Diferencia entre revisiones de «Sistema vocalico d'o latín vulgar»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
{|class="wikitable" style="float: right; margin: 1em;"
|-bgcolor="#EFEFEF"
!colspan="2" rowspan="2"|Letra
!colspan="2"|Pronunciación
|-
!Latín clasico
!Latín vulgar
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ă
|A curta||{{IPA|[a]}}||{{IPA|[a]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ā
|A luenga||{{IPA|[aː]}}||{{IPA|[a]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ĕ
|E curta||{{IPA|[ɛ]}} ||{{IPA|[ɛ]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ē
|E luenga||{{IPA|[eː]}}||{{IPA|[e]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ĭ
|I curta||{{IPA|[ɪ]}} ||{{IPA|[e]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ī
|I luenga||{{IPA|[iː]}}||{{IPA|[i]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ŏ
|O curta||{{IPA|[ɔ]}} ||{{IPA|[ɔ]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ō
|O luenga||{{IPA|[oː]}}||{{IPA|[o]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ŭ
|V curta||{{IPA|[ʊ]}} ||{{IPA|[o]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ū
|V luenga||{{IPA|[uː]}}||{{IPA|[u]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|y̆
|Y curta||{{IPA|[y]}} ||{{IPA|[e]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|ȳ
|Y luenga||{{IPA|[yː]}}||{{IPA|[i]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|æ
|AE ||{{IPA|[ai]}} > {{IPA|[ɛ]}}||{{IPA|[ɛ]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|œ
|OE ||{{IPA|[oi]}} > {{IPA|[e]}}||{{IPA|[e]}}
|-
!bgcolor="#EFEFEF"|au
|AV ||{{IPA|[au]}}||{{IPA|[au]}} > {{IPA|[ɔ]}}
|-
|}

O '''sistema vocalico d'o latín vulgar''' u '''sistema qualitativo italico''' ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una ''e'' zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una ''o'' zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.<ref name="ReferenceA">[[Heinrich Lausberg]] ''Lingüistica romanica. Tomo I fonetica'' Editorial Gredos. pp209-210</ref>
O '''sistema vocalico d'o latín vulgar''' u '''sistema qualitativo italico''' ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una ''e'' zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una ''o'' zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.<ref name="ReferenceA">[[Heinrich Lausberg]] ''Lingüistica romanica. Tomo I fonetica'' Editorial Gredos. pp209-210</ref>



Versión d'o 10:10 14 abr 2012

Letra Pronunciación
Latín clasico Latín vulgar
ă A curta [a] [a]
ā A luenga [aː] [a]
ĕ E curta [ɛ] [ɛ]
ē E luenga [eː] [e]
ĭ I curta [ɪ] [e]
ī I luenga [iː] [i]
ŏ O curta [ɔ] [ɔ]
ō O luenga [oː] [o]
ŭ V curta [ʊ] [o]
ū V luenga [uː] [u]
Y curta [y] [e]
ȳ Y luenga [yː] [i]
æ AE [ai] > [ɛ] [ɛ]
œ OE [oi] > [e] [e]
au AV [au] [au] > [ɔ]

O sistema vocalico d'o latín vulgar u sistema qualitativo italico ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una e zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una o zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.[1]

Este sistema vocalico ya se conoixe en o sieglo III, s'imposó en a pronunciación coloquial en Roma y s'estendilló por amplas zonas d'o Imperio Román d'Occident: Campania, Abruzzos, norte y centro de Pulla dica Brándiz, centro y norte d'Italia, Istria, Dalmacia, Alpes, Galia y Hispania.[1] Ye o sistema vocalico orichinal sobre o que se desembolicoron os sistemas vocalicos d'as luengas ibero-romances, galo-romances, o retorromanico y a mes gran part d'o diasistema italián.

A denominación de "sistema vocalico d'o latín vulgar" ye comoda pero imprecisa, car nunca no bi ha habiu un solo sistema vocalico en latín vulgar, y bi n'heba d'atros por eixemplo en o latín vulgar de Cerdenya, Berbería, Sicilia, Lucania y Balcans.

Diftongación d'as vocals curtas Ĕ y Ŏ en aragonés

O sistema vocalico de l'aragonés y luengas vecinas con cinco vocals ye una simplificación d'o sistema vocalico qualitativo italico por diftongación d'as /ɛ/ y /ɔ/ ubiertas. En benasqués predomina a diftongación pero hay casos de no diftongación en os que se pronuncian as vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/.

Esta diftongación ya yera documentada en tiempos imperials, pero s'imposó en o centro d'Hispania en tiempos d'o Reino visigodo de Toledo quan encara no s'heban deseparau as diferents luengas ibero-romances. En o latín d'a periferia d'o Reino visigodo de Toledo se mantenió arcaizant respecto a esta lei fonetica y no diftongó estas vocals ubiertas, que se mantenioron sin diftongar en a evolución d'o sistema vocalico d'o galaico-portugués y o catalán. Manimenos existe a hipotesi que o catalán conoixió una diftongación debant de Yod en una fase no documentada. A muga entre a diftongación y a no diftongación se da servir como un d'os criterios pa delimitar l'aragonés y o catalán en o ribagorzano, un conchunto de parlas de transición en as que predomina a diftongación en a compleganza d'o Esera y a no diftongación en a compleganza d'a Noguera Ribagorzana. Se desviene pareixiu en as parlas de transición que bi ha entre l'astur-leyonés y o galaico-portugués.

Posibles anomalias en aragonés

En part de l'aragonés actual u en aragonés cheneral se puet sentir parolas con u que d'alcuerdo con a evolución teorica habrían de tener o por derivar de parolas con Ŭ. Por eixemplo en tellán tenemos urmo, curto, buixo, cumo, manullo, sulco, puncha,[2] que son muito comuns en aragonés.

Veyer tamién

Referencias

  1. 1,0 1,1 Heinrich Lausberg Lingüistica romanica. Tomo I fonetica Editorial Gredos. pp209-210
  2. Chabier Lozano Sierra Aspectos lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca) 2010. Gara d'Edicions.

Bibliografía