Diferencia entre revisiones de «Sistema vocalico d'o latín vulgar»
Sin resumen de edición |
|||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{|class="wikitable" style="float: right; margin: 1em;" |
|||
|-bgcolor="#EFEFEF" |
|||
!colspan="2" rowspan="2"|Letra |
|||
!colspan="2"|Pronunciación |
|||
|- |
|||
!Latín clasico |
|||
!Latín vulgar |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ă |
|||
|A curta||{{IPA|[a]}}||{{IPA|[a]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ā |
|||
|A luenga||{{IPA|[aː]}}||{{IPA|[a]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ĕ |
|||
|E curta||{{IPA|[ɛ]}} ||{{IPA|[ɛ]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ē |
|||
|E luenga||{{IPA|[eː]}}||{{IPA|[e]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ĭ |
|||
|I curta||{{IPA|[ɪ]}} ||{{IPA|[e]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ī |
|||
|I luenga||{{IPA|[iː]}}||{{IPA|[i]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ŏ |
|||
|O curta||{{IPA|[ɔ]}} ||{{IPA|[ɔ]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ō |
|||
|O luenga||{{IPA|[oː]}}||{{IPA|[o]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ŭ |
|||
|V curta||{{IPA|[ʊ]}} ||{{IPA|[o]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ū |
|||
|V luenga||{{IPA|[uː]}}||{{IPA|[u]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|y̆ |
|||
|Y curta||{{IPA|[y]}} ||{{IPA|[e]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|ȳ |
|||
|Y luenga||{{IPA|[yː]}}||{{IPA|[i]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|æ |
|||
|AE ||{{IPA|[ai]}} > {{IPA|[ɛ]}}||{{IPA|[ɛ]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|œ |
|||
|OE ||{{IPA|[oi]}} > {{IPA|[e]}}||{{IPA|[e]}} |
|||
|- |
|||
!bgcolor="#EFEFEF"|au |
|||
|AV ||{{IPA|[au]}}||{{IPA|[au]}} > {{IPA|[ɔ]}} |
|||
|- |
|||
|} |
|||
O '''sistema vocalico d'o latín vulgar''' u '''sistema qualitativo italico''' ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una ''e'' zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una ''o'' zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.<ref name="ReferenceA">[[Heinrich Lausberg]] ''Lingüistica romanica. Tomo I fonetica'' Editorial Gredos. pp209-210</ref> |
O '''sistema vocalico d'o latín vulgar''' u '''sistema qualitativo italico''' ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una ''e'' zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una ''o'' zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.<ref name="ReferenceA">[[Heinrich Lausberg]] ''Lingüistica romanica. Tomo I fonetica'' Editorial Gredos. pp209-210</ref> |
||
Versión d'o 10:10 14 abr 2012
Letra | Pronunciación | ||
---|---|---|---|
Latín clasico | Latín vulgar | ||
ă | A curta | [a] | [a] |
ā | A luenga | [aː] | [a] |
ĕ | E curta | [ɛ] | [ɛ] |
ē | E luenga | [eː] | [e] |
ĭ | I curta | [ɪ] | [e] |
ī | I luenga | [iː] | [i] |
ŏ | O curta | [ɔ] | [ɔ] |
ō | O luenga | [oː] | [o] |
ŭ | V curta | [ʊ] | [o] |
ū | V luenga | [uː] | [u] |
y̆ | Y curta | [y] | [e] |
ȳ | Y luenga | [yː] | [i] |
æ | AE | [ai] > [ɛ] | [ɛ] |
œ | OE | [oi] > [e] | [e] |
au | AV | [au] | [au] > [ɔ] |
O sistema vocalico d'o latín vulgar u sistema qualitativo italico ye una modificación d'o sistema vocalico latín orichinal que consiste en fer coincidir Ĭ curta con a Ē luenga, que converchen en una e zarrada, fer coincidir a Ŭ curta con a Ō luenga, que converchen en una o zarrada, y ubrir as vocals curtas Ě y Ŏ, que esdevienen vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/. D'esta traza o sistema vocalico latín orichinal de diez vocals con distinción de cantidatz pasa a tener siet vocals, con distinción en qualidatz y obertura.[1]
Este sistema vocalico ya se conoixe en o sieglo III, s'imposó en a pronunciación coloquial en Roma y s'estendilló por amplas zonas d'o Imperio Román d'Occident: Campania, Abruzzos, norte y centro de Pulla dica Brándiz, centro y norte d'Italia, Istria, Dalmacia, Alpes, Galia y Hispania.[1] Ye o sistema vocalico orichinal sobre o que se desembolicoron os sistemas vocalicos d'as luengas ibero-romances, galo-romances, o retorromanico y a mes gran part d'o diasistema italián.
A denominación de "sistema vocalico d'o latín vulgar" ye comoda pero imprecisa, car nunca no bi ha habiu un solo sistema vocalico en latín vulgar, y bi n'heba d'atros por eixemplo en o latín vulgar de Cerdenya, Berbería, Sicilia, Lucania y Balcans.
Diftongación d'as vocals curtas Ĕ y Ŏ en aragonés
O sistema vocalico de l'aragonés y luengas vecinas con cinco vocals ye una simplificación d'o sistema vocalico qualitativo italico por diftongación d'as /ɛ/ y /ɔ/ ubiertas. En benasqués predomina a diftongación pero hay casos de no diftongación en os que se pronuncian as vocals ubiertas /ɛ/ y /ɔ/.
Esta diftongación ya yera documentada en tiempos imperials, pero s'imposó en o centro d'Hispania en tiempos d'o Reino visigodo de Toledo quan encara no s'heban deseparau as diferents luengas ibero-romances. En o latín d'a periferia d'o Reino visigodo de Toledo se mantenió arcaizant respecto a esta lei fonetica y no diftongó estas vocals ubiertas, que se mantenioron sin diftongar en a evolución d'o sistema vocalico d'o galaico-portugués y o catalán. Manimenos existe a hipotesi que o catalán conoixió una diftongación debant de Yod en una fase no documentada. A muga entre a diftongación y a no diftongación se da servir como un d'os criterios pa delimitar l'aragonés y o catalán en o ribagorzano, un conchunto de parlas de transición en as que predomina a diftongación en a compleganza d'o Esera y a no diftongación en a compleganza d'a Noguera Ribagorzana. Se desviene pareixiu en as parlas de transición que bi ha entre l'astur-leyonés y o galaico-portugués.
Posibles anomalias en aragonés
En part de l'aragonés actual u en aragonés cheneral se puet sentir parolas con u que d'alcuerdo con a evolución teorica habrían de tener o por derivar de parolas con Ŭ. Por eixemplo en tellán tenemos urmo, curto, buixo, cumo, manullo, sulco, puncha,[2] que son muito comuns en aragonés.
Veyer tamién
Referencias
- ↑ 1,0 1,1 Heinrich Lausberg Lingüistica romanica. Tomo I fonetica Editorial Gredos. pp209-210
- ↑ Chabier Lozano Sierra Aspectos lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca) 2010. Gara d'Edicions.
Bibliografía
- Heinrich Lausberg Lingüistica romanica. Tomo I fonetica Editorial Gredos.
- Rafael Lapesa Historia de la lengua española. Editorial Gredos 1981.