Diferencia entre revisiones de «Latón»
Lascorz tresladó a pachina Latón ta Latón (desambigación) |
mSin resumen de edición |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
:''Iste articlo tracta sobre o '''latón''', crías d'o tocín. Ta atros usos de «latón», se veiga '''[[Latón (desambigación)]]'''.'' |
|||
#ENDRECERA [[Latón (desambigación)]] |
|||
[[Imachen:Saugende Ferkel Piétrain.JPG|thumb|right|200px|Latons tetando.]] |
|||
O '''latón''' (d'o [[idioma latín|latín]] <*''LACTONE'', derivau de <''LACTEM'', «[[leit]]»<ref name="MOTT">{{es}} [[Brian Leonard Mott|MOTT, Brian L.]]. ''Diccionario etimológico chistabino-castellano castellano-chistabino''. Institución «Fernando el Católico». Zaragoza, [[2000]]. <small>ISBN 84-7820-553-5</small></ref>) ye a cría de curta edat de o [[Sus scrofa domesticus|tocín]] domestico<ref name="VIDALLER">{{an}} [[Rafel Vidaller Tricas|VIDALLER TRICAS, Rafel]], ''Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals''; Ed. Val d'Onsera. Zaragoza [[2004]]. <small>ISBN 978-84-8986-235-7</small></ref><ref name="MARTRUIZ">{{an}}{{es}} [[Antonio Martínez Ruiz|MARTÍNEZ RUIZ, Antonio]], ''Vocabulario básico bilingüe Aragonés-Castellano y Castellano-Aragonés'' (3ª Ed.); Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, [[2008]]. <small>ISBN 978-84-95997-31-9</small></ref><ref name="PARDOASSO">{{es}} [[José Pardo Asso|PARDO ASSO, José]], ''Nuevo diccionario etimológico aragonés (voces, frases y modismos usados en el habla de Aragón)'' (Ed. facsímil d'a edición orichinal de 1938); Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2002]]. <small>ISBN 84-8094-101-4</small></ref>, y por extensión d'o significau, qualsiquier cochín<ref name="MOTT"/><ref name="LOZANOTella">{{es}} [[Chabier Lozano Sierra|LOZANO SIERRA, Chabier]], ''Aspectos Lingüísticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca)''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2010]]. <small>ISBN 978-84-8094-062-7</small></ref>. En a [[comarcas d'Aragón|comarca]] d'a [[Ribagorza]], zona caracteristicament palatalizadera, a parola se pronuncia /ʎa'ton/ («llatón»<ref name="VIDALLER"/>). |
|||
Os latons se crían masivament en granchas en l'actualidat, sobre tot ta la producción de [[carne]], pus se matan quan son [[fraixenco]]s. Os tocins que s'adedica a reproducción reciben o nombre de «latons de vida»<ref name="FernandosChistabin">{{es}} [[Fernando Blas Gabarda|BLAS GABARDA, Fernando]] y [[Fernando Romanos Hernando|ROMANOS HERNANDO, Fernando]], ''Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2008]]. <small>ISBN 978-84-8094-061-0</small></ref>, anque a parola freqüentment se fa servir en femenino, referida a las mais (latonas de vida), mientres que os que se cría ta fer-ne [[matacía]] se dicen «latons de matar»<ref name="FernandosChistabin"/>. |
|||
En [[Idioma aragonés|aragonés]] actual, l'uso de a parola latón ha sufierto una cheneralización a toda la especie que puede causar ambiguedat. Ye freqüent que se diga latons a os tocins de todas as edatz, sacando-ne a os masclos adultos que se guarda ta reproducir, os [[verro]]s u verracos. As fembras adultas se dicen latonas más a sobén que no tocinas u cochinas. |
|||
==Referencias== |
|||
{{listaref}} |
|||
==Vinclos externos== |
|||
{{Commonscat|Sus scrofa domesticus (juvenile)|latons}} |
|||
[[Categoría:Zoonimia]] |
|||
[[Categoría:Crías d'animals]] |
|||
[[Categoría:Suidae]] |
Versión d'o 22:30 28 mar 2012
- Iste articlo tracta sobre o latón, crías d'o tocín. Ta atros usos de «latón», se veiga Latón (desambigación).
O latón (d'o latín <*LACTONE, derivau de <LACTEM, «leit»[1]) ye a cría de curta edat de o tocín domestico[2][3][4], y por extensión d'o significau, qualsiquier cochín[1][5]. En a comarca d'a Ribagorza, zona caracteristicament palatalizadera, a parola se pronuncia /ʎa'ton/ («llatón»[2]).
Os latons se crían masivament en granchas en l'actualidat, sobre tot ta la producción de carne, pus se matan quan son fraixencos. Os tocins que s'adedica a reproducción reciben o nombre de «latons de vida»[6], anque a parola freqüentment se fa servir en femenino, referida a las mais (latonas de vida), mientres que os que se cría ta fer-ne matacía se dicen «latons de matar»[6].
En aragonés actual, l'uso de a parola latón ha sufierto una cheneralización a toda la especie que puede causar ambiguedat. Ye freqüent que se diga latons a os tocins de todas as edatz, sacando-ne a os masclos adultos que se guarda ta reproducir, os verros u verracos. As fembras adultas se dicen latonas más a sobén que no tocinas u cochinas.
Referencias
- ↑ 1,0 1,1 (es) MOTT, Brian L.. Diccionario etimológico chistabino-castellano castellano-chistabino. Institución «Fernando el Católico». Zaragoza, 2000. ISBN 84-7820-553-5
- ↑ 2,0 2,1 (an) VIDALLER TRICAS, Rafel, Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals; Ed. Val d'Onsera. Zaragoza 2004. ISBN 978-84-8986-235-7
- ↑ (an)(es) MARTÍNEZ RUIZ, Antonio, Vocabulario básico bilingüe Aragonés-Castellano y Castellano-Aragonés (3ª Ed.); Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, 2008. ISBN 978-84-95997-31-9
- ↑ (es) PARDO ASSO, José, Nuevo diccionario etimológico aragonés (voces, frases y modismos usados en el habla de Aragón) (Ed. facsímil d'a edición orichinal de 1938); Gara d'Edizions. Zaragoza, 2002. ISBN 84-8094-101-4
- ↑ (es) LOZANO SIERRA, Chabier, Aspectos Lingüísticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca); Gara d'Edizions. Zaragoza, 2010. ISBN 978-84-8094-062-7
- ↑ 6,0 6,1 (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-061-0