Irlanda d'o Norte

Irlanda d'o Norte (en anglés Northern Ireland, en irlandés Tuaisceart Éireann, en scots Norlin Airlann) ye una rechión administrativa d'o Reino Unito, que se troba a o nordeste d'a isla d'Irlanda.

No tien bandera oficial dende marzo de 1972, quan se suspendió l'autonomía d'Irlanda d'o Norte dimpués d'os feitos d'o Domingo Sangriento.

Historia

Irlanda d'o Norte corresponde a los condatos de Antrim, Down, Armagh, Londonderry que a principios d'o sieglo XX yeran de mayoría protestant y a los condatos de Fermanagh y Tyrone, de mayoría irlandesa catolica. Estos seis condatos mas Donegal, Monaghan y Cavan feban parti de l'Ulster, uno d'os reinos tradicionals d'Irlanda.

En zaguerías de 1920 o parlamento britanico vota una lei que divide a isla en dos partz, cadaguna autonoma y con estructura confederal. Pa asegurar a supremacía d'os protestants a delimitación d'Irlanda d'o Norte de 1920 no incluye os tres condatos de l'Ulster mes catolicos. Manimenos os grans terratenients consiguen que os condatos de Fermanagh y Tyrone de mayoría catolica queden en Irlanda d'o Norte chunto con os quatre de mayoría protestant de Antrim, Down, Armagh y Londonderry pa dar-lis una viabilidat economica.

As eleccions dan una mayoría a los unionistas en o norte y a lo Sinn Fein en o sud. O Sinn Fein negoció con o gobierno de Londres y en zaguerías de 1921 se concede una quasi independencia a un Irish Free State u "Estato Libre d'Irlanda" formau por 26 condatos de mayoría catolica, acceptando que os condatos protestants d'Irlanda d'o Norte sigan unius a lo Reino Unito.

A entidat d'Irlanda d'o Norte se creyo dimpués d'a partición d'a isla en 1921 con un parlamento y un gobierno que permite a los protestants chestionar os suyos afers como lis convenise. O gobierno de Londres permitió que los protestants locals discrimisasen economica y socialment a los catolicos, mes d'un tercio d'a población. Os miembros d'a Orden d'Orange dominan a politica y fomentan a discriminación d'os irlandeses catolicos en emplego y acceso a la vivienda. A división en districtos electorals yera feitos pa favorir os resultaus d'os protestants.

Dende a decada 1940 a industria entró en decadencia, aumentó o desemplego y o malestar entre os catolicos irlandeses, que levaban decadas de discriminación. Os territorios a l'ueste d'o río Bann seguiban rurals y subdesembolicaus, os territorios a l'este d'o río Bann de mayoría protestant teneban concentrada a industria y desembolique urbán. En os guettos obreros as condicions de desemplego y delinquencia yeran endemicas. En l'anyo 1969 o parlamento refusó as demandas d'equaldat de dreitos d'os irlandeses catolicos, esclatoron disturbios en Belfast. Collas organizadas de protestants atacoron un vico catolico, o que obligó en l'anyo 1972 que intervenise o Exercito Britanico, suspender o parlamento y establir un gubierno directo. En a decada de 1972 o IRA respondió a los intentos de restaurar l'orden y a la violencia protestant. L'ala provisional d'o IRA dita Provos s'organizó pa defender os vicos catolicos y facioron ataques terroristas en os nuclios d'os territorios protestants. A guerra d'os catolicos d'Irlanda d'o Norte contra os protestants y o Exercito Britanico continó por decadas.

Os recients alcuerdos de paz han feito renaixer a esperanza, sobretot dende a inauguración en 1998 de l'Asambleya d'Irlanda d'o Norte y os alcuerdos de paz con l'IRA.

Bibliografía

• Felipe Fernández-Armesto. Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. 1996 Grijalbo.
• Amiram Gonen. Diccionario de los pueblos del mundo Editorial Anaya.
• Jean Sellier. Atlas de los pueblos de Europa Occidental. Editorial Paidós.

Veyer tamién

• Irlandeses
• Escoceses de l'Ulster