Diferencia entre revisiones de «Agüerro»
m r2.7.3) (Robot Adhibito: hi:पतझड़ |
|||
| Linia 61: | Linia 61: | ||
[[bs:Jesen]] |
[[bs:Jesen]] |
||
[[ca:Tardor]] |
[[ca:Tardor]] |
||
[[ckb: |
[[ckb:پاییز]] |
||
[[cs:Podzim]] |
[[cs:Podzim]] |
||
[[csb:Jeséń]] |
[[csb:Jeséń]] |
||
Versión d'o 22:41 8 feb 2013
L'agüerro u santmigalada, ye una d'as quatre estacions d'as zonas temperatas, an marca la transición d'o verano t'o hibierno y lo periodo d'as cullitas. En ixas zonas, l'agüerro ye tamién o tiempo en o que los árbols caducifolios pierden las suyas fuellas, os días s'alcuerzan y as nueits s'alargan, la fredor aumenta y, en bells cabos d'o mundo, tamién creix gradualment o numero de precipitacions.
Astronomicament, emprencipia con o equinoccio d'agüerro (entre lo 20 y lo 21 de marzo en o hemisferio sud y entre lo 22 y lo 23 de setiembre en o hemisferio norte), y remata con o solsticio d'hibierno (a lo redol d'o 21 de chunio en o hemisferio sud y lo 21 d'aviento en o hemisferio norte). Manimenos, a vegatas se considera que abraca los meses enters de marzo, abril y mayo en o hemisferio sud, y los de setiembre, octubre y noviembre en o hemisferio norte.
Denominación
La denominación d'agüerro (con a variant agorrada ta referir-se a la temporada d'agüerro) ye un vasquismo relacionato con l'actual vocable vasco agor.
A santmigalada u santmiguelada ye una forma derivata de San Miguel, y se refiere propiament a la fiesta cristiana de Sant Miguel, o día 29 de setiembre, que marca popularment a rancanza d'a estación. Per extensión, s'aplica ta tot lo periodo d'agüerro.
Bi ha d'agüerro un periodo d'una semana en o que la temperatura puya dica ta pareixer un día de verano. Ixe curto periodo gosa de conoixer-se como «veranet de Sant Martín».
L'agüerro en a cultura popular
En o hemisferio norte, l'agüerro ye la estación d'as cullitas, sobretot d'os coltivos de verano: panizo, chirasol, etc.; de fruita de tota mena: mazanas, peras, codonyos, etc.; de fruitos secos: castanyas, nueces, avellanas, etc.; y d'uga.
En a literatura y en sentito figurato, l'agüerro representa la viellera u decliu d'a vida de bell un u de bella cosa. Un eixemplo en ye l'obra El otoño del patriarca (L'agüerro d'o patriarca) d'o escritor colombiano Gabriel García Márquez.
En poesía, tamién ye asociata a ormino con a malinconía, como puet veyer-se en iste fragmento d'un conoixito poema d'o poeta alemán Rainer Maria Rilke, Herbsttag (Día d'agüerro):
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.
En aragonés:
Qui agora casa no tien, altra no en ferá ya.
Qui agora solenco ye, asinas ha de seguir;
ha a despertar, leyer, luengas cartas escribir,
y per los paseyos, sin calma, t'allá y t'acá
dondeyar mientres veye las fuellas batir.
Un poemario en aragonés de Francho Nagore, publicato en 1976, ye tetulato Cutiano Agüerro.
L'agüerro ye tamién asociato con as celebracions de Tozt os Santos u, mas que mas en os Estatos Unitos, d'o Halloween.
