Diferencia entre revisiones de «Albania»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m r2.7.2) (Robot Suprimito: zu:Albania
m r2.7.1) (Robot Adhibito: Modificato: chr:ᎠᎵᏇᏂᏯ
Linia 199: Linia 199:


[[Categoría:Albania]]
[[Categoría:Albania]]

[[vep:Albanii]]


[[ab:Арнауыҭтәыла]]
[[ab:Арнауыҭтәыла]]
Linia 227: Linia 229:
[[ce:Албани]]
[[ce:Албани]]
[[ceb:Albanya]]
[[ceb:Albanya]]
[[chr:ᎠᎸᏇᏂᏯ]]
[[chr:ᎠᎵᏇᏂᏯ]]
[[ckb:ئەلبانیا]]
[[ckb:ئەلبانیا]]
[[co:Albania]]
[[co:Albania]]
Linia 393: Linia 395:
[[uz:Albaniya]]
[[uz:Albaniya]]
[[vec:Albania]]
[[vec:Albania]]
[[vep:Albanii]]
[[vi:Albania]]
[[vi:Albania]]
[[vo:Lalbanän]]
[[vo:Lalbanän]]

Versión d'o 08:07 15 mar 2012

Plantilla:Infobox País

Albania (Shqipëria en albanés) ye un país mediterranio d'o sudeste d'Europa. Muga con Montenegro a lo norte, Serbia (Kosovo) a lo noreste, Macedonia a l'este y Grecia a lo sud, tien una costa en a mar Adriana a l'ueste frente a Italia y atra en a mar Chonica a lo sudueste.

Población

A suya población ye de 3.582.205 habitants (2003) en una superficie de 28.748 km², con una densidat de población de 125 hab./km². A capital d'o país ye a ciudat de Tirana, y as ciudatz principals son Durrazo, Elbasan, Vlorë y Shkodër, con una población d'arredol de 100.000 habitants.

A nacionalidat etnica mayoritaria ye l'albanesa. Bi ha minorías arrumanas, macedonianas (en l'este), y griegas (en l'Epiro).

Etimolochía

O nombre d'o país en albanés (Shqipëria) significa tierra d'as aligas, y fue adoptato por os albaneses en 1433 con a rebelión contra l'Imperio Otomán dirichita por Gjergj Kastriot (más conoixito como Skanderbeg) porque a bandera de Skanderbeg yera un aliga bicefala, herencio d'o Imperio Bizantín.

O nombre en latín d'o país, Albania, por a suya parte, fa referencia a Albus, por os altos monts de color blanco por a nieu, ye un nombre transferito dende o lugar a on orichinalment yera aplicato, os montes d'o Caucas.

Historia

Sieglo XX

Ahmet Muhtar Bey Zogolli

A independencia de facto d'o país plegó en 1912, con a redota d'as tropas de l'Exercito turco en a Primera Guerra Balcanica y a reculada d'o territorio turco dica as puertas d'Istambul. Sindembargo, a suya independencia yera menazata por as potencias d'arredol (o Imperio Austro-Hongaro y Italia) y por os atros países mugants: Serbia, Montenegro y Grecia, interesatos en a suya posición estratechica entre a mar Hadriana y a mar Chonica.

A historia moderna d'Albania encomienza quan ista emerche extrematament subdesembolicata dimpués d'a Primera Guerra Mundial. Ta par d'alavez Albania yera o fogar d'una mica menos d'un millón de presonas dividitas en tres grupos relichiosos y dos grupos socials: aquells que yeran sinyors d'a tierra y esfendeban os suyos dreitos semifeudals, y aquells que no en yeran. Os primers siempre tenioron o control d'os puestos de poder en o centro y sud d'o país; por consiguient, esperaban de mantener os suyos privilechios malas que Albania estase independient. A mayoría d'a población heba encomenzato a qüestionar a situación. Además, quasi tota l'aristocracia terratenient yera musulmana, asinas como a mayoría d'os oficials y funcionarios publicos entrenatos por l'administración de l'Imperio Otomán. En conseqüencia, a mayoría d'os puestos administrativos de totz os nivels yeran controlatos por os albaneses musulmans.

Bunkers en Albania

De 1928 a 1943, Albania estió una monarquía, con dos reis: Ahmed Zogú, autoproclamato rei como Zog I (1928-1939) y Vitor Manuel III, rei d'Italia, dimpués d'a invasión italiana en 1939, dica a redota d'a Italia Faixista en a Segunda Guerra Mundial.

En 1941 s'establió o Partito Comunista d'Albania, que prencipió a suya luita contra os ocupants d'o país: o Tercer Reich alemán y a Italia faixista de Mussolini. Con a retirada d'a Wehrmacht en 1944, o país quedó en mans d'Enver Hoxha, que establió una dictadura comunista. O país dentró en 1955 en o Pacto de Varsovia.

Sindembargo, en 1956 o rechimen d'Hoxha, partidario d'o stalinismo, trencó as suyas relacions con a Unión Sovietica dimpués d'una fuerte critica d'Enver Hoxha ta Nikita Kruschov, y o país s'aproximó a o Gubierno maoísta de China.

En 1985 morió Hoxha, sustituito por Ramiz Alia, quan ya heba prencipiato a glasnost y a perestroika en a Unión Sovietica. Asinas, en 1992 bi habió en o país as primeras eleccions democraticas, que ganó a oposición, encara que a situación politica y economica d'o país no ye buena.

O Gubierno albanés ye partidario de que o país dentre en a OTAN, encara que ista organización internacional encara no ha admeso a o país.

Cheografía

Costa albanesa.

Albania ye un país montanyoso (70% d'o territorio). O pico cimero, o mont Korab, tien una altaria de 2.753 m por dencima d'o nivel d'a mar.

A resta d'a superficie ye composata por vals y planas arguilatas, escasament aprofitables ta l'agricultura en alternar-sen as inundacions con as epocas de sequera.

O río más important ye o Drini. Con una largaria de 282 km, ye un d'os pocos con un cabal estable tot l'anyo. Os atros ríos, mesmo beluns como lo Semani o lo Vjosa de más de 160 km, son quasi xutos d'estiu.

Albania tien 450 km de costa entre a mar Chonica y a mar Hadriana.

Organización territorial

Albania apareixe dividita administrativament en 12 prefecturas (qark, qarku en plural), cadaguna d'as qualas contiene quantos destritos (rrethe).

Prefecturas

As 12 prefecturas en que ye dividita Albania son:

  1. Berat
  2. Dibër
  3. Durrazo
  4. Elbasan
  5. Fier
  6. Gjirokastër
  7. Korçë
  8. Kukës
  9. Lezhë
  10. Shkodër
  11. Tiranë
  12. Vlorë

Destritos

Cada una d'as prefecturas d'Albania ye dividita a la suya vez en quantos destritos u rrethe, fendo-ne un total de 36 en tot o país. A capital, Tirana, tien un estatuto especial. Os destritos son:

  1. Destrito de Berat
  2. Destrito de Bulqizë
  3. Destrito de Delvinë
  4. Destrito de Devoll
  5. Destrito de Dibër
  6. Destrito de Durrazo
  7. Destrito de Elbasan
  8. Destrito de Fier
  9. Destrito de Gjirokastër
  10. Destrito de Gramsh
  11. Destrito de Has
  12. Destrito de Kavajë
  13. Destrito de Kolonjë
  14. Destrito de Korçë
  15. Destrito de Krujë
  16. Destrito de Kuçovë
  17. Destrito de Kukës
  18. Destrito de Kurbin
  1. Destrito de Lezhë
  2. Destrito de Librazhd
  3. Destrito de Lushnjë
  4. Destrito de Malësi e Madhe
  5. Destrito de Mallakastër
  6. Destrito de Mat
  7. Destrito de Mirditë
  8. Destrito de Peqin
  9. Destrito de Përmet
  10. Destrito de Pogradec
  11. Destrito de Pukë
  12. Destrito de Sarandë
  13. Destrito de Shkodër
  14. Destrito de Skrapar
  15. Destrito de Tepelenë
  16. Destrito de Tiranë
  17. Destrito de Tropojë
  18. Destrito de Vlorë

Historia

Mapa d'os destritos d'Albania entre 1959 y 1991.

Dende a suya independencia en 1912, Albania ha sufierto diversas reformas en a suya organización territorial. O cambeyo más significativo se realizó en 1991, quan s'adibioron 10 nuevos distritos a os 26 existents dende l'anterior reforma de 1959. Dende alavez s'han realizato cambeyos menors dica plegar ta la organización territorial actual, de 36 distritos agrupatos en 12 prefecturas.

Relichión

A Ilesia Ortodoxa Autocefala d'Albania ye una d'as ilesias autocefalas d'a comunión ortodoxa. En 1922, se scindió d'a Ilesia Ortodoxa de Constantinoble, anque a suya independencia no fue reconoixita dica 1937. Estió victima de duras persecucions mientres a epoca comunista, por l'ateísmo d'o rechimen y porque l'uso d'o griego en a liturchia yera veyito como una menaza t'a identidat étnica d'o país por os nacionalismos albaneses.

Cultura

Literatura

O documento más antigo d'a literatura albanesa dica agora conoixito ye d'o 8 de noviembre de 1462. Ye una formula de baptismo creyata por o bispe de Durrazo, Pal Engjëlli. Existe amás un diccionario alemán-albanés que fue escrito por Arnold von Harf en 1497, y o libro impreso más viello, o Meshari, escrito en o anyo 1555 por o clerigo catolico Gjon Buzuku.

Bells escritors albaneses son:

Renaiximiento nacional

O Meshari.

O sieglo XIX, o sieglo d'os movimientos nacionals en os Balcans, se troboron os albaneses sin una tradición de unidat desembolicata lo largo d'o país. Teneban una luenga y una cultura común pero bi heba una gran mentalidat rechionalista y individualista dominata por a supremacía d'os clans y sin un desarrollo d'una consciencia nacional y sin un esprito d'espontania rebelión.

N'ista historica situación cultural naixió a organización ideyolochica, melitar y literaria clamata Rilindja Kombëtae (Renaiximiento Nacional). Estió inspirata por as ideyas d'o Romanticismo Nacional y alumbramiento, qualos estioron cultivatos entre os circlos intelectuals albaneses, a mayoría emigratos en bells asentamientos en Italia y os más recients en Estambul, Bucarest, Sofía y O Caire.

Mosica

A mosica siempre ha estato un meyo d'expresión nacional ta os albaneses. A mosica folclorica estió, en parti, aduyata por o gubierno socialista, que promoveba un festival mosical cada cinco anyos en Gjirokastër en o qualo os mosicos debeban espresar o suyo refirme a os liders d'o partito. Dimpués d'o socialismo, a Radiotelevisión albanesa creyó en 1995 un festival en Berat que aduyó a continar con as tradicions mosicals.

Mitolochía

Os mitos albaneses son dividitos en dos collas: leyendas de metamorfosis y leyendas historicas: Belunas d'as más conoixitas son:

Veyer tamién


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito

cea:Albanië ak:Albania