Diferencia entre revisiones de «Imperio Bizantín»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.2) (Robot Suprimito: diq:İmparatoriya Bizansi
Linia 269: Linia 269:
[[da:Byzantinske Rige]]
[[da:Byzantinske Rige]]
[[de:Byzantinisches Reich]]
[[de:Byzantinisches Reich]]
[[diq:İmparatoriya Bizansi]]
[[el:Βυζαντινή Αυτοκρατορία]]
[[el:Βυζαντινή Αυτοκρατορία]]
[[en:Byzantine Empire]]
[[en:Byzantine Empire]]

Versión d'o 19:37 26 ago 2012

Articlo d'os 1000

Plantilla:Estato desapareixito

O Imperio Bizantín (en griego Βυζαντινή Αυτοκρατορία, en aragonés y catalán meyevals Romania) ye o termin emplegato en a Historiografía dende o sieglo XIX ta describir a parti d'o Imperio Román de cultura griega; por ixo tamién ye dito Imperio Román d'Orient. A suya existencia abraca tota la Edat Meya (sieglo IV - 1453) y teneba como capital a ciudat de Costantinoble. Formalment, yera a continidat d'a tradición d'o Imperio Román, de traza que os suyos emperadors continoron con a succesión d'os emperadors de Roma, preservando amás o legato cultural, politico y churidico imperial.

Por ixa preservación d'o legato cultural de l'Antiguidat, no nomás d'o legato d'o Imperio román sino tamién d'o legato de l'Antiga Grecia, o Imperio bizantín estió establidor d'un puent cultural, fendo posible que ixe herencio cultural se recibise en Europa Occidental quan rematoron as grans convulsions en ixos territorios dimpués d'as invasions barbaras y l'aparición d'os alazetz d'o estatos nacionals, y estando asinas posible de devantar, con aduya d'ixe herencio cultural, o Renaiximiento en Italia, sobre o qualo s'alazeta l'actual civilización occidental. No nomás ixo, sino que a traviés d'os suyos contactos con a filosofía y a sciencia desembolicatas en puestos como Bagdad u Caire dimpués d'a suya conquiesta por os musulmans, Bizancio estió tamién un puent entre Europa y Asia, papel que fació en a scena politica y cultural europea dica la suya cayita en mans d'os otomans en 1453.

Mientres a suya historia, que prencipia en o sieglo IV, o Imperio bizantín se trobó sozmeso a quantas variacions territorials, en Europa, en Asia y mesmo en Africa, por toda a cuenca d'a mar Mediterrania. Asinas, luitó contra as invasions de pueblos chermanicos y de pueblos eslavos en Europa, contra os vandalos en Africa y contra persans y otomans en Asia, rematando por esboldregar-se en 1453 dabant d'o Imperio Otomán. Bi habió periodos d'expansión mientres os qualos grans líders melitars (como Bilisario) conquirioron muitos territorios en Africa, en Asia, en Europa Occidental u en os Balcans, y tamién bi habió periodos en os qualos l'Imperio quasi plegó a desaparecer, como por eixemplo en 1204, quan os Cruzatos espulloron Constantinoble y proclamoron l'Imperio latín.

Denominacions

A denominación Imperio Bizantín ye una creyación erudita por part d'os historiadors modernos. Os griegos bizantins denominaban a lo suyo estato con formas derivatas de Roma, y tamién ellos mesmos se denominaban romans.

Inicialment os griegos diciban Pωµαϊοι a los romans, l'adchetivo derivato yera ρωµαϊχός y l'adverbio yera ρωµαϊστί, (Plutarco escribiba ρωµαϊστί λαλειν, "latine loqui"). Pero quan Costantinoble esdevinió capital d'o Imperio Román d'Orient, o termin Pωµαϊοι fue aplicato tamién a los griegos y os griegos diciban a los romans d'o Imperio Román d'Occident "romans occidental", "romans més antigos". Os griegos olvidoron l'antigo etnonimo suyo Hel·lenos u Ελληνες (reintrodueito recientment por vía culta), y denominoron a la suya luenga ρωµαϊχή γλώσσα ("luenga romana", termin que designaba a luenga latina l'antiguedat grecorromana), y encara a denominación d'o "griego moderno" ye ρωµαϊχή, (a denominación νεοελληνιχή γλώσσα ye una introducción erudita).

En a Edat Meya bi heba denominacions derivatas d'a lechitimidat d'este estato como continador d'o Imperio Román. En aragonés meyeval se feba servir Romania, y por eixemplo lo veyemos asinas en o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo":

Et de pues al Castillo de sinople / Et dalli va hombre por capadocia qui es vna gra(n)t t(ier)ra do ay de grandes montayn(n)as / Et va hombre por turq(u)ía al puerto de chieuetot / Et ala cibdat de nike q(u)i es a .vij. legoas c(er)ca daq(ue)lla cibdat q(ue) los turq(u)os tiraro(n) a lemp(er)ador de Romania / Et es muy fuert cibdat de muros & de torres et a lot(r)o costado y a vn bel laco grant / et ay vna Rib(er)a que es clamada..

Manimenos encara que este termin tamién s'aplicaba a lo Dispotato de Romanía, un estato efimero creyato dimpués d'a quatrena cruzata en l'ueste de l'actual Grecia.

Historia

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'o Imperio bizantínveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Constantín I, qui estió l'establidor d'o Imperio bizantín, en un mosaico de Santa Sofiya d'Istambul.

A Historia d'o Imperio bizantín principia en 324, quan Constantín establix en a ciudat de Bizancio a suya capital y tamién i treslada bellas institucions d'o Imperio román, con a finalidat de tener una mayor presencia melitar en os Balcans y a cuenca d'o río Danubio, que en ixe inte se trobaban amenazatas por os pueblos chermanicos. Se puet considerar que ye en ixe inte quan se produce a naixencia d'o Imperio bizantín, encara que ta os suyos protagonistas no yera una entidat diferent, sino una parte d'o Imperio román en conchunto.

Mientres a suya historia o Imperio bizantín se trobó sozmeso a quantas variacions territorials, en Europa, en Asia y mesmo en Africa, y por toda a cuenca d'a mar Mediterrania.

En primeras, os bizantins luitoron contra as invasions d'os pueblos chermanicos (y dimpués d'os pueblos eslavos) en Europa, en a cuenca d'o Danubio y en o Balcans, estando iste un territorio fundamental ta o suyo Imperio. Pero tamién intervinioron contra os vandalos que heban ocupato Africa en os antigos territorios que heban feito parte de Cartago, y contra os persans sasanidas en Asia la Chica, continando a luita d'o Imperio román contra os partos; y dimpués, tamién en Asia la Chica, ista vegata contra a expansión d'os otomans plegatos dende Asia Central y que s'heban islamizato. En ixe inte, destacoron grans líders melitars (como Bilisario) que permitioron ixa expansión bizantina, plegando mesmo a controlar una parte important d'a peninula italica.

En primerías d'o sieglo XIII, os bizantins luitoron contra o cruzatos, que miraban de controlar Bizancio como meyo ta controlar tamién Palestina y Cherusalem. Sindembargo, o Imperio quasi plegó a desaparecer en 1204, quan os cruzatos d'a Quatrena Cruzata espulloron Constantinoble y proclamoron l'Imperio Latín, encara que dimpués o Imperio renaixió a partir de chicotz principatos que heban resistito a os invasors.

O Imperio bizantín remató por esboldregar-se en 1453 dabant d'a expansión d'o Imperio Otomán, que heba cerclato os territorios bizantins y que ya contolaba muitos territorios, no nomás en Asia la Chica sino tamién en os Balcans.

A división d'o Imperio Román

A conversión de Teodosio por Sant Ambrosio, quadro de Pierre Subleyras. Teodosio I estió o zaguer emperador d'un imperio román unito y l'establidor d'o Cristianismo como relichión oficial.

O emperador román Constantín, dimpués de vencer a Licinio (324) establió a suya residencia en Bizancio chunto con o consello d'o Imperio, y l'11 de mayo de 330 Bizancio fue designata nueva capital d'o Imperio. En 395, quan morió Teodosio, o Imperio quedó dividito en dos partz ya de pa cutio: o d'occident pa Honorio y o d'orient pa Arcadio. Esleyoron Bizancio como nuclio politico d'a parte oriental por razons d'estratechia, economía y política: aturar l'amenaza creixient que constituiban os godos y o Imperio Sasanida, y asegurar a continación d'os intercambios comercials entre Europa y Asia. Por atra parte Italia yera en ixe inte en decadencia y as zonas grecoparlants d'orient encara yeran prosperas. Por dos sieglos os succesors de Constantín defendioron o Cristianismo contra as herechías y o territorio román contra as invasions.

Teodosio I fació d'o Cristianismo a relichión d'estato prohibindo o politeísmo tradicional grecorromán. Os emperadors d'a dinastía teodosiana dioron a lo bispe de Costantinoble una autoridat superior a los atros bispes d'Orient, pero en os concilios d'Efeso (431) y Calcedonia (451) se facioron patents as profundas diferencias doctrinals d'os patriarcatos d'as atras metropolis romano-orientals. Como reflexo d'a baralla por o poder entre os bispes d'Antioquía, Aleixandría y Costantinoble os bispes preneban doctrinas diferents que conduciban a la formación d'ilesias nacionals en rechions con muita población no helenizata u no romanizata de tot que deseyaban independizar-sen. Por atra parte taimen bi heba rivalidat con Roma. En 482 o Pontífiz román excomulgó a lo patriarca de Costantinoble.

Pa librar-se d'os invasors godos y hunnos os emperadors d'Orient amés de fer servir as armas, tamién facioron servir a diplomacia: lis pagaban tributo u los adrezaban ta Italia. D'esta traza quan morió Anastasio en 518, o Imperio Román d'Orient se manteneba entero pero o Imperio Román d'Occident yera ocupato por diferents pueblos barbaros: o Imperio Román d'Orient sacrificó Occident pa salvar-se d'os barbaros.

Prebatina de reconquerir o Imperio Román d'Occident

O cheneral Bilisario, en un mosaico d'a ilesia de Sant Vital de Ravena.

En o sieglo VI, baixo o emperador Chustinián I (527-565) o Imperio Román d'Orient tenió o suyo primer apocheu, con una politica externa que prebaba de reconstruir o Imperio Román d'o sieglo I y que yera muito costosa, por haber de luitar contra vandalos, visigodos, ostrogodos y persas sasanidas. Chustinián yera rodeyato d'un equipe de presonas que facioron posible este difícil treballo: a suya muller Teodora, o churista Tribolián, (que intervinió en a obra Corpus Iuris Civilis, o reformador de l'administración central Chuan de Capadocia, y os chenerals Narsís, Bilisario, Mundo y Liberio.

En l'anyo 532 Chustinián I firmó con Cosroi de Persia o tractato de "Paz Perpetua", con devolución d'as conquiestas mutuas en l'aria de l'alto Eufrates. Con a muga oriental pacificata o Imperio Román d'Orient podió encomenzar a reconquiesta d'Italia. En l'anyo 535 encomienzó a conquiesta d'Italia u "guerra gotica", muito costosa, y dica l'anyo 552 no rematoron as zagueras luitas. A clase senatorial italiana fue diezmata y Italia esdevenió un exarcato dentro d'o Imperio Román d'Orient y gobernato dende Ravena.

L'antiga Africa Proconsular romana fue invadita quan entre os vandalos reinaba Chelimer. O cheneral Bilisario fue encargato d'esta invasión, y tamién fuoron conquiestas as islas de Secilia, Cerdenya, Corcega y Balears. Se creyó o exarcato d'Africa con capital en Cartachinia.

O sud de Spania (nombre griego de Hispania) fue conquiesto quan en una guerra civil entre partidarios de Achila I y partidarios d'Atanachildo clamoron a los bizantins pa combatir en uno d'os bandos. Dimpués de prener posicions en o sud de Spania as tropas bizantinas se desentiendioron d'a guerra civil y conquirioron as arias d'influencia d'as ciudatz de Cádiz, Cordoba, Malaga y Cartachena, con buena part d'as provincias d'a Hispania Betica y d'a Hispania Cartachinense. Os territorios hispanicos d'o Imperio Bizantín yeran conoixitos como Spania.

As campanyas fuoron tan costosas que s'acotoloron as reservas d'oro de tiempos d'Anastasio (491-518).

En politica interna o periodo de Chustinián se caracterizó por millorar a recaudación d'impuestos pa financiar as guerras, (que fació que i hese revueltas en Asia la Chica), por aturar a los terratenients y por prebar d'esfender a ortodoxia.

As anyatas escueras y a reorganización d'o Imperio

Os griegos d'o Imperio Román d'Orient perdioron muitos territorios quan as invasions d'avaros y eslavos. O emperador Mauricio I a fins d'o sieglo VI prebó una contraofensiva més allá d'o río Danubio ta forachitar a los eslavos ya establitos en os Balcans, pero a penetración d'os eslavos ya yera irreversible y os eslavos s'establiban ya tan a lo sud como Macedonia y Salonica enta l'anyo 600, y mesmo aprendeban tecnicas de piratería y saqueyo navals a bordo de monoxilos. A campanya de l'anyo 601 de Mauricio estió un fracaso y fue enchaquia d'a suya cayita.[1]

A prencipios d'o sieglo VII i heba anarquía en Costantinoble y o limes danubián desapareixió pa cutio baixo a presión d'os avaros y eslavos.

O Imperio baixo a dinastía heracliana

Imachen:Macodnian Sklavinia.png
Territorio trival d'os pueblos eslavos en Macedonia, dito Sclavinia por os bizantins, arredol de l'anyo 700, y situación d'os Balcans en ixas envueltas.

En l'anyo 610 o remata o reinato d'a dinastía de Chustín dimpués d'o golpe d'estato d'Heraclio. O rei Cosroi II de Persia aproveitó o "nacionalismo relichioso" echipcio y sirián (monofisitas) y os desordens internos pa invadir a muga oriental y en l'anyo 611 prenió Antioquía, en l'anyo 614 prenió Cherusalem y en l'anyo 618 Aleixandría, aturando os ninvíos de trigo ta Costantinoble.[2]

Por ixe tiempo a presencia eslava se consolidó en Macedonia y Mesia, y i habió saqueyos en Tracia, Tesalia, Grecia, Peloponiso y dica Creta en l'anyo 623. Salonica fue asetiata en os anyos 617 y 619.[1] En l'anyo 626 os avaros y persans asetiaban Costantinoble, pero sufrioron una derrota decisiva que dixó a los avaros sin capacidat de tornar a atacar en os Balcans.[1]

Entre os anyos 623 y 631 os eslavos se liberoron d'o chubo d'os avaros y mientres o sieglo VII esdevinioron os amos d'os Balcans. O emperador Heraclio permitió a os crovates y serbios que s'establisen en territorios d'o Imperio Román d'Orient mugants con os avaros pa que fesen d'etnia-tampón. En l'anyo 626 diferents grupos eslavos dominaban ya totz os Balcans, Macedonia, y parte de Tesalia, Grecia central y Peloponiso, encara que os serbios y crovates reconoixeban teoricament a sobiranía imperial.[1] Os griegos permanexeban en Tracia, en a costa dica Salonica, en as islas y en o sector oriental d'o Peloponiso.[1]

Heraclio respondió a l'amenaza persana organizando un exercito con muitos monches y dando o caracter a la reconquiesta de "guerra santa" pa recuperar Cherusalem y atros puestos sagratos. Pa financiar a guerra requisó fondos a la Ilesia. A guerra remató victoriosa y en l'anyo 627 prenió Ctesifont, a capital d'o Imperio Sasanida.

A guerra entre as dos potencias las enfeblixió tanto que os nomadas arabes d'o disierto, unificatos baixo a teocracia monoteísta d'a nueva relichión musulmana consiguioron conquerir as provincias orientals d'o Imperio Román d'Orient on a mayoría d'a población no yera griega u no yera helenizata de tot (Echipto, Siria, etc..), y tot o Imperio Persán Sasanida. Os bizantins reorganizoron as mugas d'o imperio con unas nuevas entidatz administrativas de caracter melitar, os temas. En os temas bi ha destinatos uns soldatos d'elite a las órdens d'un stratega y recibiban como paga lotes de tierra. O tema mes antigo fue o tema Armeniaco, seguito por o tema Anatolico, Opsikión y Caravision/Cibirrotes. Por o suyo exito en aturar a los musulmans a organización de temas s'estendilló a tot o Imperio (islas Echeas, Balcans, Italia). En os Balcans se creyoron os temas de Tracia y Helada p'aturar a los bulgaros y eslavos.

O Imperio baixo a dinastía Isaurica

Representación en un manuscrito bizantín de l'agua ardent que emplegoron os bizantins contra l'Armata arabe que setiaba Constantinoble.

En l'anyo 717 yeta emperador León III o Isaurico, que yera en baralla con as grans familias de l'aristocracia bizantina y habió de luitar contra una armata arabe que asitiaba Costantinoble. León consiguió desfer o setio fendo servir l'agua ardent contra l'armata arabe, aduyato por un frido hibierno y tamién por os bulgaros, que atacaban a las posicions arabes en Tracia. León III creyó en Anatolia occidental o tema de Tracico u Tracesios con soldatos procedents de Tracia.[2]

A fins d'o reinato de León III y prencipios d'o reinato de Constantín V os arabes fuoron derrotatos en Acroinón (739), y se creyó una muga oriental con os arabes que iba en diagonal dende Trapesonda dica Tarsos. A rechión de Capadocia (con capital en Cesaria) quedaba en meyo d'esta muga, con incursions musulmanas y contraataques bizantins. En periodos posteriors os musulmans que saqueyaban estas zonas de muga serán conoixitos como gazís.

A dinastía isaurica estendilló o sistema de temas a tot o Imperio, que quedó melitarment consolidato. Os isauricos estioron iconoclastas y tenioron conflitos con os monesterios d'os Balcans y con os cristians occidentals.

O renaiximiento bizantín con a dinastía Macedonica

Dende que fue coronato Basilio I en l'anyo 867 dica a muerte d'a emperadriz Teodora Porfirocheneta en l'anyo 1056 o Imperio plegó dica o suyo cabalto tanto dende o punto de vista politico como dende o melitar, con un relativo equilibrio economico.[3] Destacó o reinato de Basilio II Bulgaroctonos en o que o imperio recuperó o control d'os Balcans sozmetendo a los tradicionals enemigos bulgaros.

A dinastía macedonica continó a politica de creyación y subdivisión d'os temas y o Imperio plegó a tener dica 43 temas.

Basilio II luitó contra os bulgaros 30 anyatas y los esclafó ya de pa cutio en 1014 en Kleidíon (val d'o río Struma). Dimpués d'asegurar as posicions en os Balcans s'adrezó enta l'este, on yeran os armenios como etnia tampón entre os griegos ortodoxos y os musulmans y ocupa o Vaspurkán armenio, politica que os suyos succesors seguirán ocupando més territorios orientals como as redolatas d'Ani y Edessa.

Basilio II tamién teneba o prochecto de reconquerir Italia d'o sud y Secilia y fació ocupar Mecina en l'anyo 1025. A mayor estabilidat permitió un desembolique comercial y un comercio con Italia. Bi habió una florata d'as industrias d'o luxo como as telas, sedas, tapices, obchectos de metal y mosaicos.

Basilio II mentenió o control sobre as grandes familias bizantinas y sabió adrezar os conflictos internos enta campanyas melitars contra atros países, como quan en l'anyo 996 encomenzó una campanya contra os bulgaros.

Decadencia d'o Imperio

Zaguers emperadors macedonicos

Entre os anyos 1025 y 1204, encara baixo a dinastía macedonica, bi habió un proceso de feudalización que malmetió as bases fiscals y melitars d'o imperio:

  • O rechimen de themas fue disuelto.
  • Se concedió inmunidat fiscal a los latifundistas.
  • S'arrendó a recaudación d'impuestos.
  • S'imposó l'usufruito de tierras como retribución a servicios (pronoia).
  • Se cedioron biens monacals a administradors laicos.
  • Amanixió una burocracia poderosa en Costantinoble.

En 1045 se conquirió Armenia, maximo abance que conseguirá o Imperio enta l'este. A desaparición d'o estato-tampón armenio permitió dimpués a invasión d'os turquemans selchuquís.

En l'anyo 1054 se produció o Gran Scisma, Roma y Costantinoble creboron ya de tot, en tiempos d'o papa León IX y d'o patriarca Miguel Cerulario.

O cheneral Isac Commeno destronó a Miguel Stratiotico.

Dinastía d'os Ducas

Ta más detalles, veyer l'articlo Dinastía d'os Ducasveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A dinastía d'os Ducas encomenzó en 1059 con Costantín X, antigo tresorero d'o imperio, que destronó a lo cheneral Isac Commeno. Con a dinastía d'os Ducas predomina a burocracia.

Bi habió perduga de poder en os Balcans: os serbios se rebeloron y o prencipato de Zeta u Dioclea s'independizó. Tamién i habió revueltas vlacas y bulgaras. Os pazinacos feban incursions en o Imperio y en 1053 facioron una revuelta. Os usios entroron en Macedonia, Tracia y os Balcans en 1064 y fuoron asentatos en Macedonia. Croacia crebó de tot os ligallos de dependencia con Costantinoble y s'alinió con o reino d'Hongría, que conquirió Belgrado y prenió o poder de fixar a muga que deseyaba en l'aria danubiana.

Os selchuquís vencioron a las tropas imperials de Román IV Diochenes en Manziquert en l'anyo 1071. O Imperio perdió o control d'Anatolia central y oriental, os turquemans y os musulmans d'as marcas (gazís) s'ixemenoron por tot o territorio perdito, que encomienzó un proceso de turquización y islamización. En l'anyo 1080 Bitinia, Isauria y atros territorios d'Anatolia yeran baixo o control d'un nuevo estato turco y musulmán, o Soldanato de Konya u Soldanato de Rum.

Dinastía d'os Comnenos

Ta más detalles, veyer l'articlo Dinastía d'os Comnenosveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A dinastía d'os Comnenos encomenzó con Aleixo I Comneno (1081-1118), representando a la nobleza y a o exercito.

Os normandos heban ocupato Dyrrachion y feban incursions en Macedonia, Tesalia y Epiro. Costantinnoble refirmaba a Henrique IV d'o Sacro Imperio Román Chermnico contra o Papato. En 1082 os venecians aduyoron a los bizantins contra os normandos y n'obtienen a cambeyo o dreito a comerciar por tot o Imperio sin pagar aduana, (1084) con o que encomienzó a hechemonía veneciana en a mar Mediterrania oriental.

Tanimientres o soldán Sulayman ocupó Konya, Cilicia y Antioquía entre os anyos 1081 y 1085 respetando a sobiranía teorica de Costantinoble. Sulayman aturaba a atros sobirans musulmans como Malikxah. En 1091 Sulayman fue succedito por Kilij-Arslan. Os abances d'os turquemans selchuquís facioron que Aleixo I demandase aduya a los estatos cristians d'Europa Occidental, encomenzando asinas as Cruzatas. Kilij-Arslan establió a suya capital en Konya mientres a Primera Cruzata y consolidó o poder turco en a rechión.

Alexo I habió de combatir a los pazinacos, que invadioron Tracia en l'anyo 1086 y plegoron a asitiar Costantinoble en l'anyo 1091, estando derrotatos en a batalla de Mont Lebunion en abril de 1091 con l'aduya d'os cumans.

Gracias a la Primera Cruzata Alexo I podió recuperar Nicea, Dorilea y Efeso.

Dinastía d'os Anchel

Ta más detalles, veyer l'articlo Dinastía d'os Anchelveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Dimpués que os normandos conquerisen Salonica en 1185, Isaac Anchel puyó a la cadiera reyal refirmando-se en os latifundistas y encomenzó a suya dinastía. En 1187 Costantinoble reconoixió o segundo Imperio Bulgaro, con o que se perdioron Serbia, Croacia y Dalmacia.

A Quatrena Cruzata

A Quarta Cruzata salió de Venecia por mar en 1202, pero s'esbarró. Con a excusa de restituir a un emperador bizantín destronato, os cruzatos prenioron Costantinoble en chulio de 1203. Fuoron forachitatos en motín y tornoron a prener a ciudat o 13 d'abril de 1204. O Imperio Bizantín s'esminglanó. Os cruzatos creyoron un Imperio Latín de Costantinoble en a rechión d'os estreitos con Balduín de Flandres como emperador. Paralelament se formoron atros estatos latins: o reino de Tesalia, o ducato d'Atenas y Tebas, o Prencipato d'Acaya, mientres que Venecia s'apoderó de Creta y muitas islas griegas. Os griegos independients s'organizoron en tres estatos hereus d'a tradición bizantina: Imperio de Trapesonda, Imperio de Nicea y Despotato d'Epiro. Balduín de Flandres fue vencito por os bulgaros pero o suyo chirmán Henrique consiguió endrezar a situación d'o Imperio Latín.

Os Paleologos

Ta más detalles, veyer l'articlo Paleologosveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Os griegos d'o Imperio de Nicea consiguioron forachitar a los catolicos de Costantinoble con aduya d'a Republica de Chenova, que recibió a cambeyo o monopolio d'o comercio en a mar Negra. Os nuevos emperadors griegos yeran conoixitos como Paleologos. Os catolicos latins encara manteneban uns estatos en Grecia, como o prencipato d'Acaya, o ducato d'Atenas, u o ducato de Neopatria.

Os Paleologos se trobaban con l'amenaza d'os turcos en Anatolia, que en 1302 conquerioron Efeso. O emperador Andronico II clamó a los almogavars pa aturar a los otomans y atros turcos. Una vegata vencitos os turcos otomans y karamanlís os griegos veyeban en os almogavars un periglo y preboron d'exterminar-los. Os almogavars resistioron en Gallipoli y dimpués emigroron a traviés de Macedonia t'a Grecia peninsular, prenendo o control d'os ducatos de Neopatria y Atenas. Dimpués d'a revuelta almogavar os turcos recupereroron Efeso, Esmirna y Magnesia y encomenzoron a practicar a piratería en a mar Echea.

A reconquiesta de Grecia yera difícil por a expansión d'o reino serbio y tamién por tornar l'amenaza d'os turcos otomans, contra qui ya no i heba un exercito competent. Encara que en o fillo d'o turco Osmán, dito Orhán I (1324-1360) aduyó a Chuan Cantacuceno a prener o poder de Costantinoble en 1345, os otomans representoron ya un claro periglo quan en 1354 consiguioron pasar a los Balcans: baixo Orhán os otomans conquirioron a costa sud d'a mar de Marmara y l'acceso a os Dardanelos. Esto lis permitió en 1354 de desembarcar en Europa y prener Gallipoli y Tracia oriental,[4] on encomenzó una inmigración otomana, estando l'orichen d'os turcos rumelís.

O Imperio Bizantín perdió Andrianopolis, conquiesta por o soldán otomán Murat I, que en fació a suya nueva capital. Murat I consiguió vencer a los bulgaros, ocupando o sud de Bulgaria, y a los serbios (en a batalla de Kosovo). Os bizantins ya yeran clarament eclipsatos por os otomans, estando-ne en a practica os suyos vasallos, pero os otomans no podeban prener Costantinoble porque o suyo exercito yera sobretot de caballería y incapaz de setiar una ciudat fortificata d'a mida de Costantinoble,[5] que requeriba a conoixencia d'unas tecnicas especials.

Bayacet I interveniba en afers bizantins dende 1390, y aduyó a Chuan VII Paleologo a prener o poder. Entre 1391 y 1395 o despota de Morea Teodoro se declaró vasallo de Bayacet I, y quasi a lo mesmo tiempo tamién lo fació o gospodar de Bosnia. O prencipe d'Acaya solicitó l'aduya otomana, Vlaquia cayó baixo dominio otomán y lo soldán decidió a suerte d'os zaguers reis serbios.[4]

Murat II (1421-1451) asetió Costantinoble mientres tres meses en ixas envueltas de Manuel II Paleologo, y dimpués saqueyó o Peloponiso y asetió Salonica. Os griegos bizantins habioron de pagar un tributo pa no ser conquiestos de tot.

O penultimo emperador bizantín, Chuan VIII (1425-1448) no reinaba practicament so que en a redolata d'a capital, y os suyos chirmans se repartiban os restos d'o Imperio, on gobernaban como despotas autonomos. Constantín gobernaba en Mesembria con o consentimiento d'o soldán, Demetrio gobernaba en Lemnos, y Teodoro II en o despotato de Morea. En 1427 Teodoro habió de compartir o poder en Morea con Tomás y Constantín Paleologo. Os venecians controlaban una chicota parte de Morea: Modon, Corón, Nauplia, Argos y Patrás, que yera en a subchección d'un arcebispe catolico dica 1430, quan cayó en poder d'os Paleologos, encomenzando a esboldregar-se o prencipato latín d'Acaya. Salonica y Ioannina encara perteneixeban a lo Imperio Bizantín, pero os habitants d'Ioaninna s'entregoron a Sinan Pachá, conservando bells previlechios y as propiedatz d'a ilesia y de terratenients poderosos.[4]

En o Imperio o neoplatonismo rechitó en a fegura de Georgios Gemistos, gobernador de Mistra (Despotato de Morea), que proposaba una tornata a lo politeísmo helenico como solución a la decadencia d'o Imperio, que li valió a enemistat d'o patriarca de Costantinoble Gennadios II de Constantinoble.

O soldán otomán Mehmet II conquirió Costantinoble o 29 de mayo de 1453, quan o zaguer emperador bizantín Constantín XI Paleologo morió defendendo a ciudat. Gennadios II de Constantinoble aceptó l'autoridat d'o soldán. En 1460 cayó o Despotato de Morea, y lo suyo despota Demetrio Paleologo recibió bellas islas d'o norte d'a mar Echea.[4]

Cultura y arte bizantín

Ta más detalles, veyer l'articlo Arte bizantínveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Nau principal d'a basilica de Sant Apolinar in Classe, con as 24 columnas que la deseparan d'as naus laterals, o soporte t'a suya boveda y l'abside dezaga.

Mientres o Imperio bizantín, se i desembolicó una traza especifica d'arte, que se conoix con o nombre d'arte bizantín, a partir de l'arte román, con as adicions de l'arte paleocristián, y tamién con bellas influencias procedents de l'arte persán y mesmo de l'arte islamico.

L'arte bizantín se manifiesta en totas as brancas artisticas, encara que cal destacar-ne tres de principals: en l'arquitectura, en a escultura y en a pintura, estando l'arquitectura bizantina a suya principal manifestación, incluyindo-ie destacatos edificios, como a ilesia hue conoixita como Santa Sofiya d'Istambul.

Arquitectura

Ta más detalles, veyer l'articlo Arquitectura bizantinaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Con o nombre d'arquitectura bizantina se fa referencia a l'arquitectura mientres a durada d'o Imperio bizantín, dende primerías d'o sieglo IV dica meyatos d'o sieglo XV, con a quala cosa se gosa trastallar en tres periodos diferents, ditos "alazetal", "meyo" y "final". Tamién cal parar cuenta de que ye una manifestación artistica que s'estendilla dende Italia dica a muga con o Imperio persán, incluyindo-ie puestos tan distanciatos como Secilia, Palestina, Grecia u as estribacions d'o Caucas. Por ixo tamién bi ha en l'arquitectura bizantina bellas variants rechionals, que cal combinar con as variants temporals.

L'arquitectura bizantina s'alazeta sobre l'arquitectura romana, con as modulacions que heba introdueito l'arquitectura paleocristiana, recibindo tamién influencias d'a dita arquitectura carolinchia y de l'arquitectura otoniana (y dimpués de l'arquitectura romanica) procedents d'Europa occidental, y tamién influencias de l'arquitectura persa y dimpués de l'arquitectura islamica procedents d'Orient Meyo, fendo-ie una sintesi prou equilibrata de todas istas influencias ta configurar un estilo arquitectonico propio que achuntaba a funcionalidat con a manifestación d'a reyaleza imperial.

Escultura

Ta más detalles, veyer l'articlo Escultura bizantinaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Pintura

Ta más detalles, veyer l'articlo Pintura bizantinaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Vinclos externos

Bibliografía

  • Jose-Ramón Julià: Atlas de Historia Universal. Tomo I: De los orígenes a las crisis del siglo XVIII. Editorial Planeta.
  • Hermann Kinder Werner Hilgemann: Atlas histórico mundial. Desde los orígenes a la Revolución Francesa. Ediciones Itsmo.

Referencias

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Miguel A Ladero Quesada: Historia Universal, Edad Media. Vicens Vives.
  2. 2,0 2,1 José-Ramón Julià y atros: Atlas de Historia Universal. Tomo I. De los orígenes a las crisis del siglo XVII. Editorial Planeta. pp156-157
  3. Jose-Ramón Julià: Atlas de Historia Universal. Tomo I: De los orígenes a las crisis del siglo XVIII. Editorial Planeta.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 José-Ramón Julià y atros: Atlas de Historia Universal. Tomo I. De los orígenes a las crisis del siglo XVII. Editorial Planeta.
  5. Jean Sellier y André Sellier: Atlas de los pueblos de Oriente. Acento Editorial.

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato