Diferencia entre revisiones de «Iraq»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
EmausBot (descutir | contrebucions)
m r2.6.4) (Robot Adhibito: Modificato: iu:ᐃᕉᒃ
m r2.7.1) (Robot Adhibito: zu:I-Iraki
Linia 340: Linia 340:
[[zh-min-nan:Iraq]]
[[zh-min-nan:Iraq]]
[[zh-yue:伊拉克]]
[[zh-yue:伊拉克]]
[[zu:I-Iraki]]

Versión d'o 09:36 30 mar 2012

Articlo d'os 1000

Plantilla:Infobox País

A Republica d'Iraq, u Iraq, tamién Irak (en arabe جمهورية العراق), ye un país situato en Orient Meyo, a lo sudueste d'Asia. Muga a lo norte con Turquía, a lo sud con Arabia Saudí y Kuwait, a lo norueste con Siria, a l'ueste con Chordania y a l'este con Irán. A capital d'o país ye a ciudat de Bagdad.

A suya población ye de 24.001.816 habitants (2002) en una superficie de 437.072 km², con una densidat de población de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a población d'o país son arabes, charrando a luenga arabe, encara que en o nordeste d'o país bi ha presencia predominant d'os kurdos, que charran idioma kurdo. Tamién bi ha atras minorías, como turquemans y asirians. A relichión d'a mayor parte d'a población ye o Islam, dividito entre xiitas y sunnitas, con presencia de chicotas minorías de cristians, como os mesmos asirians.

Conoixito entantes como Mesopotamia, en o territorio entre os ríos Eufrates y Tigris, Iraq ye o lugar a on que as civilizacions antigas prosperoron, entre as que s'incluyen as culturas sumeria, acadia, babilonica, asiria, persa, seleucida, parta y sasanida. Os musulmans conquirioron Iraq en o sieglo VII dimpués de Cristo. En o sieglo VIII, o califato abasida establió a suya capital en Bagdad, ciudat que dimpués esdevenirba un puesto mugant con o Imperio Otomán.

Dende a invasión d'Iraq en 2003 por una coalición liderata por os Estatos Unitos con participación britanica y d'atros países, ista coalición prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, Saddam Husein, que fue aforcato dimpués d'un chudicio. Dende ixas envueltas, a situación d'o país ye d'una gran inestabilidat politica y economica, con muita violencia politica y muitas victimas civils, en un clima de guerra. L'actual president d'Iraq ye Chalal Talabani, y l'actual primer menistro ye Nouri al-Maliki.

Cheografía d'Iraq

L'Eufrates en Iraq

O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o disierto d'Arabia, dica os pietz meridionals d'os Monts Zagros, a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prencipals de trazato norueste-sudeste, o Tigris y l'Éufrates, que por meyo una serie de planas aluvials de gran fertilidat rematan desembocando en o golfo Persico formando un delta.

Iraq tien una superficie de 437.073 km² con nomás 58 km de costas. As prencipals ciudatz son Bagdad que ye a suya capital, Basora, Mosul, Karkuk, As Sulaymaniyah y Irbil.

Historia d'Iraq

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Prehistoria y Sumer

Parti superior d'a estela d'o codigo de leis de Hammurabi.

L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a sedentarización d'os grupos nomadas en un sector en o qual as auguas d'os ríos Eufrates y Tigris permeteban l'agricultura intensiva de regano. Ye asinas en o periodo de Sumer, en o sieglo XXX aC, quan se conoixen os primers entibos feitos por l'hombre ta profitar d'as auguas d'os ríos ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a escritura, en iste mesmo lugar.

As ciudatz-estato

En a redolada apareixioron tamién as primeras ciudatz-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ciudatz, encara que destacando belunas d'istas ciudatz, como Susa u Babilonia.

Os indoeuropeus

Dimpués plegoron a la rechión os primers grupos d'os pueblos indoeuropeus, como hititas y medos, establindo cada uno d'istos pueblos o suyo imperio en a rechión, dica rematar en o Imperio Persa Aquemenida. O periodo aquemenida duró a conquiesta d'o territorio por Aleixandre lo Gran en 330 aC, t'adhibir-lo a o suyo Imperio efimero, que s'esminglanó y continó en Mesopotamia como o Reino Seleucida.

Os Sasanidas

Ta más detalles, veyer l'articlo Imperio Sasanidaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Saddam Husein

Dende o sieglo III o territorio feba parte d'o Imperio Sasanida, estando un periodo de gran desarrollo cultural en a rechión.

Conquiesta islamica

En o sieglo VIII, dentroron en o país os arabes, en un proceso de conquiesta islamica, creyando-se a capital d'o Califato abbasí en a ciudat de Bagdad, luego de redotar a lo Califato omeya. Bagdad esdevién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.

Monarquía e republica

O país actual se creyó dimpués d'a desaparición d'o Imperio Otomán, unindo-se-ie os bilayatos u provincias (que corresponderba a lo Iraq historico) y Mosul, a los que amás s'adhibió una faixa de disierto dica la muga con Transchordania. Metioron como rei a lo prencipe hachemí Faysal Ibn Husayn, líder d'a Rebelión Arabe. Iraq fue administrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o Mandato Britanico de Mesopotamia.

En 1932, o Reino d'Iraq fue reconoixito por a Sociedat de Nacions, encara que os nacionalistas arabes dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'anyo siguient, Faysal fue sustituito por o suyo fillo Gazi y a iste lo sustituyó Faysal II, zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en 1958.[1] Mientres a Segunda Guerra Mundial, Iraq fue invadito por o Reino Unito, dimpués d'a presa de poder por parte d'os nacionalistas gracias a lo refirme alemán.

En 1958 un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito nacionalista Baath. Baixo iste manto no deixoron de desarrollar-se luitas por o poder y se succedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos Saddam Husein.

Guerra en Iraq en 2005

Guerra de Iraq

Ta más detalles, veyer l'articlo Guerra de Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En l'anyo 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener vinclos con o rete Al-Qaeda y de poseyer armas de destrucción masiva. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se fació un ataque seguito d'a invasión d'Iraq en 2003. O conflicto aumentó a violencia en o país y levó a lo derrocamiento d'o president Saddam Husein, qui dimpués d'estar feito preso y chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.[2]

Organización territorial

Ta más detalles, veyer l'articlo Organización territorial d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Iraq ye dividito en 18 provincias (muhafazat, singular: muhafaza, en arabe):

  1. Bagdad (بغداد)
  2. Salah ad Din (صلاح الدين)
  3. Diyala
  4. Wasit
  5. Maysan
  6. Basora (البصرة)
  7. Dhi Qar (ذي قار)
  8. Al Muthanna
  9. Al Qadisyah (القادسية)
  1. Babil (بابل)
  2. Kerbala (كربلاء)
  3. Nayaf (النجف)
  4. Al Anbar (الأنبار)
  5. Ninawa (نينوى)
  6. Dahuk (دهوك)
  7. Erbil (أربيل)
  8. At Ta'mim
  9. Suleimaniya (السليمانية)

Provincias d'Iraq

Economía

A economía d'Iraq se basa en a exportación de petrolio. O teixito productivo local se troba muit malmeso por os anyos de guerra y os esfuerzos se centran en a reconstrucción d'a industria basica y o comercio de primera necesidat, con l'aduya internacional.

Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio heba conseguito lo nivel de 3,5 millons de barrils por día y os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 y 27.000 millons de dolars en 1980. En prencipiar a guerra, Iraq heba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reservas de divisas.

Demografía

Ombre iraquí

Un 75% d'os habitants d'o país son arabes, con una important minoría kurda (más d'o 15% d'o censo total) y atros pueblos en as zonas de montanya d'o norte.[3] Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes divisions entre xiitas y sunnitas. Más d'un millón y meyo d'iraquís han habito de fuyir d'o suyo país por a guerra y una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos).[4]

Evolución demografica :

  • 1867 : 1,3 millons.
  • 1895 : 1,9 millons.
  • 1914 : 2,6 millons.
  • 1919 : 2,9 millons.
  • 1933 : 3,5 millons.
  • 1945 : 4.611.400 (censo)
  • 1958 : 6.488.000
  • 1979 : 12.650.000
  • 1987 : 16.335.200 (zens)
  • 1997 : 22.018.000 (censo)

Referencias

  1. (es) Bagdad busca un camino, 2003, Deutsche Welle, 19.04.2003
  2. (es) Saddam Hussein muere en la horca, 2006, Deutsche Welle
  3. "CIA World Factbook"
  4. U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.

Vinclos externos


Estaus d'Asia

Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato