Diferencia entre revisiones de «Tornado»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m r2.7.3) (Robot Adhibito: cy:Trowynt
Legobot (descutir | contrebucions)
m Bot: Migrating 95 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8081 (translate me)
Linia 27: Linia 27:
{{Destacato|fr}}
{{Destacato|fr}}
{{Destacato|es}}
{{Destacato|es}}

[[af:Tornado]]
[[ar:إعصار]]
[[ast:Tornáu]]
[[az:Tornado]]
[[bat-smg:Viesols]]
[[be:Тарнада]]
[[be-x-old:Тарнада]]
[[bg:Торнадо]]
[[bjn:Angin tutus]]
[[bn:টর্নেডো]]
[[bs:Tornado]]
[[ca:Tornado]]
[[chr:ᎠᎦᎷᎦ]]
[[chy:Ma'xêhevovetäso]]
[[cs:Tornádo]]
[[cy:Trowynt]]
[[da:Tornado]]
[[de:Tornado]]
[[el:Σίφωνας]]
[[en:Tornado]]
[[eo:Tornado (ŝtormo)]]
[[es:Tornado]]
[[et:Tromb]]
[[eu:Tornado]]
[[fa:پیچند]]
[[fi:Trombi (pyörremyrsky)]]
[[fiu-vro:Tuulispää]]
[[fr:Tornade]]
[[fy:Tornado]]
[[gd:Cuairt-ghaoth]]
[[gl:Tornado]]
[[gv:Sterrym cassee]]
[[he:טורנדו]]
[[hr:Tornado]]
[[ht:Tònad]]
[[hu:Tornádó]]
[[id:Tornado]]
[[is:Skýstrokkur]]
[[it:Tromba d'aria]]
[[iu:ᐅᓚᔪᔭᖅ]]
[[ja:竜巻]]
[[jv:Tornado]]
[[ka:ტორნადო]]
[[kbd:Гъуэжькуий]]
[[kk:Торнадо]]
[[ko:토네이도]]
[[la:Turbo (caelum)]]
[[lb:Tornado]]
[[lt:Viesulas]]
[[lv:Virpuļviesulis]]
[[mk:Торнадо]]
[[ml:ടൊർണേഡോ]]
[[mr:चक्रीवादळ]]
[[ms:Puting beliung]]
[[my:လေဆင်နှာမောင်း]]
[[nds:Warvelwind]]
[[nds-nl:Wervelstörm]]
[[new:तःफय्]]
[[nl:Tornado (wervelwind)]]
[[nn:Tornado]]
[[no:Tornado]]
[[nv:Níyoltsoh]]
[[oc:Tornada (atmosfèra)]]
[[om:Tornado]]
[[pl:Tornado]]
[[pnb:ٹورنیڈو]]
[[pt:Tornado]]
[[qu:Sinchi muyuq wayra]]
[[ro:Tornadă]]
[[ru:Смерч]]
[[sa:चक्रवातः]]
[[scn:Turnatu]]
[[sh:Tornado]]
[[si:ටෝනාඩෝ]]
[[simple:Tornado]]
[[sk:Tornádo]]
[[sl:Tornado]]
[[sq:Tornadoja]]
[[sr:Торнадо]]
[[sv:Tromb]]
[[sw:Tufani]]
[[ta:சுழல் காற்று]]
[[th:ทอร์นาโด]]
[[tl:Buhawi]]
[[tr:Hortum (meteoroloji)]]
[[uk:Смерч]]
[[ur:طوفان گرد و باد]]
[[vi:Lốc xoáy]]
[[war:Buhawi]]
[[xal:Хү]]
[[yi:טארנאדא]]
[[zh:龍捲風]]
[[zh-classical:龍捲風]]
[[zh-min-nan:Kńg-lê-á-hong]]
[[zh-yue:龍捲風]]

Versión d'o 20:59 8 mar 2013

Articlo d'os 1000
Un tornado amán d'Anadarko, en Oklahoma (Estatos Unitos).

Un tornado (d'o latín tornare, chirar) ye una fura, periglosa y rotatoria columna d'aire que se troba en contacto tanto con a superficie d'a tierra como con un cumulonimbus u, rarament, con a base d'un cumulus. Os tornados presentan midas diversas pero a ormino en forma d'envasador de condensación visible, o cabo estreito d'o qualo a sobén ye rodeyato por una boira de vasuera y polvo.

Gran parti d'os tornados gosan tener vientos d'entre os 64 km/h y 177 km/h, miden alto u baixo bells 75 metros d'amplaria y recorren bells quantos kilometros antis de disipar-sen. Manimenos, s'han gosato rechistrar tornados con vientos de más de 480 km/h, con 1,6 km d'amplaria, y que han recorrito más de 100 km.[1][2][3]

Encara que s'han observato tornados en totz os continents, de fueras de l'Antarctida, a mayoría d'ells se producen en os Estatos Unitos.[4] Tamién son habituals en o sud de Canadá, en o centro-sud e este d'Asia, en Filipinas, en o centro-este de Suramerica, en l'Africa Austral, a lo norueste y sudeste d'Europa y en l'ueste y sudeste d'Australia y Nueva Zelanda.

Tornados en Aragón

A provincia de Teruel y o sudeste d'a provincia de Zaragoza representan a zona d'a Peninsula Iberica con mayor riesgo de tornados. En chulio de 1748 se produció un tornado de grant mida en Val d'Algorfa y inspiró a historia d'o romancero aragonés La sierpe de Valdealgorfa. Entre esta localidat y Alcanyiz se'n documentoron dos tornados en a primera decada d'o sieglo XXI en unas semanas en as que tamién se'n facioron beluns en Catalunya. En l'anyo 1948 u 1949 n'i abió un en Calanda y os calandins deciban que se fació un envasador en o cielo. Atros tornados han estato os de Uellos Negros, (1986), Mosqueruela, (1992 y 1999), Fortanet, (1999) y Corbalán, (2004).

Estos tornados se troban asociatos a pedregatas con piedra de mida considerable y se deben a un escalfamiento gran en verano, que facilita a formación de supercelulas, con cumulo-nimbus y tronatas de gran mida y intensidat. En o interior se troban masas mayors d'aire en rotación, ditas mesociclons, on naixen os tornados. O mesociclón que caracteriza a la supercelula se forma quan una masa d'aire con vorticilidat u revolbín horizontal entra en a corrient puyant y li trasmite rotación.

Referencias

  1. Doppler On Wheels http://cswr.org/ Center for Severe Weather Research 2006
  2. Hallam Nebraska Tornado Omaha/Valley, NE Weather Forecast Office
  3. The Online Tornado FAQ. Edwards, Roger. Storm Prediction Center
  4. Tornado Alley, USA. Perkins, Sid. Science News

Vinclos externos

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato