Diferencia entre revisiones de «Federación»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
ZéroBot (descutir | contrebucions)
m r2.7.1) (Robot Adhibito: mn:Холбооны улс
EmausBot (descutir | contrebucions)
Linia 90: Linia 90:
[[tl:Pederasyon]]
[[tl:Pederasyon]]
[[tr:Federasyon]]
[[tr:Federasyon]]
[[uk:Федеративна держава]]
[[uk:Федеральна держава]]
[[vi:Liên bang]]
[[vi:Liên bang]]
[[yo:Àjọṣepọ̀]]
[[yo:Àjọṣepọ̀]]

Versión d'o 10:22 11 feb 2013

Mapa que amostra os estatos federatos

Una federación (d'o latín fœdus, "pauto") ye un Estato independient formato por quantas rechions autonomas, libres y soberanas, (a sobén clamatas "estatos"), unitas por un gubierno central ("federal"). En una federación, o estatus autonomo d'os estatos ye reconoixito por una constitución propia y no puede estar alterato por una decisión unilateral d'o gubierno central. As federacions a ormino se forman por alcuerdo entre os estatos soberanos, anque cheneralment no'n tienen o dreito a la seccesión de traza unilateral.

Constitución politica

A forma de gubierno u a estructura constitucional d'a federación se clama federalismo. Iste sistema de gubierno divide o poder constitucionalment entre l'autoridat central y as unidatz politicas (estatos u provincias) parcialment autonomas. Istos dos rans de gubierno son independients, pero comparten a soberanía.

A soberanía d'os estatos miembros d'una federación no ye pas ilimitata, ya que ceden ciertos poders economicos y dreitos a lo gubierno central; perdendo prencipalment o poder de controlar os afers y as relacions con os países foranos de traza autonoma, asinas como lo suyo estatus internacional como entidat politica independient, anque bi'n ha d'excepcions.

A diferencia d'atros estatos con divisions territorials autonomas como os estatos rechionals, os estatos que forman una federación cedioron bellas atribucions politicas ta la federación, mientres que en os estatos rechionals ye o gubierno central qui cede bellas atribucions ta las rechions autonomas y conserva o dreito a retirar-las. O gubierno federal, por tanto, no bi tiene o dreito a intervenir, de traza unilateral, en o gubierno d'as entidatz que forman a federación. Manimenos, bi'n ha d'excepcions como ye o caso d'a federación d'Archentina, an que o gubierno federal ha intervenito en diversas provincias.

Formación historica d'as federacions

Historicament, bellas federacions han surtito d'un alcuerdo entre estatos deseparatos u independients dende feba poco, ta resolver problemas comuns, ta dar-se esfensa mutua, u por qüestions economicas, como ha estato lo caso d'os Estatos Unitos, Suiza, Canadá y Australia.

Una vegata que os estatos han decidito ingresar u fer parte d'una federación, o dreito a la secesión ha estato historicament un tema controvertito, que ha ocasionato graves guerras cebils, como estió lo caso d'os Estatos Confederatos d'America en os Estatos Unitos, u de Texas y a Republica de Yucatán en Mexico.

Forma de gubierno d'as federacions

O federalismo pueder surtir adintro d'una monarquía constitucional, como Canadá u Australia, u adintro d'un gubierno republicán, como os Estatos Unitos, Alemanya u Mexico (un concepto que ye conoixito como republica federal).

Se veiga tamién