment, pero seguntes o gubierno israelí, Costa Rica y Lo Salvador a capital ye Cherusalem.
}}
O '''Estato d'Israel''' (en [[Idioma hebreu|hebreu]] יִשְרָאֵל‎, ''Yisra'el'', en [[Idioma arabe|arabe]] إسرائيل, ''Isrā'īl'', oficialment ''Estato d'Israel'', מְדִינַת יִשְרָאֵל, ''Medinat Yisra'el''; en arabe: دَوْلَةْ إِسْرَائِيل, ''Dawlat Isrā'īl''), ye un [[país]] d'[[Asia]] que situato a o canto d'o [[Mar Mediterranio]], en a zona conoixita como [[Orient Meyo]]. Dende a suya creyación en [[1948]] por a [[Organización d'as Nacions Unitas]], l'estato d'Israel s'autodefine como l'estato d'os [[Chodigos|pueblo chodigo]] y como hereu d'o [[reino d'Israel]] de que en charra a [[Biblia]], amás de como hereu d'o [[reino de Chudea]].

Muga a lo norte con o [[Liban]] y [[Siria]], a l'este con [[Chordania]] y [[Cischordania]], a l'ueste con a [[mar Mediterrania]] y a lo sud con o [[golfo d'Aqaba]] ([[Mar Roya]]) y [[Echipto]]. Amás, tien costas en a [[mar Muerta]] y tamién en a [[mar de Galilea]], que son en realidat dos [[laco]]s interiors.

A suya [[Población humana|población]] ye de 7.708.400 habitants ([[2011]])<ref name=datos>[http://www1.cbs.gov.il/reader/mainind/indengnew.html Central Bureau of Statistics - Main Indicators - Latest Data - Updated to 30/03/2011]</ref> en una [[superficie]] de 20.770 [[km²]],<ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html The World Factbook - Geography: Israel - ]</ref> con una [[densidat de población]] de 371 hab/km².

O país ye independient dende o [[14 de mayo]] de [[1948]], y declara tener como a suya [[Capital (politica)|capital]] a ciudat de [[Cherusalem]],<ref name=Capital /> feito no reconoixito por a comunidat internacional, que considera que a capital d'Israel ye a ciudat de [[Tel Aviv]], que ye tamién a mayor ciudat (encara que en sería Cherusalem seguntes as afirmacions israelianas) y o centro financiero d'o país. Israel ye miembro d'a [[Organización d'as Nacions Unitas]].

Quan o país proclamó a suya independencia (d'antis mas feba parte d'o [[Mandato britanico de Palestina]]), prencipió una guerra con a población arabe (os [[palestins]]) y con os países arabes mugants, que no acceptaban pas a partición de [[Palestina]] establita por a [[ONU]] entre arabes y chodigos. En a [[Guerra Arabe-israelí de 1948]] y en as guerras posteriors, Israel ocupó territorios que perteneixeban, seguntes os plans de partición establitos por a [[Organización d'as Nacions Unitas]], a os palestins, u mesmo a países mugants, como ye o caso d'o [[Golán]], un territorio que fa parte de [[Siria]] y que Israel diz que fa parte d'o suyo territorio. En l'actualidat, Israel controla os territorios de [[Cischordania]], [[Gaza]] y o [[Golán]]. O [[conflicto israelo-palestinián]] ye uno d'os prencipals problemas d'Israel.

Encara que a mayor parte d'os ciudadans israelís practican o [[chudaísmo]], tamién i viven comunidatz [[Islam|musulmanas]], [[Cristianismo|cristianas]], [[Drusos|drusas]] y [[Samaritans|samaritanas]]. O país ye o solo país d'o mundo a on o chudaísmo ye a relichión d'a mayor parti d'a población, estndo a relichión d'alto u baixo o 80% d'a poblacón israelí. Israel tien dos [[Luenga oficial|luengas oficials]], l'[[Idioma hebreu|hebreu]] y l'[[Idioma arabe|arabe]].

Politicament, Israel s'articula como una [[democracia]] [[Parlamento|parlamentaria]] en un rechimen de gubierno [[Republica|republicán]], en o qualo bi ha un [[president d'Israel|president]] con funcions mas que mas representativas y un [[Primer menistro d'Israel|primer menistro]] qui, como s'escayece en os rechimens parlamentarios, controla l'acción de gubierno y responde debant d'o [[Parlamento d'Israel|Parlamento]]. Antiparte, o [[poder chudicial]] ye exercito por a [[Cort Suprema d'Israel]], que ye a mas alta instancia chudicial d'o país y tien a función d'o [[control de constitucionalidat]] d'as leis y tamién d'o [[control churisdiccional]] d'as decisions d'o[[poder executivo]].

A [[economía d'Israel]] ye a [[economía]] mas desenvolicata d'a suya redolada, estando a 41<sup>ena</sup> economía mundial, estando o suyo [[producto interior bruto per cápita]] uno d'os mas elevatos d'a suya redolada. En [[2010]] o país s'integró en a [[OCDE]].

== Cheografía ==
{{Articlo principal|Cheografía d'Israel}}
Israel muga a o norte con [[Liban]], al'este con [[Chordania]] y a o sudueste con [[Echipto]], estando istas as suyas solas mugas terrestres, en un territorio muito mas largo que no pas amplo. As suyas mugas con Liban son reconoixitas por [[Nacions Unitas]] y por a comunidat internacional, en a mesma situación que as mugas con Echipto y Chordania, reconoixitas tamién an tractatos bilaterals. Sindembargo, no son reconoixitas as mugas que Israel proclama tener con [[Siria]] (a comunidat internacional no reconoix l'anexión ''[[de facto]]'' d'os [[Altos d'o Golán]]) ni con [[Palestina]], ni en a redolada de [[Chudea]] u a de [[Samaria]] ni tampoco en a suya anexión ''de facto'' d'a ciudat de [[Cherusalem]], que diz estar a suya capital, feito no reconoixito tampoco por a comunidat internacional. Gosa acceptar-se a muga de feito existent en chunio de [[1967]], antis d'a [[Guerra d'os Seis Días]], en a quala Israel anexionó ''de facto'' [[Cischordania]] y Cherusalem Este. En istos territorios ocupatos, Israel ha construito (y contina construindo-ie) poblacions nuevas t'asentar-ie población israelí, prebando d'alterar a situación t'anexionar-se-los.

=== Relieve ===
O territorio d'Israel se puet considerar que ye dividito en quatre redoladas prou definitas: una [[plana]] costanera, situata chunto a la [[mar Mediterrania]], una [[cordelera]] montanyosa central, a val d'o [[río Chordán]], y o [[disierto d'o Negev]]. Istas quatre rechions son mas que mas aridas, encara que climaticament podemos trobar dende un [[clima mediterranio]] en a costa dica un [[clima continental]] en l'interior d'o país, estando mas acusatas as diferencias termicas en l'interior.

Sindembargo d'ista [[arideza]], en as vals ye a on mas que mas se pueden trobar chicotas masas de [[selva]]s naturals, y en as zagueras anyadas se fan en o país plans de reforestación.

=== Climatolochía ===
En trobar-se situato en una crucillata entre os [[disierto]]s d'[[Asia]] y d'[[Africa]] y as influencias d'a [[mar Mediterrania]], Israel tien una gran variabilidat climatica, distinguindo-se-ie quaranta tipos climaticos diferents, anque a superficie d'o suyo territorio sía tan chicota.

O rechimen termico varía muito con l'altaria y con a continentalidat de cada puesto, mas que mas en [[hibierno]], encara que se puet resumir a grans linias decindo que se pasa d'un [[clima mediterranio]] a l'ueste dica un [[clima continental]] a l'este. Antiparte, a caracteristica cheneral d'as redoladas montanyosas d'o país ye que son de clima muit frío y amás con abundancia de viento, por a quala cosa gosan amanixer con [[nevazo]]s: asinas, o [[mont Hermón]] ye cubierto de [[nieu]] a mayor parte de l'anyo y a [[nieu]] ye present en a ciudat de Cherusalem a lo menos una vegata cada anyada. Sindembargo, as ciudats d'a costa mediterrania, como [[Haifa]] u [[Tel Aviv]] tienen un clima mediterranio con hibiernos fridos y con [[plevia]]s, anque con [[verano]]s muit calorosos y xutos. Manimenos, a ciudat d'[[Eilat]], en o [[golfo d'Aqaba]] a o sud d'o país, tien un [[clima tropical]] seco.

A temperatura mas alta de que se'n tien constancia en [[Asia]] se rechistró en [[1942]] en o ''[[kibbutz]]'' de Tirat Tseví, situato a o norte d'a val d'o [[río Chordán]], quan se plegó dica os 53,7&nbsp;°C.

Por un regular, en Israel bi ha una estación xuta (dende abril dica octubre) y una de plevias (dende octubre dica abril), con una maxima concentración de plevias dende meyatos de chinero dica primerías de marzo; antiparte, as plevias aumentan dende o sud enta o norte y dende l'este enta l'ueste.

Ista climatolochía tien una gran influencia en l'[[agricultura]]; por ixo en Israel s'han desenvolicato os sistemas de [[regano]], destacando-ie o [[riego gota a gota]] como una practica que se fa servir a ormino.

== Historia ==
{{Articlo principal|Historia d'Israel}}

== Politica ==
{{Articlo principal|Politica d'Israel}}

=== Organización territorial ===
[[Imachen:Israel districts numbered.png|right|thumb|200px|[[Districtos d'Israel]]: (1)&nbsp;[[Districto Norte (Israel)|Districto Norte]], (2)&nbsp;[[Districto de Haifa]], (3)&nbsp;[[Districto Central (Israel)|Districto Central]], (4)&nbsp;[[Districto de Tel Aviv]], (5)&nbsp;[[Districto de Cherusalem]], (6)&nbsp;[[SDistricto Sud (Israel)|Districto Sud]], (B) [[Districto de Chudea y Samaria]].]]
Israel ye dividito administrativament en seis districtos prencipals, conoixitos en [[idioma hebreu|luenga hebrea]] como ''mehozot'' (''mehoz'' en singular) y 15 subdistrictos, conoixitos como ''nafot'' (''nafa'' en singular) que se subdividen en 50 rechions naturals. Son dirichitos por un funcionario designato por o ''Menisterio d'Interior''.

Os districtos d'Israel son:
* [[Districto Norte (Israel)|Districto Norte]], con [[Capital (politica)|capital]] en [[Nazaret]].
** [[Subdistricto de Safed]].
** [[Subdistricto d'o laco Tiberiades]].
** [[Subdistricto de Jizreel]].
** [[Subdistricto d'Acó]].
** [[Subdistricto d'o Golán]] (subdistricto que a comunidat internacional considera que fa parte de [[Siria]]).
* [[Districto de Haifa]], con capital en [[Haifa]].
** [[Subdistricto de Haifa]].
** [[Subdistricto de Hadera]].
* [[Districto Central (Israel)|Districto Central]], con capital en [[Ramla]].
** [[Subdistricto de Saron]].
** [[Subdistricto de Pétah Tiqvà]].
** [[Subdistricto de Ramla]].
** [[Subdistricto de Rehobot]].
* [[Districto de Tel Aviv]], con capital en [[Tel Aviv]].
* [[Districto de Cherusalem]], con capital en [[Cherusalem]].
* [[Districto Sud (Israel)|Districto Sud]], con capital en [[Beersheva]].
** [[Subdistricto d'Ascalón]].
** [[Subdistricto de Beersheva]].
* [[Districto de Chudea y Samaria]] (que a comunidat internacional no accepta como parte d'Israel, estando conoixito como [[Cischordania]]).

== Cultura ==
=== Esporte ===
* [[Imachen:Olympic flag.svg|50px]] [[{{PAGENAME}} en os Chuegos Olimpicos]].

[[Imachen:Yossibenayounch.jpg|200px|right|thumb|[[Yossi Benayoun]].]]

Anque Israel ye un país d'[[Asia]], partecipa en as competicions organizatas por as federacions continentals [[Europa|europeas]]. Israel partecipa en os [[Chuegos Olimpicos]] dende [[Chuegos Olimpicos de 1952|1952]], a on ha ganado 7 medallas (1 d'[[oro]] de [[Gail Friedman]], 1 d'[[archent]], y 5 de [[bronze]]).

Os esportes mes populars d'Israel son o [[fútbol]], o [[baloncesto]], a [[natación]], l'[[aixedrez]] y l'[[atletismo]].

* O fútbol ye o esporte mes popular, l'organismo rector ye a [[Federación de Fútbol d'Israel]] y a suya competición mes important ye a [[Israel Premier League]]. Os suyos equipes partecipan en as competicion continentals organizatas por a [[UEFA]] y os mes conoixitos son o [[Maccabi de Haifa]], o [[Maccabi Tel Aviv]] y o [[Hapoel de Tel Aviv]] clasificatos bells anyos ta la fase de grupos d'a [[Champions League d'a UEFA]]. O equipe nacional, a [[Selección de fútbol d'Israel]], organizó y ganó o [[Campionato d'Asia de Fútbol]] de [[1964]] y se clasificó ta o [[Campionato Mundial de Fútbol]] de [[Campionato Mundial de Fútbol de 1970|México]] de [[1970]]. Beluns d'os millors y mes conoixitos chugadors de fútbol son [[Haim Revivo]], [[Dudu Aouate]] y [[Yossi Benayoun]].

* O baloncesto ye o segundo esporte mes popular, l'organismo rector ye l'[[Asociación d'Israel de baloncesto]], estando-ne a suya competición mes important a [[Superliga d'Israel de Baloncesto]]. Os suyos equipes partecipan en as competicion continentals organizatas por a [[Confederación Europea de Baloncesto]] (FIBA Europa). Os millors equipes d'o país son a sección de baloncesto d'o [[Maccabi de Tel Aviv]] (ganador de 5 Euroligas) y o [[Hapoel de Jerusalem]] (ganador de 1 Eurocup d'a ULEB). O equipe nacional participa en a [[Campionato d'Europa de Baloncesto]], y bi ha ganato una medalla d'[[archent]]. Tamién bi ha partecipato en 2 [[Campionatos d'o Mundo de baloncesto]] y una vegata en os [[Chuegos Olimpicos]].

* As [[cursas de larga distancia]] d'atletismo son populars en Israel. Cada anyo mils de presonas partecipan en as 1/2 marathons de Tel-Aviv, de Jerusalén y d'Ein Gedi.<ref>{{en}} [http://www.frommers.com/destinations/israel/0227020901.html ''Marathons in Israel''].</ref><ref>{{en}} [http://www.haaretz.com/hasen/spages/1151051.html ''Runners collapse near Dead Sea as temperatures hit seasonal highs''].</ref> En o anyo [[2011]], Cherusalem organizará o primer marathon internacional d'Israel.<ref>{{en}} [http://www.israel21c.org/briefs/get-ready-for-jerusalem-marathon-2011 ''Get Ready for Jerusalem Marathon''].</ref> O millor atleta internacional d'Israel estió [[Aleksandr Averbukh]], ganador de tres medallas d'oro en os [[Campionatos d'Europa d'atletismo]] de [[2000]], [[2002]] y [[2006]], amás de d'os medallas en os [[Campionatos d'o Mundo d'atletismo]] en [[1999]] y [[2001]].

== Referencias ==
{{listaref}}

== Vinclos externos ==
{{Commonscat|Israel|Israel}}
* {{he}} {{ar}} {{en}} [http://www.knesset.gov.il/index.html Pachina web oficial d'a ''Kenésset''.]
* {{en}} [http://www.cbs.gov.il/engindex.htm Oficina d'estadistica.]
* {{en}} [http://eng.football.org.il/Pages/default.aspx Federación d'Israel de fútbol.]
* [http://www.ibba.one.co.il/ Asociación d'Israel de Baloncesto.]
* {{en}} [http://www.science.co.il/Sports-Associations.asp Asociacions esportivas d'Israel.]

{{Asia}}

[[Categoría:Israel]]

{{Destacato|he}}
{{Destacato|no}}
{{Destacato|cs}}
{{Destacato|ru}}
{{Destacato|eu}}
{{Destacato|id}}
{{Destacato|pt}}
{{Destacato|sl}}

Versión d'o 14:26 12 ago 2014

القرآن أو القرآن الكريم أو القرآن المجيد كما يصفه المسلمون بعبارة "المحفوظ في الصدور والسطور"، Ra bracket.png إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ Aya-9.png La bracket.png[