Diferencia entre revisiones de «Carlos Magno»
m r2.7.3) (Bot: Modificando hy:Կարլոս Մեծ por hy:Կառլոս Մեծ |
m r2.6.5) (Robot Adhibito: pms:Carl Magn |
||
Linia 161: | Linia 161: | ||
[[oc:Carlesmanhe]] |
[[oc:Carlesmanhe]] |
||
[[pl:Karol Wielki]] |
[[pl:Karol Wielki]] |
||
[[pms:Carl Magn]] |
|||
[[pnb:شارلمین]] |
[[pnb:شارلمین]] |
||
[[pt:Carlos Magno]] |
[[pt:Carlos Magno]] |
Versión d'o 06:13 10 feb 2013
Carlos Magno | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rei d'os francos, rei d'os Longobardos y emperador d'Occident | ||||||||||||||||
Predecesor | Pepín lo Petit | |||||||||||||||
Succesor | Ludovico Piu | |||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Naixencia | 2 d'abril de 742 Renania | |||||||||||||||
Muerte | 28 de chinero de 814 Aquisgrán | |||||||||||||||
Dinastía | Carolinchios | |||||||||||||||
Pai | Pepín o Petit | |||||||||||||||
Mai | Bertha de Laon | |||||||||||||||
Sinyal |
Carlos Magno, Carlo Magno u Carlos I O Gran estió rei d'o Reino franco y, dende o 25 d'aviento de 800, o primer emperador d'o Sacro Imperio Román Chermanico. Naixió en bell lugar d'a Renania, ye fácil que en Aquisgrán, o 2 d'abril de 742, y morió o 28 de chinero de 814 en Aquisgrán (hue en Alemanya).
Carlos Magno yera fillo d'o rei franco Pepín lo Petit y de Bertha de Laon, encara que fillo ilechitimo dica o matrimonio d'os suyos pais dimpués d'a suya naixencia.
Conquirió o Reino Longobardo en l'anyo 774. Organizó expedicions a lo sud d'os Pireneus y establió a Marca Hispanica. S'anexionó Bavera y derrotó a los avaros pa cutio. Sozmetió a los saxons en unas quantas campanyas. Fue coronau emperador de Roma en l'anyo 800.[1]
Campanyas contra os saxons
Carlos emprendió una primera campanya contra Saxonia y destruyó o suyo principal santuario, o Irmensul en 772. En 775 sozmetió a os angarians, os ostfalians y os westfalians. En 776 organizó una marca en territorio Saxón. En Padeborn convocó una asambleya y procedió a lo baptismo colectivo d'os saxons, dividindo dimpués o país saxón en zonas de misión comfiatas a monches francos. En Padeborn recibió a un d'os walís alzatos contra o emir de Cordoba.
Mientres Carlomagno yera en o norte d'Espanya os saxons se rebeloron contra os francos y os misioners cristians y Widuking estió o caudiello d'esta rebuelta. Una serie de campanyas anyals entre 779 y 785 con baptismos forzatos y fendo grans mortaleras rematoron con a resistencia saxona y lo mesmo Widuking se rindió, se sozmetió y recibió o baptismo estando Carlomagno o suyo padrín. Establioron una administración franca y una organización eclesiastica regular en tota Saxonia, que dende alavez conoixió un rechimen de terror y deportacions en masa. Dimpués d'a sumisión de Saxonia fue sozmesa Frisia a lo norte y este d'o Zuiderzee en 785 y os eslavos obroditas esdevinioron vasallos d'os francos.
En 789 Carlos Magno ninvió una expedición de castigo contra os eslavos welatavos que heban atacato a os obroditas. En 790 ninvió una expedición contra Frisia. Entre 794 y 797 os saxons se tornoron a rebelar y Carlos Magno lis ninvió quatre expedicions. Nordalbinchia y Wihmode fuoron conquiestos y posó a os francos en contacto con os daneses.
Campanyas contra os musulmans de l'Al Andalus
Carlos Magno recibió en Padeborn a lo wali de Saraqusta, devantato contra o emir de Cordoba, y decibió aduyar-lo. En primavera de 778 ninvió una doble expedición a la peninsula iberica: un exercito trescruzó os Pireneus orientals y éll mesmo con atro exercito pasó por Gascunya, Navarra, Pamplona y Uesca y s'achuntó con l'atro cuerpo chunto a Zaragoza, que, en contra d'o previsto no li ubrió as puertas. No podendo prener a ciudat, se'n tornó por o mesmo camín, y en Pamplona escachó as murallas d'a ciudat. Manimenos en agosto de 778 os vascons acotoloron a suya retaguardia, incluito Roldán (o prefecto de Bretanya), en la que será conoixita como batalla de Roncesvals. Seguntes pareix alavez os hispano-cristians encomenzoron a ocupar franchas pirenencas de l'Aquitania carolinchia.
En l'anyo 793 os arabes y berbers de l'Al-Andalus atacoron y tornoron a ocupar territorios occitans que ya heban ocupato en atras ofensivas y que heban tenito que deixar a los francos. Quan plegoron enta Narbona o marqués Guillén los aturó en a marguin de l'Orbieu, entre Narbona y Carcasona, forachitando-los de nuevo t'a peninsula iberica. En l'anyo 795 os exercitos francos penetroron de nuevo en a peninsula ocupando Chirona, Cardona y Vic, mientres os musulmans disidents clamaban a los francos en l'anyo 799 pa que los aduyasen en l'Alto Aragón y Balears. Dimpués de 2 anyatas de setio Barcelona capetuló y lo rei Loís, fillo de Carlos Magno, entró en la ciudat (801). D'esta traza se formó, encara unita a Septimania, lo que dimpués será a Marca Hispanica.
A partir de l'anyo 806 los musulmans saqueyoron Corcega, Provenza y Italia, y l'exercito terrestre franco prenió Pamplona en l'anyo 806, plegó enta l'Ebro en l'anyo 809, no podió prener Uesca, pero prenió Tortosa en l'anyo 812.
Carlos Magno en fuents aragonesas
En o Liber Regum lo mencionan como Charle Mayne.
Lo mencionan tamién como Charlemaine en o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo", en un parrafo on a onomastica emplegata ye francesa.
En o Libro de los Emperadors s'escribe Rey Carles, egual que en atros libros aragoneses meyevals, pero tamién Carlos de Francia.
En a Cronica d'os Conquiridors s'escribe Karles Magno u Karles. :
En o "Libro d'el Trasoro" lo mencionan como Carlo Magno en o capítol 89:
Referencias
- ↑ Jean Sellier.: Atlas de los pueblos de Europa Occidental. Editorial Paidós. pp12
Vinclos externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Carlos Magno.