Cristianismo

A cruz ye o simbolo d'o cristianismo.

O Cristianismo ye una relichión monoteísta alazetada en a vida y as amostranzas de Chesús de Nazaret. Ye a mayor relichión d'a Tierra, con 2.100.000.000 practicants, lo que representa quasi un tercio d'a población humana. Truxa con o Chudaísmo o Tánakh, clamato como Antigo Testamento por os cristians. Por ista enchaquia ye a vegadas clamada como una relichión Abrahamanica chunto a lo Chudaísmo y a lo Islam.

Brancas d'o cristianismo

As diferents brancas d'o cristianismo han amaneixito dende o mesmo orichen. A més antiga son os ebionitas que creyeban en a fegura de Chesús sin deixar de seguir a lei y ritual propios d'o chudaísmo, por o que no aceptoron a Sant Pavlo. Tamién i habió sectas que combinaban cristianismo y gnosis.

Belunas d'as ilesias orientals tienen lur orichen en as luitas por o poder entre bispes, uns conseguiban imponer os suyos criterios en os Concilios, y atros no los aceptaban independizando-sen y esdevenindo hereches pa o cristianismo oficial. Pa pueblos sozmesos a los romans a herechía a estato un camín pa espresar o deseyo d'independencia u a independencia (nacionalismo relichioso), ye o caso d'a Ilesia Copta u d'a Ilesia Siriana. O proceso d'expansión d'o cristianismo fueras d'o Imperio Román permitió a expansión tanto de formas de cristianismo que obedeixeban a Roma u Costantinoble, como de formas hereticas. As formas no ortodoxas u herechías permitiban a los recien convertitos desligar-sen d'o poder imperial, fer ilesias nacionals u no ser perseguitos en países enemigos de Roma: Ilesia Arriana, Ilesia Armenia, Ilesias Celtas, Ilesia Asiriana, etz...

A Rivalidat entre a hierarquía de Roma y Costantinoble produció un proceso contino de deseparación que remató en o sieglo XI.

• Catolicismo, a mayor d'as brancas cristianas, que acepta l'autoridat centralizata d'o Papa, en Roma.
• Ortodoxia, con a Ilesia Ortodoxa Griega, a Ilesia Melkita y bellas ilesias autocefalas d'os Balcans, países eslavos y Cheorchia.

Dende ixas envueltas d'as Cruzatas y d'a decadencia d'o Imperio Bizantín Roma ha conseguito que parte d'os fidels d'as ilesias orientals aigan aceptato l'autoridat de Roma pero mantenendo o suyo rito propio, esdevenindo lo que se conoixe como uniatas, en oposición a las ilesias orientals que no aceptan l'autoridat papal y que se conoixen como ortodoxas.

• Totz os maronins aceptoron a lo Papa de Roma esdevenindo uniatas.
• Parte d'os armenios aceptoron l'autoridat papal, sobretot en tiempos d'o Reino d'Armenia la Chica, aliato d'os cruzatos.
• Parte d'a Ilesia Asiriana, seguidora d'o Nestorianismo aceptó a lo Papa de Roma en lo sieglo XVI orichinando a Ilesia Caldea.
• Parte d'a minguata Ilesia Siriana aceptó a lo Papa de Roma orichinando a Ilesia Catolica Siriana.
• Os cristians de rito griego que aceptoron en diferents contextos historicos a lo Papa de Roma son conoixitos como greco-catolicos. En Grecia siempre han estato pocos y fuoron perseguitos. En cambeyo una parte sustancial d'os cristians de rito griego aceptoron a lo Papa de Roma en l'antiga Unión Polaco-Lituana, en Transilvania (Ilesia Uniata de Alba Iulia), y en Orient Meyo.

As crisis baixomeyevals y los cambeyos socioeconomicos de dimpués d'a Edat Meya facioron que en bells países d'Europa que deseyaban desligar-sen de Roma prenesen versions d'o cristianismo diferent d'o catolicismo mirando en a radiz biblica y orichinando una sucesión d'ilesias diferents a lo largo d'os sieglos.

• Protestantismo, formato por multiples Ilesias independients, que no reconoixe a supremacía papal.
• Restauracionismo, formato por os Testimonios de Chehová, scisión d'os Adventistas d'o seteno día y a Ilesia Mormona, entre d'atros.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Cristianismo.

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato ak:Krɔsɛm