Diferencia entre revisiones de «Aragonés meridional»
m Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3574008 (translate me) |
Sin resumen de edición |
||
Linia 14: | Linia 14: | ||
Ye más igual entre todas as [[comarcas d'Aragón|comarca]]s (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada [[parzana]]/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más [[castellanización|castellanizato]], por a mesma razón. |
Ye más igual entre todas as [[comarcas d'Aragón|comarca]]s (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada [[parzana]]/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más [[castellanización|castellanizato]], por a mesma razón. |
||
En as zagueras decadas a erosion lingüistica ha feito que os zaguers elementos aragoneses |
En as zagueras decadas a erosion lingüistica ha feito que os zaguers elementos aragoneses alzaus en os anyos [[Anyos 1950|1950]]-[[Anyos 1960|1960]], s'haigan perdito en a suya más gran parte. Hue lo que se siente más que más ye como un [[Idioma castellán|castellán]] con l'articlo aragonés cheneral, ''o'', ''os'', ''a'', ''as'', a particla pronomino-adverbial ''en''/''ne'', a construcción ''le'n'', ''les ne'', a preposición ''ta'' y o deminutivo ''–ed''/''-er'' ''eta''. |
||
== Fonetica == |
== Fonetica == |
||
*Sonorización d'as [[Consonants oclusivas xordas intervocalicas en aragonés|xordas intervocalicas]] latinas fueras de casos isolatos de |
*Sonorización d'as [[Consonants oclusivas xordas intervocalicas en aragonés|xordas intervocalicas]] latinas fueras de casos isolatos de conservación: ''[[forato]]'', ''[[melico]]'', ''[[parete]]'', ''[[rete]]'', que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de [[provincia de Teruel|Teruel]]. |
||
*Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida. |
*Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida. |
||
*Se troban muito a sobén [[castellanismos foneticos en l'aragonés|castellanismos foneticos]]: ''ocho'', ''noche'', ''ablar''. |
*Se troban muito a sobén [[castellanismos foneticos en l'aragonés|castellanismos foneticos]]: ''ocho'', ''noche'', ''ablar''. |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
== Morfolochía == |
== Morfolochía == |
||
*A partícula pronomino-adverbial |
*A [[Pronombre adverbial i/bi/ie en l'aragonés|partícula pronomino-adverbial i]] ye perdita, fueras de casos de fosilización. |
||
*O |
*O diminutivo ''-et'' suena como /-ed/ u /-er/ seguntes as zonas. |
||
== Variedatz == |
== Variedatz == |
Versión d'o 07:30 31 mar 2014
Plantilla:Variedatz aragonesas
O semontanés ye más que más l'aragonés d'o Semontano Pirenaico, pero de feito ocupa terrenos d'o Prepireneu y no ye diferent de lo que se charraba en os Monegros. No existe una muga clara y neta ni con o chaqués ni con o sarrablés ni con o sobrarbés. Se puede considerar a o fovano como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o ribagorzano y a o chaqués d'o quadrilatero Lerés-Frauca-Samianigo-Larrés como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'aragonés d'a Tierra de Biescas.
Ye más igual entre todas as comarcas (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada parzana/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más castellanizato, por a mesma razón.
En as zagueras decadas a erosion lingüistica ha feito que os zaguers elementos aragoneses alzaus en os anyos 1950-1960, s'haigan perdito en a suya más gran parte. Hue lo que se siente más que más ye como un castellán con l'articlo aragonés cheneral, o, os, a, as, a particla pronomino-adverbial en/ne, a construcción le'n, les ne, a preposición ta y o deminutivo –ed/-er eta.
Fonetica
- Sonorización d'as xordas intervocalicas latinas fueras de casos isolatos de conservación: forato, melico, parete, rete, que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de Teruel.
- Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida.
- Se troban muito a sobén castellanismos foneticos: ocho, noche, ablar.
- Cheada: o fonema -x- se pierde a sobén por a presión castellana y se torna -ch-, pero en bells lugars tot y que se pierde en cheneral, se mantién en o demostrativo ixe, ixa, ixo, ixos, ixas.
- Tamién se troban muito cosas en común con o castellán rustico, vulgarismos, etc: haiga, faiga, vaiga (que contrasta con l'aragonés de bellas vals axials: haya, faya, vaya, pero que s'ha agafato pa l'aragonés estandard).
- Podemos trobar aragonesizacions por hipercorrección: coniello en cuenta de conillo.
Morfolochía
- A partícula pronomino-adverbial i ye perdita, fueras de casos de fosilización.
- O diminutivo -et suena como /-ed/ u /-er/ seguntes as zonas.
Variedatz
Bibliografía
- Francho Chabier Nagore Laín. El Aragonés Hoy. Ibercaja y Consello d'a Fabla Aragonesa, 1989.
- Anchel Conte et al. El aragonés identidad y problemática de una lengua. Colección Aragón. Librería general.
- Chabier Tomás Arias. El aragonés del "biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses, 1999. ISBN 84-8127-095-4
Dialectos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional |
Variedatz meridionals de l'aragonés | ||
---|---|---|
Ayerbense | Aragonés d'o Semontano de Balbastro incluindo o Navalés | Aragonés d'o Viello Sobrarbe |