Diferencia entre revisiones de «Bodiello gordo»
m EBRO movió a pachina Bodiello ancho ta Bodiello bolsudo sobre una reendrecera: Orichen claro d'a denominación en un aria aragonesoparlant a on se conserva ''Bodillo'' |
Sin resumen de edición |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
O '''bodiello bolsudo'''<ref name="ANDOLZ">{{an}}{{es}} [[Rafael Andolz Canela|ANDOLZ CANELA, Rafael]], ''Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés'' (5ª Ed.); Mira Editores. Zaragoza [[2004]]. ISBN 84-8465-160-6. O diccionario d'Andolz da como localidat pa ''bodillo bolsudo'' o [[Semontano de Balbastro|Semontano]] de Uesca.</ref> u '''estentino gordo'''<ref name="ansobenitez">{{es}} [[María Pilar Benítez]] ''L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó''. Gobierno de Aragón, 2001, p 303</ref> ye a zaguera parti d'o [[sistema dichestivo]] en os [[vertebrato]]s. A suya función ye absorber l'augua d'os repuis alimentarios no dicheribles ta la suya posterior expulsión d'o cuerpo. Ye formato por o [[ciego (anatomía)|ciego]] y o [[cólon]] y o recto ([[estentín culer]]<ref name=BADIABIEL>{{es}} [[Antonio Badía Margarit]]: ''El habla del valle de Bielsa''. [[Instituto de Estudios Pirenaicos]], 1950 p 272</ref>). Prencipia en a [[rechión iliaca]] d'a [[pelvis]], a l'altaria u chusto por debaixo d'a [[cintura]], a on que s'une con a parti inferior d'o [[bodiello chicot]]. Dende aquí, contina dica l'[[abdomen]], trescruza transversalment a [[cavidat abdominal]] y, de contino, s'endreza enta abaixo dica plegar a lo suyo punto final, l'[[ano]]. Con una largaria d'alto u baixo d'un metro y meyo, representa una cinquena parti d'a lonchitut total d'o [[estentino]]. |
O '''bodiello bolsudo'''<ref name="ANDOLZ">{{an}}{{es}} [[Rafael Andolz Canela|ANDOLZ CANELA, Rafael]], ''Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés'' (5ª Ed.); Mira Editores. Zaragoza [[2004]]. ISBN 84-8465-160-6. O diccionario d'Andolz da como localidat pa ''bodillo bolsudo'' o [[Semontano de Balbastro|Semontano]] de Uesca.</ref> u '''estentino gordo'''<ref name="ansobenitez">{{es}} [[María Pilar Benítez]] ''L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó''. Gobierno de Aragón, 2001, p 303</ref> ye a zaguera parti d'o [[sistema dichestivo]] en os [[vertebrato]]s. A suya función ye absorber l'augua d'os repuis alimentarios no dicheribles ta la suya posterior expulsión d'o cuerpo. Ye formato por o [[ciego (anatomía)|ciego]] y o [[cólon]] y o recto ([[estentín culer]]<ref name=BADIABIEL>{{es}} [[Antonio Badía Margarit]]: ''El habla del valle de Bielsa''. [[Instituto de Estudios Pirenaicos]], 1950 p 272</ref>). Prencipia en a [[rechión iliaca]] d'a [[pelvis]], a l'altaria u chusto por debaixo d'a [[cintura]], a on que s'une con a parti inferior d'o [[bodiello chicot]]. Dende aquí, contina dica l'[[abdomen]], trescruza transversalment a [[cavidat abdominal]] y, de contino, s'endreza enta abaixo dica plegar a lo suyo punto final, l'[[ano]]. Con una largaria d'alto u baixo d'un metro y meyo, representa una cinquena parti d'a lonchitut total d'o [[estentino]]. |
||
Dende o [[bodiello chicot]], os poquetz nutrients que no han estato dicheritos previament, y parti de l'augua, pasan a lo bodiello bolsudo a traviés d'un aniello muscular que mira que os alimentos no tornen a lo |
Dende o [[bodiello chicot]], os poquetz nutrients que no han estato dicheritos previament, y parti de l'augua, pasan a lo bodiello bolsudo a traviés d'un aniello muscular que mira que os alimentos no tornen a lo [[bodellet]]. O bodiello bolsudo necesita de 10 a 12 horas ta rematar a resta d'o proceso. En ista fase, ya no contina procesando-se os alimentos; o bodiello bolsudo simplament absorbe as vitaminas, (por eixemplo a [[vitamina K]]), creyatas por as [[bacteria]]s que habitan en o cólon y l'augua restant, compacta os excrementos y almadazena la materia fecal en o [[recto]] dica que sía eliminata por l'ano. |
||
A diferencia más important con o bodiello chicot ye que ye más amplo y que presenta una napa muscular lonchitudinal que se reduce a tres estructuras en forma de correya, de bells 5 milimetros d'amplaria, conoixitas como ''taeniae coli'', que prencipian en a base de l'[[apéndiz]] y s'estendillan dende o ciego dica lo recto. A suya paret s'alinia con o [[epitelio]] columnar simple y, en cuentas de tener as vellosidatz d'o bodiello chicot, o bodiello bolsudo presenta glandulas intestinals. Encara que os dos intestins tienen celulas en forma de cáliz, en o bodiello bolsudo són más numerosas. |
A diferencia más important con o bodiello chicot ye que ye más amplo y que presenta una napa muscular lonchitudinal que se reduce a tres estructuras en forma de correya, de bells 5 milimetros d'amplaria, conoixitas como ''taeniae coli'', que prencipian en a base de l'[[apéndiz]] y s'estendillan dende o ciego dica lo recto. A suya paret s'alinia con o [[epitelio]] columnar simple y, en cuentas de tener as vellosidatz d'o bodiello chicot, o bodiello bolsudo presenta glandulas intestinals. Encara que os dos intestins tienen celulas en forma de cáliz, en o bodiello bolsudo són más numerosas. |
||
L'[[apéndiz vermiforme|apéndiz]], que ye unito a la superficie posteromedial d'o bodiello bolsudo, contiene masas de teixito [[limfa|limfoide]]. L'[[apendicitis]] ye o resultato d'un bloqueyo que agafa material [[infección|infectato]] en a cavidat, pero l'apéndiz, si ye menester, se puet tirar sin garra periglo ni conseqüencia ta o pacient, ya que pareixe un remanent d'a [[evolución]] y que no tién denguna función conoixita en l'actualitat. |
L'[[apéndiz vermiforme|apéndiz]], que ye unito a la superficie posteromedial d'o bodiello bolsudo, contiene masas de teixito [[limfa|limfoide]]. L'[[apendicitis]] ye o resultato d'un bloqueyo que agafa material [[infección|infectato]] en a cavidat, pero l'apéndiz, si ye menester, se puet tirar sin garra periglo ni conseqüencia ta o pacient, ya que pareixe un remanent d'a [[evolución]] y que no tién denguna función conoixita en l'actualitat. |
||
== Denominacions == |
|||
En [[aragonés occidental]] no se fa servir a parola ''bodiello'' por o menos actualment y fan servir variants d'a parola ''estentino''. En as zonas d'a metat oriental de l'Alto Aragón a on se conserva a parola ''bodiello'' a chent considera que ye una parola d'un rechistro mes baixo que ''estentino'', y fan servir ''estentín''<ref name=BADIABIEL/> u ''estentino'' quan quieren fer puyar o libel d'o suyo rechistro. Con a variants ''bodillo'' de ''bodiello'' trobamos l'adchectivo ''bolsudo'' en o [[aragonés d'o Semontano de Balbastro|Semontano]]. Con a forma ''estentino'' trobamos l'adchectivo ''gordo'' en [[aragonés ansotano|ansotán]]. |
|||
Qualques estudeos lexicos local nombran a lo bodiello bolsudo como ''culer'' u ''cular'', manimenos en belsetán con este adchectivo se refiere unicament a lo [[recto]].<ref name=BADIABIEL/> N'esta clase d'estudeos locals tamién podemos trobar l'adchectivo ''[[callar]]'', manimenos en cheso se refiere unicament a lo recto y en chistabín se refiere a una part d'o estomago d'os [[remugadors]]. Con a denominación ''arbillo'' mos trobamos con a problematica que en qualques puestos se refiere a lo bodiello bolsudo y en atros puestos a lo [[esofago]]. |
|||
== Referencias == |
== Referencias == |
||
Versión d'o 15:32 6 avi 2013
O bodiello bolsudo[1] u estentino gordo[2] ye a zaguera parti d'o sistema dichestivo en os vertebratos. A suya función ye absorber l'augua d'os repuis alimentarios no dicheribles ta la suya posterior expulsión d'o cuerpo. Ye formato por o ciego y o cólon y o recto (estentín culer[3]). Prencipia en a rechión iliaca d'a pelvis, a l'altaria u chusto por debaixo d'a cintura, a on que s'une con a parti inferior d'o bodiello chicot. Dende aquí, contina dica l'abdomen, trescruza transversalment a cavidat abdominal y, de contino, s'endreza enta abaixo dica plegar a lo suyo punto final, l'ano. Con una largaria d'alto u baixo d'un metro y meyo, representa una cinquena parti d'a lonchitut total d'o estentino.
Dende o bodiello chicot, os poquetz nutrients que no han estato dicheritos previament, y parti de l'augua, pasan a lo bodiello bolsudo a traviés d'un aniello muscular que mira que os alimentos no tornen a lo bodellet. O bodiello bolsudo necesita de 10 a 12 horas ta rematar a resta d'o proceso. En ista fase, ya no contina procesando-se os alimentos; o bodiello bolsudo simplament absorbe as vitaminas, (por eixemplo a vitamina K), creyatas por as bacterias que habitan en o cólon y l'augua restant, compacta os excrementos y almadazena la materia fecal en o recto dica que sía eliminata por l'ano.
A diferencia más important con o bodiello chicot ye que ye más amplo y que presenta una napa muscular lonchitudinal que se reduce a tres estructuras en forma de correya, de bells 5 milimetros d'amplaria, conoixitas como taeniae coli, que prencipian en a base de l'apéndiz y s'estendillan dende o ciego dica lo recto. A suya paret s'alinia con o epitelio columnar simple y, en cuentas de tener as vellosidatz d'o bodiello chicot, o bodiello bolsudo presenta glandulas intestinals. Encara que os dos intestins tienen celulas en forma de cáliz, en o bodiello bolsudo són más numerosas.
L'apéndiz, que ye unito a la superficie posteromedial d'o bodiello bolsudo, contiene masas de teixito limfoide. L'apendicitis ye o resultato d'un bloqueyo que agafa material infectato en a cavidat, pero l'apéndiz, si ye menester, se puet tirar sin garra periglo ni conseqüencia ta o pacient, ya que pareixe un remanent d'a evolución y que no tién denguna función conoixita en l'actualitat.
Denominacions
En aragonés occidental no se fa servir a parola bodiello por o menos actualment y fan servir variants d'a parola estentino. En as zonas d'a metat oriental de l'Alto Aragón a on se conserva a parola bodiello a chent considera que ye una parola d'un rechistro mes baixo que estentino, y fan servir estentín[3] u estentino quan quieren fer puyar o libel d'o suyo rechistro. Con a variants bodillo de bodiello trobamos l'adchectivo bolsudo en o Semontano. Con a forma estentino trobamos l'adchectivo gordo en ansotán.
Qualques estudeos lexicos local nombran a lo bodiello bolsudo como culer u cular, manimenos en belsetán con este adchectivo se refiere unicament a lo recto.[3] N'esta clase d'estudeos locals tamién podemos trobar l'adchectivo callar, manimenos en cheso se refiere unicament a lo recto y en chistabín se refiere a una part d'o estomago d'os remugadors. Con a denominación arbillo mos trobamos con a problematica que en qualques puestos se refiere a lo bodiello bolsudo y en atros puestos a lo esofago.
Referencias
- ↑ (an)(es) ANDOLZ CANELA, Rafael, Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés (5ª Ed.); Mira Editores. Zaragoza 2004. ISBN 84-8465-160-6. O diccionario d'Andolz da como localidat pa bodillo bolsudo o Semontano de Uesca.
- ↑ (es) María Pilar Benítez L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó. Gobierno de Aragón, 2001, p 303
- ↑ 3,0 3,1 3,2 (es) Antonio Badía Margarit: El habla del valle de Bielsa. Instituto de Estudios Pirenaicos, 1950 p 272