Diferencia entre revisiones de «Gaita de boto»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
CHV (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
[[Imachen:gaita_de_boto.jpg|right|thumb|160px|Gaita de boto aragonesa]]
[[Imachen:gaita_de_boto.jpg|right|thumb|160px|Gaita de boto aragonesa]]


En [[Aragón]] existe un tipo de gaita clamada '''gaita de boto'''. A suya utilizazión y fabricazión yera cuasi extinguida a finals d'os años 70 d'o sieglo XX, cuan prenzipió o suyo prozeso de recuperazión, en 1978. Güe existen barios constructors d'iste instrumento, barias escuelas y asoziazions de gaiters, más d'una dezena de collas de [[folk aragonés]] que en meten n'a suya mosica y, o que ye más importán, zientos de gaiters n'o territorio aragonés.
A '''gaita de boto''' ye un tipo de [[gaita]] [[Aragón|aragonesa]]. A suya utilizazión y fabricazión yera cuasi extinguida a finals d'os [[decada de 1970|años 70]] d'o [[sieglo XX]], cuan prenzipió o suyo prozeso de recuperazión, en [[1978]]. Güe existen barios constructors d'iste instrumento, barias escuelas y asoziazions de gaiters, más d'una dezena de collas de [[folk aragonés]] que en meten n'a suya mosica y, o que ye más importán, zientos de gaiters n'o territorio aragonés.

==Constituzión==
==Constituzión==
A [[gaita de boto]] consta de:
A [[gaita de boto]] consta de:
* O '''boto''' ta almazenar l'aire,
* O '''boto''' ta almazenar l'aire,
* O '''bufador''' ta plenar o boto d'aire,
* O '''bufador''' ta plenar o boto d'aire,
* O '''clarín''' ta tañer as melodias,
* O '''clarín''' ta tañer as melodías,
* O '''bordón''' que fa un baxo contino, y
* O '''bordón''' que fa un baxo contino, y
* A '''bordoneta''', que fa o mesmo que o bordón pero lo en fa una nota una octaba mas aguda.
* A '''bordoneta''', que fa o mesmo que o bordón pero lo en fa una nota una octaba mas aguda.


O boto ye tradizionalmén de pellexo de craba y cheneralmén de gran bolumen. En o forau correspondién a lo cuello d'a craba se ata un zepo con dos foraus an se meten en paralelo (ye a unica gaita d'a peninsula n'a que isto ocurre) o clarín y a bordoneta. Ataus a las extremidaz superiors son os zepos d'o bordón y d'o bufador.
O boto ye tradizionalmén de pellexo de [[craba]] y cheneralmén de gran bolumen. En o forau correspondién a lo cuello d'a craba se ata un zepo con dos foraus an se meten en paralelo (ye a unica gaita d'a peninsula n'a que isto ocurre) o clarín y a bordoneta. Ataus a las extremidaz superiors son os zepos d'o bordón y d'o bufador.


A colocazión d'o bordón tambien ye particular, ya que se mete baxo lo brazo dreito d'o gaitero en contras d'a conoxida estetica gallego-asturiana de meter-se-lo por denzima d'o güembro.
A colocazión d'o bordón tambien ye particular, ya que se mete baxo lo brazo dreito d'o gaitero en contras d'a conoxida estetica gallego-asturiana de meter-se-lo por denzima d'o güembro.
Linia 19: Linia 20:


==Carauteristicas sonoras==
==Carauteristicas sonoras==
O clarín admite dichitación ubierta y semitrancada. O abitual ye tañer-la en tonalidad de Do (tanto mayor como menor) ya que o rango de notas que produze o clarín va dende un Si dica un Do una octaba más agudo. O bordón allora será afinau en Do, o mesmo que a bordoneta (aunque ista siga afinada una octaba más aguda que o bordón).
O clarín admite dichitación ubierta y semitrancada. O abitual ye tañer-la en [[tonalidá]] de Do (tanto mayor como menor) ya que o rango de notas que produze o clarín va dende un Si dica un Do una octaba más agudo. O bordón allora será afinau en Do, o mesmo que a bordoneta (aunque ista siga afinada una octaba más aguda que o bordón).


==Utilizazión==
==Utilizazión==
A [[gaita de boto]] se feba serbir tradicionalmén ta l'acompañamiento de danzes y bailes rituals. Autualmén contina fendo-se serbir en istos casos, uso faborezido por a recuperazión y restaurazión de antigos danzes ya cuasi perdius. Sin embargo a [[gaita de boto]] ha alcanzau o suya mayor popularidá por a aparizión de collas de [[folk aragonés]] que la feban serbir en as suyas composizions. Collas como [[Ixo Rai]], [[La Ronda de Boltaña]], [[Somerondón]], [[La Orquestina del Fabirol]], [[Lurte]] u [[Biella Nuei]] han feito d'a gaita aragonesa un instrumento admiru por os "folkies" de drento y fuera de [[Aragón]].
A gaita de boto se feba serbir tradicionalmén ta l'acompañamiento de danzes y bailes rituals. Autualmén contina fendo-se serbir en istos casos, uso faborezido por a recuperazión y restaurazión de antigos danzes ya cuasi perdius. Sin embargo a [[gaita de boto]] ha alcanzau o suya mayor popularidá por a aparizión de collas de [[folk aragonés]] que la feban serbir en as suyas composizions. Collas como [[Ixo Rai]], [[La Ronda de Boltaña]], [[Somerondón]], [[La Orquestina del Fabirol]], [[Lurte]] u [[Biella Nuei]] han feito d'a gaita aragonesa un instrumento admiru por os "folkies" de drento y fuera de [[Aragón]].


Tradizionalmén ha autuau como instrumento solenco. También se tañeba chunto con a [[trompa de Ribagorza]] dica dentrau o sieglo XX. Tras a suya recuperazión, a gaita s'ha tocau frecuentemén en conchuntos de [[dulzaina]] y tabal, y acompañándose ya con toda traza d'instrumentos acústicos y eléutricos en dibersas collas de "folk".
Tradizionalmén ha autuau como instrumento solenco. También se tañeba chunto con a [[trompa de Ribagorza]] dica dentrau o sieglo XX. Tras a suya recuperazión, a gaita s'ha tocau frecuentemén en conchuntos de [[dulzaina]] y tabal, y acompañándose ya con toda traza d'instrumentos acústicos y eléutricos en dibersas collas de "folk".


==Artículos relazionaus==
==Artículos relazionaus==

Versión d'o 19:00 5 chul 2007

Gaita de boto aragonesa

A gaita de boto ye un tipo de gaita aragonesa. A suya utilizazión y fabricazión yera cuasi extinguida a finals d'os años 70 d'o sieglo XX, cuan prenzipió o suyo prozeso de recuperazión, en 1978. Güe existen barios constructors d'iste instrumento, barias escuelas y asoziazions de gaiters, más d'una dezena de collas de folk aragonés que en meten n'a suya mosica y, o que ye más importán, zientos de gaiters n'o territorio aragonés.

Constituzión

A gaita de boto consta de:

  • O boto ta almazenar l'aire,
  • O bufador ta plenar o boto d'aire,
  • O clarín ta tañer as melodías,
  • O bordón que fa un baxo contino, y
  • A bordoneta, que fa o mesmo que o bordón pero lo en fa una nota una octaba mas aguda.

O boto ye tradizionalmén de pellexo de craba y cheneralmén de gran bolumen. En o forau correspondién a lo cuello d'a craba se ata un zepo con dos foraus an se meten en paralelo (ye a unica gaita d'a peninsula n'a que isto ocurre) o clarín y a bordoneta. Ataus a las extremidaz superiors son os zepos d'o bordón y d'o bufador.

A colocazión d'o bordón tambien ye particular, ya que se mete baxo lo brazo dreito d'o gaitero en contras d'a conoxida estetica gallego-asturiana de meter-se-lo por denzima d'o güembro.

O boto ye cubierto por un bestiu y se parixe a un bestiu de nina ya que gosa estar de colors estampaus, con cuello y mangas ta las extremidaz d'o boto y amás gosa rematar en bolantes.

O bordones tienen refuerzos de estaño u cuerno y cualsiquier d'os tres tubos sonoros (bordón, bordoneta u clarín) puede, seguntes superstizions o preferenzias d'o gaitero) ir forrau de piel de culebra.

Carauteristicas sonoras

O clarín admite dichitación ubierta y semitrancada. O abitual ye tañer-la en tonalidá de Do (tanto mayor como menor) ya que o rango de notas que produze o clarín va dende un Si dica un Do una octaba más agudo. O bordón allora será afinau en Do, o mesmo que a bordoneta (aunque ista siga afinada una octaba más aguda que o bordón).

Utilizazión

A gaita de boto se feba serbir tradicionalmén ta l'acompañamiento de danzes y bailes rituals. Autualmén contina fendo-se serbir en istos casos, uso faborezido por a recuperazión y restaurazión de antigos danzes ya cuasi perdius. Sin embargo a gaita de boto ha alcanzau o suya mayor popularidá por a aparizión de collas de folk aragonés que la feban serbir en as suyas composizions. Collas como Ixo Rai, La Ronda de Boltaña, Somerondón, La Orquestina del Fabirol, Lurte u Biella Nuei han feito d'a gaita aragonesa un instrumento admiru por os "folkies" de drento y fuera de Aragón.

Tradizionalmén ha autuau como instrumento solenco. También se tañeba chunto con a trompa de Ribagorza dica dentrau o sieglo XX. Tras a suya recuperazión, a gaita s'ha tocau frecuentemén en conchuntos de dulzaina y tabal, y acompañándose ya con toda traza d'instrumentos acústicos y eléutricos en dibersas collas de "folk".

Artículos relazionaus