Griego bizantín

O griego bizantín ye o resultato d'a evolución d'o griego helenistico mientres o periodo bizantín. Ye a base d'o griego moderno.

En o Imperio Román d'Orient o griego bizantín estió a luenga administrativa, a muga entre a romanización en latín y a romanización en griego se considera a Linia de Jireček en os Balcans y os desiertos d'a ribera d'o Golfo de Sidra entre Tripolitania y Cirenaica en Africa. Dende que Costantín I trasladó a capital administrativa d'o imperio ta Bizantion (dende ixe inte Constantinopolis, y d'astí Costantinoble) o griego esdevién a luenga principal en l'administración d'o imperio, y a luenga en a que os emperadors parlarán con a chent de Palacio. Dica i habrá emperadors que no parlarán bien latín. O historiador Ammiano califica o latín d'o emperador Chulián l'"apostata" como aceptablement bueno, indicando que no lo parlaba tan bien u a escape como un emperador román anterior.

Bi ha bellas evolucions foneticas que plegan dica o griego moderno:

• En grupos de dos oclusivas a primera se fricativiza: hepta > eftá "siet", oktô > oxtó "ueito", ophtalmos > ftarmós "maldau" (en castellán mal de ojo, literalment "mal de uello").
• En as consonants preceditas de nasal, a nasal s'asimila a la consonant vinient: nymphê > níffi > nífi "novia".
• O resto de grupos de dos consonants se simplifican (de fueras de en Rodas, Khios y Chipre): thalassa > thálasa "mar".
• O sonito /l/ cambeya ta /r/ debant de consonant: adelphos > adherfós ‘"hermán", ophtalmos > ftarmós "maldau".
• Debant de vocal /i/ y /e/ cambeyan ta /y/: paidia > pedhyá "chicos", mêlea > milya "manzanera".
• Bellas vocals pretonicas desapareixen: opsaria > psárya "peix", ophtalmos > ftarmós "maldau"

Bi ha influencia lexica d'o latín:

• porta ("puerta")
• saíta (< sagita, "sayeta")
• palati (< palatium "palacio")
• spiti (< hospitium "casa")

Tamién bi ha influencia lexica d'os dialectos italicos d'os chenoveses, pisans y venecians que comerciaban en as costas bizantinas d'a Edat Meya. Se calcula que encara en griego moderno bi ha 600 "italianismos" que s'introducioron en o periodo bizantín, por eixemplo síghuros ("seguro"), servitóros ("sirvient"), ecetra...

En aragonés bi ha poquismos ampres provinients d'o griego bizantín. Entre os pocos bien documentatos tenemos "galera", en muitos textos meyevals galea, forma identica a lo griego bizantín galea, d'etimolochía poco clara.

O taller de traductors y escribans de Chuan Ferrández d'Heredia precisaba de conoixedors d'esta luenga. O equipe d'Heredia teneba como parlant nativo d'o griego bizantín a Dimitri Calodiqui, que traduciba dende o griego clasico a lo griego bizantín, y como buen conoixedor d'o griego bizantín a Nicolau de Drenopoli, que traduciba dende o griego bizantín a un aragonés de ran baixo que dimpués escoscaban os escribans aragoneses.

Enrastres externos

• descripción d'o griego bizantín