Reino Uniu

Plantilla:Infobox País O Reino Unito de Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte ye un país d'o norte d'Europa miembro d'a Unión Europea (UE) formato por Anglaterra, Escocia y Galas (en a isla de Gran Bretanya) y Irlanda d'o Norte (en a isla d'Irlanda). A unica muga terrestre d'o país ye en a isla d'Irlanda con a Republica d'Irlanda; o resto son mugas maritimas con l'Ocián Atlantico: a Mar d'o Norte, a Mar Celta, a Mar d'Irlanda y o Canal d'a Manga.

A suya población ye de 60.270.708 habitants, en una superficie de 241.590 km² con una densidat de población de 249 hab/km².

A capital d'o Reino Unito ye a ciudat de Londres.

O Reino Unito ye una monarquía constitucional, y l'actual monarca en ye Isabel II; o primer menistro ye David Cameron, d'o Conservative Party, dende l'11 de mayo de 2010. Politicament, ye a unión de quatro clamatos países constituents: Anglaterra, Escocia, Irlanda d'o Norte y Galas. As Islas Anglonormandas y a isla de Man formalment no en fan parte d'o Reino Unito, encara que bi son federatas. Tamién fan parte d'o Reino Unito bellas dependencias foranas, como Chibraltar u as islas Malvinas.

Encara que o país ye miembro d'a Unión Europea, a suya moneda no ye l'euro, sino a libra esterlina. O país ye amás miembro d'a Commonwealth, a Organización d'as Nacions Unitas (con cadiera permanent en o Consello de Seguredat d'a ONU) y a OTAN.

O Reino Unito no en tien, d'idioma oficial, pero l'anglés en ye de facto, encara que o galés ye oficial en Galas y o gaelico escocés ye oficial en parti d'Escocia (islas Hebridas).

Etimolochía

O nombre oficial d'o país, Reino Unito de la Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte fa referencia a os quatro países que en fan parte, clamatos países constituents: Anglaterra, Galas, Irlanda d'o Norte y Galas. D'antis mas, Anglaterra anexionó en o sieglo XVI Galas, y en 1707 Escocia s'unió politicament a Anglaterra (teneban o mismo rei) ta formar o Reino de Gran Bretanya. En 1801, con a unión d'Irlanda, se formó o Reino Unito de Gran Bretanya y Irlanda, y en 1927, dimpués d'a independencia d'Irlanda, se cambeó o nombre ta l'actual.

Cheografía fisica

O Ben Nevis ye o punto más alto d'o Reino Unito

Articlo principal: Cheografía d'o Reino Unito

O Reino Unito d'a Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte ye formato cheograficament por a isla de Gran Bretanya (ista isla supone a mayor parte d'os territorios d'Anglaterra, Escocia y Galas) y tamién por a parte noroccidental dà isla d'Irlanda (Irlanda d'o Norte), amás de muitas islas mas chicotas. A mayor parte d'o territorio insular ye entre as latituds 49° y 59° N (sindembargo, as islas Shetland plegan a man d'a 61° N), y entre as lonchituds 8° W y 2° y. L'Observatorio Reyal de Greenwich, a man de Londres, ye o punto ta establir o meridián homonimo (meridian de Greenwich, meridián zero u primer meridián). O Reino Unito ye situato entre l'Ocián Atlantico y a mar d'o Norte, a una distancia de 35 km d'a costa noroccidental de Francia, país d'o qual ye separata por a canal d'a Manga. Irlanda d'o Norte tién una muga terrestre (ye a unica muga terrestre d'o país) d'una longaria de 360 km con a Republica d'Irlanda. O tonel d'o canal d'a Manga une actualment o Reino Unito con Francia, trescruzando a canal d'a Manga. A isla de Gran Bretanya s'estendilla de norte enta o sud, en una longaria d'arredol de 1.100 km, y d'este enta ueste d'alto u baixo 500 km. A superficie total d'o Reino Unito ye d'arredol de 245.000 km².

Clima

O clima d'o Reino Unito ye un clima frido, con muitas plevias, que fan creixer a hierba ta nutrir a ganadería d'o país, formata por vacumen y uellamen. Sindembargo, en recibir as influencias dulcificadoras d'a corrient d'o Golfo tien un clima menos frido que o que corresponderba seguntes a suya latitut. Encara que a sobén ye cubierto, puet pasar con facilidat d'un día cubierto con plevias a un día de sol.

Economía

O Banco d'Anglaterra

A economía britanica sigue o modelo anglosaxón: a liberalización economica, o libre mercato, impuestos y regulacions minimas. Basato en a mida d'o Producto Interior Bruto en tasa de cambeo d'o mercato, o Reino Unito ye a cinquena economía mas gran d'o mundo, a segunda d'Europa dimpués d'Alemanya; ye a seisena economía mas gran d'o mundo en PIB en paridat de poder adquisitivo.

Os britanicos estioron os primers en o mundo en dentrar en a Revolución Industrial y como a resta d'os estatos en industrialización d'allora, a suya economía se concentraba en a industria pesata: construcción de barcos, menería, producción d'acero y textils. O imperio Britanico creyó un mercato mundial ta os productos britanicos, premitindo que o Reino Unito dominase o comercio internacional mientres o sieglo XIX, una ventacha unica que conservó dica la industrialización d'atras nacions europeas y nordamericanas. A industria pesata disminuyó en importancia a lo largo d'o sieglo XX, mientres que o sector d'os servicios ha creixito prou y forma hué en día o 73% d'o PIB. O sector d'os servicios ye dominato por as interpresas financieras. Londres ye un d'os centros financiers mas gran d'o mundo.

L'agricultura representa nomás l'1% d'o PIB y ye muit mecanizata. En a industria, as principals actividatz son a maquinaria, o material de transporte (vehiclos, ferrocarrils y aeronautica) y os productos quimicos. En a menería as tradicionals menas de carbón en forma d'hulla situatas en Yorkshire, Galas, Escocia y Lancashire fornioron a las centrals termicas britanicas a enerchía necesaria ta o desembolique economico. Gracias a lo petrolio descubierto en 1970 en a mar d'o Norte, o Reino Unito ye o segundo productor europeu dimpués de Noruega. O sector servicios ye o que mas alporta a lo PIB d'o país. En destacan a bolsa, os servicios financiers d'a banca y as companyías d'aseguranzas.

A moneda d'o Reino Unito ye a libra esterlina, representata con o simbolo £. O Banco d'Anglaterra ye o banco central d'o Estato encargato d'a emisión d'a moneda, encara que os bancos d'Escocia y Irlanda d'o Norte conservan o dreito a emitir billetz subchectos a la retención de prou billetz d'o Banco d'Anglaterra ta realizar-ne a emisión. A lo largo d'a historia la libra esterlina s'ha mantenito como una d'as divisas mas estables y fuertes d'o mundo y una d'as mas cotizatas. O Reino Unito estió un d'os tres Estatos que no dentroron en a zona euro en 2002, encara que o gubierno s'ha compromeso a realizar un referendum si as "cinco condicions economicas" ta la integración se cumplen. A mayoría d'a población, seguntes as zagueras encuestas, se i oposan, posición que os creticos dicen "euroexcepticismo".

Cheografía humana y sociedat

Luengas

Encara que denguna luenga ye oficial en o Reino Unito, a luenga predominant ye l'anglés, una luenga d'orichen chermanico con numerosos amprens d'o francés. Atras luengas vernaclas d'o Reino Unito son as luengas celtas insulars: galés, cornico, irlandés y gaelico escocés. O escocés (a luenga mas amanata a l'anglés) se parla en Escocia. Os inmigrants recients d'Asia han trayito lurs luengas: en o Reino Unito vive o numero mas gran de parlants d'hindi y punchabi fuera d'Asia.

Relichión

A seu de Canterbury

Un 75% d'a población afirma tener una relichión en o Reino Unito. A relichión principal ye o cristianismo. Encara que o 72% d'os britanicos s'identifican como cristians, un porcentache muit chicot ye practicant.

A Ilesia d'Anglaterra ye a ilesia oficial d'o estato. Orichinalment establita como parti d'a Ilesia Catolica en 597 por Agostín de Canterbury, a Ilesia d'Anglaterra se'n deseparó en 1534 mientres o reinato d'Henrique VIII d'Anglaterra. Como Ilesia d'o Estato, os bispes perteneixen a la Cambra d'os Lords. O monarca britanico ha d'estar miembro d'a Ilesia d'Anglaterra d'alcuerdo a l'Acta de 1701, y en ye o Gubernador Supremo. Dengún monarca ha d'estar catolico. A seu d'a Ilesia d'Anglaterra ye a seu de Canterbury, y l'arcebispe de Canterbury ye o clerigo chefe.

A Ilesia d'Escocia (conoixita informalment como Kirk) ye a ilesia nacional d'Escocia. Ye una ilesia presbiteriana y no ye subchecta a lo control d'o estato. O monarca britanico en ye un miembro ordinario, encara que no ye menester que o monarca faiga dengún churamento ta esfender a seguridat d'a ilesia d'Escocia en a suya coronación.

Bibliografía

• (en) Encyclopedia Britannica, {{{títol}}}, 15, Londres: Encyclopedia Britannica. ISBN 9781593398378.
• (en) CIA, {{{títol}}}, Washington D.C.: Potomac Books Inc.. ISSN 1553-8133. ISBN 9781597975414.
• (en) T.J Barringer, Geoff Fordham, Douglas, {{{títol}}}, Manchester University Press. ISBN 9780719073922.
• (en) David Else, Jolyon Attwooll, Beech, {{{títol}}}, 7, Lonely Planet. ISBN 9781741045659.
• (en) Oficina Nacional de Estadísticas, {{{títol}}}, Londres: National Statistics. ISBN 9781403990693.
• (en) , Jonathan {{{títol}}}, Edimburgo: Edinburgh University Press. ISBN 1902930169.
• (en) David Ross, {{{títol}}}, Geddes & Grosset. ISBN 1855343800.

Se veiga tamién

• Lista de ciudatz de Reino Unito por población.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Reino Unito.