Diferencia entre revisiones de «Mustafa Kemal Atatürk»
m r2.7.2) (Robot Adhibito: ext:Mustafa Kemal Atatürk, nrm:Mustafa Kemal Atatürk |
m r2.7.2) (Robot Adhibito: ln:Mustafa Kemal Atatürk |
||
Linia 192: | Linia 192: | ||
[[lbe:Ататюрк, Мустапа Камал]] |
[[lbe:Ататюрк, Мустапа Камал]] |
||
[[lmo:Mustafa Kemal Atatürk]] |
[[lmo:Mustafa Kemal Atatürk]] |
||
[[ln:Mustafa Kemal Atatürk]] |
|||
[[lt:Mustafa Kemalis Atatiurkas]] |
[[lt:Mustafa Kemalis Atatiurkas]] |
||
[[lv:Mustafa Kemals Ataturks]] |
[[lv:Mustafa Kemals Ataturks]] |
Versión d'o 17:28 21 ago 2012
Mustafá Kemal Atatürk | |
---|---|
| |
Muerte | 10 de noviembre de 1938 Estambul, Turquía |
Conchuche | Latife Uşaklıgil (1923-1925) |
Profesión | Melitar |
Relichión | Musulmana |
Mustafá Kemal Atatürk, naixito de Salonica (Imperio Otomán, actualment Grecia) o 12 de marzo de 1881 y muerto en Estambul (Turquía) o 10 de noviembre de 1938, estió un melitar y politico turco, fundador y primer president d'a Turquía laica dende o 29 d'octubre de 1923 dica la suya muerte. Antiparte, tamién estió o primer d'os primers menistros d'o país, dende o 3 de mayo de 1920 dica o 24 de chinero de 1921. No aceptó o tractato de Sèvres y dende a suya base en o centro d'Anatolia consiguió fer frent a las potencias aliatas vencedoras d'a Primera Guerra Mundial y Armenia y creyar y asegurar as mugas d'o estato turco, que dimpués fació laico y l'occidentalizó.
As suyas primeras anyadas
Mustafa, que iste yera o suyo nombre seguntes o sistema onomastico turco, naixió en a ciudat de Salonica, a o canto d'a mar Echea que en ixas envueltas feba part d'o Imperio Otomán con o nombre de Selânik, fillo d'Ali Rıza Efendi, un funcionario turco d'aduanas, que morió quan Mustafa yera encara un nin, y de Zubeida Hanım.
O chóven Mustafa estudeó en a escuela en Salonica de Semsi Efendi, un pedagogo propietario d'una escuela privata que aplicaba metodos occidentals ta educar a os suyos alumnos, encara que albandonó a escuela luego d'a muerte d'o suyo pai, ta vivir con o suyo tío en o campo, recibindo educación d'a suya mai y d'o suyo tío, dica que se decidió que viviese con a suya tía en Salonica, a on continó os suyos estudeyos.
Dentró en una Academia melitar en a ciudat de Monastir (hué Bitola, en a Republica de Macedonia) en 1895, a on vivió o periodo d'as luitas con os griegos.
Carrera melitar: Guerra italo-turca y Primera Guerra Mundial
Convencito que o exercito heba de mantener-se fuera d'a politica no participó en o movimiento d'os Chóvens Turcos. En 1911 se distinguió como oficial en Tripolitania en a Guerra Italo-turca. En 1915, en a Primera Guerra Mundial, tenió exito en o frent d'os Dardanelos contra os Aliatos occidentals y dimpués en 1916 en Anatolia oriental contra o Exercito ruso y os armenios, on fue ascendito a cheneral.
A resistencia contra os Aliatos
En 1919, en rematar a guerra, yera encargato d'organizar a desmovilización en Anatolia oriental, pero presentó a suya dimisión en o exercito y se posó en a cabeza d'un movimiento que elaboró o dito "Pacto Nacional". En ixe pacto a defensa d'a integridat d'o territorio turco yera un punto esencial.
Os nacionalistas ganoron as eleccions y un nuevo parlamento reunito en Estambul adoptó o Pacto Nacional en chinero de 1920. Manimenos una nueva mortalera d'armenios en o sudeste d'Anatolia estió enchaquia pa que os Aliatos intervenisen, ocupasen a capital y disolvesen o Parlamento turco. O movimiento nacionalista se recomposó en Anatolia. En a Grant Asambleya Nacional reunita en Ankara Mustafá Kemal consiguió convencer que esta asambleya representaba a la nación. Os nacionalistas denuncioron o tractato de Sèvres pero pa conseguir as mugas que reclamaba o Pacto Nacional heban de luitar en tres frents, a l'este contra os armenios, a lo sudeste contra os franceses que ocupaban Cilicia, a l'ueste contra os griegos.
En abril de 1920 Mustafa Kemal encomenzó negociacions con os sovieticos, que conducioron a la firma d'o tractato de Kars por o que os turcos recuperoron zonas que o Imperio Ruso heba conquiesto a os otomans como as rechions de Kars y Ardahan, pero no pas Batum, y tamién consiguioron o destrito d'Igdir, (á lo norte d'o Mont Ararat), que Persia heba cedito a o Imperio Ruso en 1828.
Un alcuerdo con Francia, en octubre de 1921 significó o trazato d'a muga con Siria, y a expulsión u fuyita de quasi totz os armenios y sirians de Cilicia y Urfa. Os italians evacuoron o sudueste d'Anatolia en 1922.
Os griegos refusoron una ofensiva d'os nacionalistas turcos en chunio de 1920, a l'atro anyo tornó a encomenzar a guerra y os griegos troboron resistencia turca en Inönü en marzo y chunto a Sakaria en agosto. En 1921 os griegos d'a rechión de Trapesonda fuoron deportatos ta o sud y desaparioxon en a suya mayoría. Mustafá Kemal concentró as fuerzas lanzando una ofensiva en agosto de 1922 que derrotó a os griegos, ocupando Izmir en setiembre. En octubre firmoron una convención con os Aliatos por a que os griegos heban d'evaquar Tracia Occidental. En 1922 en ixa guerra 1.200.000 griegos de l'ueste fuyoron ta Grecia.
A nueva Turquía
Mustafá Kemal obligó a la Grant Asambleya a abolir o soldanato o 1 de noviembre de 1922. O tractato de Lausana o 24 de chulio de 1923 satisfació as pretensions d'os turcos anatolians y rumelís en a mayor part d'os puntos: en Tracia o río Maritza esdevinió a muga con Grecia. En Anatolia oriental ratificoron os alcuerdos de 1921, quedando només en suspenso a qüestión de Mosul. Por o tractato de Lausana 400.000 turcos rumelís y atros musulmans que viviban en Grecia habioron d'establir-sen en Turquía cambeyatos por 150.000 griegos que encara viviban en Turquía que se sumoron a los 1.200.000 que heban fuyito d'a zona d'Esmirna y atros. O numero de griegos forachitatos d'Anatolia se calcula en 1.600.000. Os griegos d'Estambul y os turcos de Tracia Occidental fuoron exemptos d'o tractato. Dimpués de l'aplicación d'o tractato de Lausana a población musulmana en Turquía esdevinió un 98%, a mayor part turcos.
Mustafa Kemal proclamó a Republica o 29 d'octubre de 1923 y l'1 d'octubre trasladó a capital t'Ankara, a Grant Asambleya teneba o poder lechislativo. O partito unico, dito Partito d'o Pueblo, dimpués Partito Republicán d'o Pueblo, trasladaba as directrices d'o gobierno a totz os rans d'a sociedat. A revolución kemalista se refirmó en a exaltación d'a nación turca y a laicización d'a sociedat. A principios d'a decada de 1920 o concepto de nación turca encara no yera un concepto familiar en Anatolia u Tracia. O kemalismo veyó a necesidat de recuperar a luenga turca popular pa introducir en l'amostranza primaria.
Mustafa Kemal abolió o califato en 1924, fació laica l'amostranza, eliminó o que quedaba d'a xaria en o Dreito civil, prohibió as ordens sufís, y suprimió qualsiquier referencia a lo Islam como relichión d'o Estato. Esto fació que os kurdos encomenzasen una revuelta d'inspiración relichiosa. Os kurdos fuoron adhibitos oficialment a la nación turca baixo o nombre de "turcos d'as montanyas".
En 1934 imposó a totz os ciudadans turcos o uso d'un patronimico, y a Grant Asambleya li posó o patronimico de Atatürk, "pai d'os turcos" o "turco venerable".
En 1937 Turquía firmó Pacto de Saadabad con Iraq, Irán y Afganistán, que teneba como obchectivo principal a luita contra os levantamientos kurdos.
Bibliografía
- Jean Sellier y André Sellier: Atlas de los pueblos de Oriente. Acento Editorial.
Vinclos externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Mustafa Kemal Atatürk.
President de Turquía 1923-1938 |
||
Primer menistro de Turquía 1920-1921 |
||
Comandant d'o 2º Exercito marzo de 1917 - chulio de 1917 |
||
Comandant d'o 7º Exercito chulio de 1917 - octubre de 1917 |
||
Comandant d'o 7º Exercito agosto de 1918 - setiembre de 1918 |