Diferencia entre revisiones de «Africa»
m ortografía, replaced: Enrastre → Vinclo |
|||
Linia 474: | Linia 474: | ||
[[Categoría:Continent]] |
[[Categoría:Continent]] |
||
{{Destacato|ja}} |
|||
{{Destacato|hi}} |
{{Destacato|hi}} |
||
{{Destacato|ka}} |
{{Destacato|ka}} |
||
[[ace:Afrika]] |
[[ace:Afrika]] |
||
[[af:Afrika]] |
[[af:Afrika]] |
Versión d'o 10:58 14 feb 2012
Africa | |
Continent | |
Entidat | Continent |
Superficie • Total |
30 271 000 km² |
Población • Total (2013) • Densidat |
1 100 000 000 hab. 30,51 hab/km² |
Estatos | 53 |
Zonas horarias | UTC-1 a UTC+4 |
Chentilicio | Africán/a |
Africa ye o segundo continent en superficie. Muga a lo norte con a mar Mediterrania que la desepara d'Europa, a l'ueste con l'Ocián Atlantico y a l'este con a Mar Roya (que la desepara d'Asia), l'Ocián Indico y Asia a traviés d'a canal de Suez. O continent africán tien una superficie de 30.221.532 km² (o segundo continent por a suya superficie) y una población de 1.000.010.000 d'habitants (tamién ye o segundo continent por a suya población, con o 16,14% d'os habitants d'o planeta), con una densidat de población de 30,51 hab/km². En fan parte 48 países (encluyendo-ie a isla de Madagascar, a mas gran d'as islas africanas) y 53 (encluyendo-ie tamién as islas y archipielagos).
Ye un continent con muita importancia ta la Historia, que gosa estar considerato l'orichen de l' Homo sapiens u mesmo d'a familia d'os Hominidae, seguntes os chacimientos localizatos por os arqueologos en Etiopía, Kenia u Tanzania, amás d'atros chacimientos menors en países como Sudafrica. Ye tamién uno d'os puestos a on naixió l'actual civilización, en a val d'o río Nilo, con a civilización de l'Antigo Echipto, que yera en contacto con as civilizacions d'Orient Meyo y con as civilizacions d'a mar Mediterrania, como l'Antiga Grecia u l'Antiga Roma. Antiparte, en o sieglo XIX as potencias europeas establioron as suyas colonias en o continent, quedando nomás Liberia y Etiopía como as solas nacions independients, dica o proceso de descolonización en os anyos 1960, quan a mayor parte d'os territorios africans plegoron a la suya independencia. Dende ixe inte, o continent ha padeixito freqüents guerras (mas que mas guerras civils) y dende os anyos 1970 una constant situación de sequera en o centro-norte d'o continent, estando amás uno d'os puestos d'o mundo a on mas s'ha estendillato a SIDA, que ye en bells países una important causa de mortalidat.
A climatolochía d'o continent ye muit variata, con clima templato en as costas d'a mar Mediterrania y a o sud, en Sudafrica, climas calidos y diserticos en os tropicos y climas calidos y humidos en o equador terrestre, encara que una caracteristica común a totz ixes climas ye o feito que no bi ha en Africa ni plevias regulars ni grans montanyas que puedan templar o clima con cheleras u nieu, estando asinas a sola influencia dulcificadora d'o clima a que tien o suyo orichen en as mars y ocians exteriors. Tampoco no tien pas un rete desenvolicato de ríos, estando nomás ríos importants o río Nilo, que dende o o suyo naixedero en o centro-este d'o continent puya enta o norte ta desauguar en a mar Mediterrania, o río Congo, que dende o centro d'o continent marcha enta l'ueste dica l'Ocián Atlantico, o río Nícher, que drena a parte centro-oriental d'o continent desauguando en o golfo de Guinea y o río Zambezi, o solo d'os grans ríos d'o continent que desaugua en l'Ocián Indico.
Etimolochía
Encara que no gosa trobar-se una opinión unanime, sí ye platero que o nombre d'Africa provién d'o latín.
Seguntes una teoría, o suyo nombre deriva d'o nombre d'un viento d'a peninsula italica, l' africus, que designaba en a Campania a un viento humido que proveniba de Cartago. Cal parar cuenta que alazetalment, os romans no designaban con o nombre d' Africa mas que a la parti occidental d'Africa d'o Norte, alto u baixo l'actual Tunicia.
Seguntes una segunda teoría, o continent recibió o suyo nombre d'o nombre d'una tribu berber, a tribu d'os Banu Ifren. O suyo debampasato eponimo yera Ifren, con un termin relacionato con as esplugas. Antiparte, Ifri ye o nombre d'una antiga diosa berber.
Cheografía
Cheografía fisica
O continent africán muga a lo norte con a mar Mediterrania que la desepara d'Europa, a l'ueste con l'Ocián Atlantico y a l'este con a Mar Roya (que la desepara d'Asia), l'Ocián Indico y Asia a traviés d'a canal de Suez. Dende o suyo cabo septentrional, que se troba en Tunicia, dica o suyo cabo meridional en Sudafrica, o continent s'estendilla 8.000 km, y dende o suyo cabo occidental en Cabo Verde dica o suyo cabo oriental en Somalia, alto u baixo 7.400 km. O continent africán tien una superficie de 30.221.532 km² (o segundo continent por a suya superficie) y una población de 1.000.010.000 d'habitants (tamién ye o segundo continent por a suya población, con o 16,14% d'os habitants d'o planeta), con una densidat de población de 30,51 hab/km². En fan parte 48 países (encluyendo-ie a isla de Madagascar, a mas gran d'as islas africanas) y 53 (encluyendo-ie tamién as islas y archipielagos). O país con una superficie mas gran ye Sudán, que ye o 10eno d'o mundo.
O suyo litoral no tien accidents destacatos, encara que sí que cal charrar d'o golfo de Guinea, que se troba en a parte occidental d'o continent, en l'Ocián Atlantico. Entre as suyas islas, cal destacar Madagascar, as islas Canarias, as islas de Cabo Verde, Socotora, Zanzíbar, Reunión u as Comoras.
Tampoco no tiene Africa muitas montanyas d'altarias importants, encara que cal destacar o Kilimanjaro y o mont Kenia, con mas de 5.000 metros d'altaria sobre o ran d'a mar.
Os suyos ríos prencipals son o río Nilo (o mas largo d'o mundo), o río Congo, o río Nícher y o río Zambezi. Tamién cal citar bellos lacos, como o laco Victoria, o laco Malawi y u laco Tanganyka.
Cheografía humana
A distribución d'a población d'o continent africán no ye pas homochenia, por a gran diferenciación en as condicions climatolochicas. Asinas, parte d'o continent ye un disierto, como o disierto d'o Sahara u o disierto d'o Kalahari, y en atras grans partes d'o continent a existencia de selvas tropicals fa imposibles as grans concentracions humanas, que en ixas condicions se troban mas que mas en a val d'o río Nilo, que trescruza de sud enta norte a parti occidental d'Africa.
Países
País o territorio, con a suya bandera | Superficie (km²) | Población (2002) | Densidat de población (hab/km²) | Capital |
---|---|---|---|---|
Africa Oriental: | ||||
Burundi | 27.830 | 8.090.068 | 229,0 | Bujumbura |
Comoras | 2.170 | 690.948 | 283,1 | Moroni |
Chibuti | 23.000 | 768.900 | 20,6 | Chibuti |
Eritrea | 121.320 | 4.465.651 | 36,8 | Asmara |
Etiopia | 1.127.127 | 74.777.981 | 60,0 | Addis Abeba |
Kenia | 582.650 | 34.707.817 | 53,4 | Nairobi |
Madagascar | 587.040 | 18.595.469 | 28,1 | Antananarivo |
Malawi | 118.480 | 13.013.926 | 90,3 | Lilongwe |
Mauricio | 2.040 | 1.200.206 | 588,3 | Port Louis |
Mozambique | 801.590 | 19.686.505 | 24,5 | Maputo |
Ruanda | 26.338 | 8.648.248 | 280,9 | Kigali |
Seychelles | 455 | 83.688 | 176,0 | Victoria |
Somalia | 637.657 | 7.753.310 | 12,2 | Mogadiscio |
Tanzania | 945.087 | 37.187.939 | 39,3 | Dodoma |
Uganda | 236.040 | 24.699.073 | 104,6 | Kampala |
Zambia | 752.614 | 9.959.037 | 13,2 | Lusaka |
Zimbabwe | 390.580 | 11.376.676 | 29,1 | Harare |
Dependencias europeas en Africa Oriental: | ||||
Islas Ixeminatas (Francia) | 44 | 0 | 0 | Saint-Denis |
Mayotte (Francia) | 374 | 201.234 | 456,9 | Mamoudzou |
Reunión (Francia) | 2.512 | 787.584 | 296,2 | Saint-Denis |
Africa Central: | ||||
Angola | 1.246.700 | 10.593.171 | 8,5 | Luanda |
Camerún | 475.440 | 16.184.748 | 34,0 | Yaoundé |
Republica Centroafricana | 622.984 | 3.642.739 | 5,8 | Bangui |
Chad | 1.284.000 | 8.997.237 | 7,0 | N'Djamena |
Republica d'o Congo | 342.000 | 2.958.448 | 8,7 | Brazzaville |
Republica Democratica d'o Congo | 2.345.410 | 55.225.478 | 23,5 | Kinshasa |
Guinea Equatorial | 28.051 | 498.144 | 17,8 | Malabo |
Gabón | 267.667 | 1.233.353 | 4,6 | Libreville |
Sant Tomé y Prencipe | 1.001 | 170.372 | 170,2 | São Tomé |
Africa d'o Norte: | ||||
Alcheria | 2.381.740 | 32.277.942 | 13,6 | Alcher |
Echipto | 1.001.450 | 70.712.345 | 70,6 | O Caire |
Libia | 1.759.540 | 5.368.585 | 3,1 | Tripoli |
Marruecos | 446.550 | 31.167.783 | 69,8 | Rabat |
Sahara Occidental[1] | 266.000 | 256.177 | 1,0 | L'Aaiún |
Sudán | 2.505.810 | 37.090.298 | 14,8 | Jartum |
Tunicia | 163.610 | 9.815.644 | 60,0 | Túniz |
Dependencias europeas en Africa d'o Norte: | ||||
Canarias (Espanya) | 7.492 | 1.694.477 | 226,2 | Las Palmas de Gran Canaria |
Ceuta (Espanya) | 20 | 71.505 | 3.575,2 | — |
Madeira (Portugal) | 797 | 245.000 | 307,4 | Funchal |
Melilla (Espanya) | 12 | 66.411 | 5.534,2 | — |
Africa Austral: | ||||
Botswana | 600.370 | 1.591.232 | 2,7 | Gaborone |
Lesoto | 30.355 | 2.207.954 | 72,7 | Maseru |
Namibia | 825.418 | 1.820.916 | 2,2 | Windhoek |
Sudafrica | 1.219.912 | 43.647.658 | 35,8 | Pretoria |
Swazilandia | 17.363 | 1.123.605 | 64,7 | Mbabane |
Africa Occidental: | ||||
Benín | 112.620 | 6.787.625 | 60,3 | Porto-Novo |
Burkina Faso | 274.200 | 12.603.185 | 46,0 | Ouagadougou |
Cabo Verde | 4.033 | 408.760 | 101,4 | Praia |
Costa de Vori | 322.460 | 16.804.784 | 52,1 | Abidjan, Yamoussoukro |
Gambia | 11.300 | 1.455.842 | 128,8 | Banjul |
Ghana | 239.460 | 20.244.154 | 84,5 | Accra |
Guinea | 245.857 | 7.775.065 | 31,6 | Conakry |
Guinea-Bissau | 36.120 | 1.345.479 | 37,3 | Bissau |
Liberia | 111.370 | 3.288.198 | 29,5 | Monrovia |
Mali | 1.240.000 | 11.340.480 | 9,1 | Bamako |
Mauritania | 1.030.700 | 2.828.858 | 2,7 | Nouakchott |
Nícher | 1.267.000 | 10.639,744 | 8,4 | Niamey |
Nicheria | 923.768 | 129.934.911 | 140,7 | Abuja |
Senegal | 196.190 | 11.343.328 | 57,8 | Dakar |
Sierra Leone | 71.740 | 5.614. 743 | 78,3 | Freetown |
Togo | 56.785 | 5.285.501 | 93,1 | Lomé |
Dependencias europeas en Africa Occidental: | ||||
Santa Helena (Reino Unito) | 410 | 7.317 | 17,8 | Jamestown |
Total | 30.368.609 | 843.705.143 | 27,8 |
Economía
En a suya condición d'antigas colonias europeas, a mayoría d'os países africanos mantienen estreitas relacions economicas con a Unión Europea.
S'ha creyato una organización supranacional pareixita a la UE dita Unión Africana.
Vinclos externos
Referencias
- ↑ O Sahara Occidental ye reivindicato como país independient por a Republica Arabe Saharaui Democratica, qui administra a parte libre d'o territorio (un 20%), y por Marruecos, que ocupa o 80 % restant. A ONU lo considera un territorio no autonomo.
Estatos d'Africa |
Alcheria | Angola | Benín | Botsuana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Camerún | Chad | Chibuti | Comoras | Costa de Vori | Echipto1 | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabón | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Guinea Equatorial | Kenya | Lesoto | Liberia | Libia | Madagascar | Malawi | Mali | Marruecos | Mauricio | Mauritania | Mozambique | Namibia | Nícher | Nicheria | Republica Centroafricana | Republica d'o Congo | Republica Democratica d'o Congo | Ruanda | Sahara Occidental2 | Sant Tomé y Prencipe | Senegal | Seychelles | Sierra Leone | Somalia | Somalilandia2 | Sudafrica | Sudán | Sudán d'o Sud | Tanzania | Togo | Tunicia | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
Dependencias: Ascensión | Canarias | Ceuta | Madeira | Mayotte | Melilla | Pantelleria | Reunión | Santa Helena | Socotra | Tristán da Cunha |
1 Parcialment en Asia. 2 Parcialment reconoixito u en disputa |
Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato ak:Afrika