Diferencia entre revisiones de «Decebal»
m r2.7.1) (Robot Adhibito: ca:Decèbal |
m ortografía using AWB |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
== Personalidat == |
== Personalidat == |
||
[[ |
[[Imachen:Decébalo Danubio.jpg|200px|thumb|Rostro de Decébal esculpito en roca a man d'o Danubio.]] |
||
O rei Decebal fació muitas guerras con os [[romans]], que li farán ser reconoixitas habilidatz militars y politicas. A lo principio d'o [[sieglo III]], quasi 150 anyos d'a consolidación de Decebal, o historiador román [[Dio Cassius]] li fació un retrato elochioso: |
O rei Decebal fació muitas guerras con os [[romans]], que li farán ser reconoixitas habilidatz militars y politicas. A lo principio d'o [[sieglo III]], quasi 150 anyos d'a consolidación de Decebal, o historiador román [[Dio Cassius]] li fació un retrato elochioso: |
||
{{cita|Yera muito hábil en a guerra y listo pa actual, sabendo trigar l'inte pa atacar a los enemigos y pa retirar-se a tiempo, sabendo fer servir con habilidat una victoria y escapar bien d'una derrota segura. Por ixo ell ha estato por muito tiempo un temito adversario d'os romans.}} |
{{cita|Yera muito hábil en a guerra y listo pa actual, sabendo trigar l'inte pa atacar a los enemigos y pa retirar-se a tiempo, sabendo fer servir con habilidat una victoria y escapar bien d'una derrota segura. Por ixo ell ha estato por muito tiempo un temito adversario d'os romans.}} |
||
Linia 53: | Linia 53: | ||
== Mencions en fuents aragonesas == |
== Mencions en fuents aragonesas == |
||
Ye mencionato en a versión [[aragonés meyeval|aragonesa]] d'a "[[Historia contra los paganos]]" d'[[Orosio]] en o capítol que dedican a lo emperador [[Domicián]]: |
Ye mencionato en a versión [[aragonés meyeval|aragonesa]] d'a "[[Historia contra los paganos]]" d'[[Orosio]] en o capítol que dedican a lo emperador [[Domicián]]: |
||
{{cita|Et fizo guerras co(n)tra los germanos et contra aq(ue)llos de dacia por sus legados co(n) grant dapnage et detrime(n)to d(e)la re publica co(m)mo seya uerdat q(ue) encara en la ciudat despedac[']assse et destruyesse el senado et el pueblo et de fuera la huest maltractada et assallida d(e)los enemigos fuesse atorme(n)tada por continuo matamie(n)to et acuchillamie(n)to d(e)llos. Et q(u)antas batallas fuero(n) fechas co(n) '''diurpane''' rey de aq(ue)llos de dacia et co(n) su caudillo fusco. Et q(u)antos matamientos et acuchillamie(n)tos d(e)los Romanos fuero(n) fechos dezir te lo ya et declararia en luengo p(ro)cesso sino(n) fuesse q(ue) cornelio tacito el qual aquesta ystoria (ystoria) muyt diligentme(n)t por orde(n) scriuio.<ref>[[Orosio]] ''[[Historia contra los Paganos]]'' Traducción [[aragonés meyeval|aragonesa]] d'a escuela de [[Chuan Ferrández d'Heredia]] |
{{cita|Et fizo guerras co(n)tra los germanos et contra aq(ue)llos de dacia por sus legados co(n) grant dapnage et detrime(n)to d(e)la re publica co(m)mo seya uerdat q(ue) encara en la ciudat despedac[']assse et destruyesse el senado et el pueblo et de fuera la huest maltractada et assallida d(e)los enemigos fuesse atorme(n)tada por continuo matamie(n)to et acuchillamie(n)to d(e)llos. Et q(u)antas batallas fuero(n) fechas co(n) '''diurpane''' rey de aq(ue)llos de dacia et co(n) su caudillo fusco. Et q(u)antos matamientos et acuchillamie(n)tos d(e)los Romanos fuero(n) fechos dezir te lo ya et declararia en luengo p(ro)cesso sino(n) fuesse q(ue) cornelio tacito el qual aquesta ystoria (ystoria) muyt diligentme(n)t por orde(n) scriuio.<ref>[[Orosio]] ''[[Historia contra los Paganos]]'' Traducción [[aragonés meyeval|aragonesa]] d'a escuela de [[Chuan Ferrández d'Heredia]]</ref>}} |
||
En a [[Cronica de Sant Chuan d'a Penya]], como atros textos aragoneses, confunden a los [[chetos]] con os godos seguindo a autors como [[Chordanes]] y mencionan a Decebal-Deorpeneu como un rei godo: |
En a [[Cronica de Sant Chuan d'a Penya]], como atros textos aragoneses, confunden a los [[chetos]] con os godos seguindo a autors como [[Chordanes]] y mencionan a Decebal-Deorpeneu como un rei godo: |
Versión d'o 13:50 26 may 2012
Decebal | |
---|---|
Rei de Dacia | |
Imachen:Decebalus b.jpg Decebal en a Columna de Trachán | |
Muerte | 106 |
Predecesor | Duras |
Succesor | sin succesor |
Pai | Scorilo |
Decebal (inicialment se deciba Diorpanaeus) estió rei d'os dacos entre l'anyo 87 y l'anyo 106, derrotato por o emperador hispano-román Trachán, qui anexionó Dacia a lo Imperio Román.
O estato centralizato de Dacia se trobaba en o suyo apocheu de poder baixo o rei Decebal. Manimenos més restrinchito de l'aria cheografica d'a Dacia de tiempos de Burebista (82 a.C-44 a.C), y comprendeba os territorios d'as actuals Transilvania, Banato, Oltenia y centro y sud de Moldavia. O nuevo estato yera més poderoso y millor organizato. As mugas d'o estato daco en ixas envueltas de Burevista yeran a l'este a Mar Negra, a lo sud os Monts Haemus (Monts Balcans), a l'ueste o Danubio meyo. Os progresos rechistratos en ixos tiempos por part d'a sociedat daca yeran multiples y importants: una población numerosa y agrupata arredol de ciudatz fortificatas (ditas dava en daco, equivalents a las briga d'os celtas d'Hispania), con una viva actividat economica, ligallos comercials con o mundo greco-román, una cultura floreixent con poderosos elementos orichinals.
Personalidat
O rei Decebal fació muitas guerras con os romans, que li farán ser reconoixitas habilidatz militars y politicas. A lo principio d'o sieglo III, quasi 150 anyos d'a consolidación de Decebal, o historiador román Dio Cassius li fació un retrato elochioso:
En un vaso funerario descubirto en Sarmizegetusa Regia se puet leyer o texto: DECEBALVS PER SCORILO. Unas interpretacions consideran que significaría en luenga daca Decebal fillo de Scorilo, unas atras consideran que significaría en latín Decebal por Scorilo.
A segunda guerra dacica
Por orden de Trachán, Apolodoro de Domás, o incheniero més famoso d'ixos tiempos, construyó en l'anyo 103-105 un puent sobre o Danubio entre Drobeta y Pontes. As lechions romanas lo trescurzoron en verano de l'anyo 105, encomenzando a segunda Guerra Dacica.
Abandonato por os aliatos, atacato por o Banato, por a foz d'o río Olt y Moldavia, y constreito de contino a la defensiva, Deceban se retiró a los Monts Orăștiei. Dimpués d'a conquiesta d'as poderosas fortalezas que corisaban l'acceso enta a capital: Blidaru, Costești, Piatra Roșie, Bănița, Căpâlna y Tilișca, as lechions romanas encomenzoron o setio de Sarmizegetusa Regia.
A penar d'a fura resistencia, a ciudat-fortaleza fue conquiesta y destruita dica os alazetz. Decebal, chunto con bells capitans, consiguió fuyir d'a ciudat prebando de continar a resistencia contra os romans en o interior d'o país. Fue encorrito por a caballería romana y pa no cayer vivo en mans d'o enemigo, Decebal se suicidó, o que ye testimoniato en a estela funeraria trobata en Grammeni y perteneixent a Tiberius Claudius Maximus, o explorador que li levó a Trachán a cabeza y a man dreita de Decebal quan yera acampato en Ranisstorum.
Mencions en fuents aragonesas
Ye mencionato en a versión aragonesa d'a "Historia contra los paganos" d'Orosio en o capítol que dedican a lo emperador Domicián:
En a Cronica de Sant Chuan d'a Penya, como atros textos aragoneses, confunden a los chetos con os godos seguindo a autors como Chordanes y mencionan a Decebal-Deorpeneu como un rei godo:
Tamién ye mencionato, esta vegata con o suyo nombre de rei d'os pueblos dacos, en a traducción aragonesa de "Breviarium ab Urbe condita":
Referencias
- ↑ Orosio Historia contra los Paganos Traducción aragonesa d'a escuela de Chuan Ferrández d'Heredia
- ↑ Cronica de Sant Chuan d'a Penya