Diferencia entre revisiones de «Baixkirs»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.3) (Robot Adhibito: Modificato: uz:Boshqirdlar
Legobot (descutir | contrebucions)
m Bot: Migrating 45 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q485348 (translate me)
Linia 61: Linia 61:
[[Categoría:Pueblos d'Europa]]
[[Categoría:Pueblos d'Europa]]
[[Categoría:Pueblos turquicos]]
[[Categoría:Pueblos turquicos]]

[[ar:باشكير]]
[[av:Башкирал]]
[[az:Başqırdlar]]
[[ba:Башҡорттар]]
[[be:Башкіры]]
[[be-x-old:Башкіры]]
[[bg:Башкири]]
[[ca:Baixkirs]]
[[cs:Baškirové]]
[[cv:Пушкăртсем]]
[[da:Basjkirer]]
[[de:Baschkiren]]
[[el:Μπασκίρ]]
[[en:Bashkirs]]
[[eo:Baŝkiroj]]
[[es:Baskires]]
[[et:Baškiirid]]
[[fa:باشقیر]]
[[fi:Baškiirit]]
[[fr:Bachkirs]]
[[hr:Baškiri]]
[[hu:Baskírok]]
[[it:Baschiri]]
[[ja:バシキール人]]
[[kk:Башқұрттар]]
[[ko:바시키르인]]
[[krc:Башкирлиле]]
[[lt:Baškirai]]
[[mk:Башкири]]
[[mn:Башкир ястан]]
[[nl:Basjkieren]]
[[os:Башкираг адæм]]
[[pl:Baszkirzy]]
[[pt:Bashkires]]
[[ro:Bașchiri]]
[[ru:Башкиры]]
[[sh:Baškiri]]
[[sr:Башкири]]
[[sv:Basjkirer]]
[[tr:Başkurtlar]]
[[tt:Башкортлар]]
[[udm:Башкиръёс]]
[[uk:Башкири]]
[[uz:Boshqirdlar]]
[[zh:巴什基爾人]]

Versión d'o 19:37 8 mar 2013

Plantilla:Pueblo

Os baixkirs son un grupo etnico que habita en a Republica de Baixkiria (Rusia) y en a zona de Rusia que bi ha entre Baixkiria y a muga de Cazaquistán en un territorio entre o sud d'os Urals y o curso meyo d'a Volga. Charran una luenga turquica propia y son musulmans sunnitas que siguen a escuela hanafí.

Os modos de vida y ocupacions tradicionals encara yeran vichents a prencipios d'o sieglo XX:

  • En as planas orientals de Baixkiria yeran pastors transuants que viviban en casas de fusta y migraban en verato ta unas tascas on viviban en tiendas.
  • Os d'a zona montanyosa central pasaban l'hibierno en casas de fusta, pero en verano se moveban ta viviendas temporals de fusta. Entre as suyas actividatz tradicionals yeran a caza, l'apicultura y a talla de fusta.
  • Os d'a zona norte no se moveban en verano u yeran agricultors y apicultors.

Etnonimo

O etnonimo que se fa servir en luengas occidentals y neolatinas provién d'o idioma ruso, y se translitera dendo o cirilico con a letra k coincient con a letra cirilica orichinal en ruso.

O etnonimo orichinal en idioma baixkir ye Башҡорттар, y a letra cirilica Ҡ representa a oclusiva uvular que acompanya a vocals posteriors como a /o/, y que se translitera en arabe con a letra Qāf y en os idiomas occidentals con a letra q.

Luenga

Ta más detalles, veyer l'articlo idioma baixkirveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O baixkir s'ha desembolicato como luenga escrita en o sieglo XX por a politica sovietica de luengas minoritarias, enantes yeran baixo a influencia cultural d'os tartres de Kazán y feban servir o tartre, luenga que con o tiempo puet estar que ese sustituito a lo baixkir. En as zonas occidentals de Baixkiria bi ha muita chent que son bilingües baixkir-tartre. Dica 1928 escribiban en alfabeto arabico, entre 1928 y 1939 escribiban en alfabeto latín, y dende 1939 escriben en alfabeto cirilico.

Historia

En a zona ocupata por os baixkirs viviban enantes d'a conquiesta mongola cumans y pueblos uralicos. Se crei que os hongaros son orichinarios de Baixkiria y estioron unas tribus empentatas u arrastratas por a estepa d'Europa Oriental en as migracions d'os pueblos turquicos enta Europa). Ye posible que l'orichen d'os baixkirs siga a turquización de poblacions ugricas por contacto con cumans primero y tartres dimpués. D'alcuerdo con esto os baixkirs d'o norte y ueste estioron pueblos uralicos, (ugricos u finicos) turquizatos y os baixkirs d'o sud y este estioron pueblos turquicos nomadas emparentatos con os nogais y cazacos.

Os Baixkirs estioron baixo o gubierno d'a Horda d'Oro y dimpués baixo a influencia u ocupación d'os Khanatos de Kazán, Sibir y Nogai con qui mugaban por l'ueste, este y sud respectivament. A prencipios d'o sieglo XVII os rusos entroron en as tierras d'os Baixkirs, y en vinients 200 anyos los sozmetioron gradualment. Os baixkirs no sufrioron a presión misionera rusa y tienen un islam menos defensivo que os tartres. Atra diferencia ye que a chent d'o campo baixkir fue liberata d'a servitut en o sieglo XVIII y dica a revolución rusa mantenioron una aristocracia tribal y nunca tenioron una burguesía comercial. En tiempos d'os zars os baixkirs participoron en as revueltas de Pugachev y Stenka Razin. O millor lugartenient de Pugachev, Salavat Yulaev yera baixkir.

En 1917 os Baixkirs tenioron o suyo propio gubierno. En a guerra civil rusa primero yeran de parte d'o exercito blanco, pero en 1919 o president d'o gobierno baixkir Zeki Velidi Togan s'alinió con os bolcheviques por a promesa d'autonomía y aportó a lo exercito royo o suyo Rechimiento Nacional Baixkir con 2000 combatients disciplinatos y con experiencia. A participación d'os Baixkirs estió decisiva pa a victoria roya. Dimpués Zeki Velidi Togan quedó desencantato con os bolcheviques y fuyó ta Turquestén sumando-se a la rebelión d'os Basmachis. En 1920 os sovieticos consiguioron dominar-los y en 1922 se creyó a Republica Sovietica Autonoma de Baixkiria. L'actual territorio ruso que desepara Baixkiria de Cazaquistán estió tradicionalment un territorio poblato por baixkirs y tartres y fue anexionato por Rusia quan s'establió a Republica Socialista Sovietica Autonoma de Baixkiria.

En tiempos d'os bolcheviques en Baixkiria construyoron muitas plantas industrials y esto trayó una inmigración masiva de rusos y tartres. Os baixkirs, que permaneixioron en as zonas rurals quedoron en desaventalla debant d'esta población urbana forana. En Ufa en 1990 o 58 % yeran rusos y o 25 % tartres, no estando que o 9 % os baixkirs. Os baixkirs veyen un periglo de ser asimilatos por os tartres en bellas zonas.

Bibliografía