Diferencia entre revisiones de «Africa»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m ortografía, replaced: Enrastre → Vinclo
Vago (descutir | contrebucions)
Linia 474: Linia 474:
[[Categoría:Continent]]
[[Categoría:Continent]]


{{Destacato|ja}}
{{Destacato|hi}}
{{Destacato|hi}}
{{Destacato|ka}}
{{Destacato|ka}}

[[ace:Afrika]]
[[ace:Afrika]]
[[af:Afrika]]
[[af:Afrika]]

Versión d'o 10:58 14 feb 2012

Articlo d'os 1000
Africa
Continent
Entidat Continent
Superficie
 • Total

30 271 000 km²
Población
 • Total (2013)
 • Densidat

1 100 000 000 hab.
30,51 hab/km²
Estatos 53
Zonas horarias UTC-1 a UTC+4
Chentilicio Africán/a

Africa ye o segundo continent en superficie. Muga a lo norte con a mar Mediterrania que la desepara d'Europa, a l'ueste con l'Ocián Atlantico y a l'este con a Mar Roya (que la desepara d'Asia), l'Ocián Indico y Asia a traviés d'a canal de Suez. O continent africán tien una superficie de 30.221.532 km² (o segundo continent por a suya superficie) y una población de 1.000.010.000 d'habitants (tamién ye o segundo continent por a suya población, con o 16,14% d'os habitants d'o planeta), con una densidat de población de 30,51 hab/km². En fan parte 48 países (encluyendo-ie a isla de Madagascar, a mas gran d'as islas africanas) y 53 (encluyendo-ie tamién as islas y archipielagos).

Ye un continent con muita importancia ta la Historia, que gosa estar considerato l'orichen de l' Homo sapiens u mesmo d'a familia d'os Hominidae, seguntes os chacimientos localizatos por os arqueologos en Etiopía, Kenia u Tanzania, amás d'atros chacimientos menors en países como Sudafrica. Ye tamién uno d'os puestos a on naixió l'actual civilización, en a val d'o río Nilo, con a civilización de l'Antigo Echipto, que yera en contacto con as civilizacions d'Orient Meyo y con as civilizacions d'a mar Mediterrania, como l'Antiga Grecia u l'Antiga Roma. Antiparte, en o sieglo XIX as potencias europeas establioron as suyas colonias en o continent, quedando nomás Liberia y Etiopía como as solas nacions independients, dica o proceso de descolonización en os anyos 1960, quan a mayor parte d'os territorios africans plegoron a la suya independencia. Dende ixe inte, o continent ha padeixito freqüents guerras (mas que mas guerras civils) y dende os anyos 1970 una constant situación de sequera en o centro-norte d'o continent, estando amás uno d'os puestos d'o mundo a on mas s'ha estendillato a SIDA, que ye en bells países una important causa de mortalidat.

A climatolochía d'o continent ye muit variata, con clima templato en as costas d'a mar Mediterrania y a o sud, en Sudafrica, climas calidos y diserticos en os tropicos y climas calidos y humidos en o equador terrestre, encara que una caracteristica común a totz ixes climas ye o feito que no bi ha en Africa ni plevias regulars ni grans montanyas que puedan templar o clima con cheleras u nieu, estando asinas a sola influencia dulcificadora d'o clima a que tien o suyo orichen en as mars y ocians exteriors. Tampoco no tien pas un rete desenvolicato de ríos, estando nomás ríos importants o río Nilo, que dende o o suyo naixedero en o centro-este d'o continent puya enta o norte ta desauguar en a mar Mediterrania, o río Congo, que dende o centro d'o continent marcha enta l'ueste dica l'Ocián Atlantico, o río Nícher, que drena a parte centro-oriental d'o continent desauguando en o golfo de Guinea y o río Zambezi, o solo d'os grans ríos d'o continent que desaugua en l'Ocián Indico.

Mapa d'Africa.

Etimolochía

Encara que no gosa trobar-se una opinión unanime, sí ye platero que o nombre d'Africa provién d'o latín.

Seguntes una teoría, o suyo nombre deriva d'o nombre d'un viento d'a peninsula italica, l' africus, que designaba en a Campania a un viento humido que proveniba de Cartago. Cal parar cuenta que alazetalment, os romans no designaban con o nombre d' Africa mas que a la parti occidental d'Africa d'o Norte, alto u baixo l'actual Tunicia.

Seguntes una segunda teoría, o continent recibió o suyo nombre d'o nombre d'una tribu berber, a tribu d'os Banu Ifren. O suyo debampasato eponimo yera Ifren, con un termin relacionato con as esplugas. Antiparte, Ifri ye o nombre d'una antiga diosa berber.

Cheografía

Cheografía fisica

O continent africán muga a lo norte con a mar Mediterrania que la desepara d'Europa, a l'ueste con l'Ocián Atlantico y a l'este con a Mar Roya (que la desepara d'Asia), l'Ocián Indico y Asia a traviés d'a canal de Suez. Dende o suyo cabo septentrional, que se troba en Tunicia, dica o suyo cabo meridional en Sudafrica, o continent s'estendilla 8.000 km, y dende o suyo cabo occidental en Cabo Verde dica o suyo cabo oriental en Somalia, alto u baixo 7.400 km. O continent africán tien una superficie de 30.221.532 km² (o segundo continent por a suya superficie) y una población de 1.000.010.000 d'habitants (tamién ye o segundo continent por a suya población, con o 16,14% d'os habitants d'o planeta), con una densidat de población de 30,51 hab/km². En fan parte 48 países (encluyendo-ie a isla de Madagascar, a mas gran d'as islas africanas) y 53 (encluyendo-ie tamién as islas y archipielagos). O país con una superficie mas gran ye Sudán, que ye o 10eno d'o mundo.

O suyo litoral no tien accidents destacatos, encara que sí que cal charrar d'o golfo de Guinea, que se troba en a parte occidental d'o continent, en l'Ocián Atlantico. Entre as suyas islas, cal destacar Madagascar, as islas Canarias, as islas de Cabo Verde, Socotora, Zanzíbar, Reunión u as Comoras.

Tampoco no tiene Africa muitas montanyas d'altarias importants, encara que cal destacar o Kilimanjaro y o mont Kenia, con mas de 5.000 metros d'altaria sobre o ran d'a mar.

Os suyos ríos prencipals son o río Nilo (o mas largo d'o mundo), o río Congo, o río Nícher y o río Zambezi. Tamién cal citar bellos lacos, como o laco Victoria, o laco Malawi y u laco Tanganyka.

Cheografía humana

A distribución d'a población d'o continent africán no ye pas homochenia, por a gran diferenciación en as condicions climatolochicas. Asinas, parte d'o continent ye un disierto, como o disierto d'o Sahara u o disierto d'o Kalahari, y en atras grans partes d'o continent a existencia de selvas tropicals fa imposibles as grans concentracions humanas, que en ixas condicions se troban mas que mas en a val d'o río Nilo, que trescruza de sud enta norte a parti occidental d'Africa.

Países

País o territorio, con a suya bandera Superficie (km²) Población (2002) Densidat de población (hab/km²) Capital
Africa Oriental:
Burundi 27.830 8.090.068 229,0 Bujumbura
Comoras 2.170 690.948 283,1 Moroni
Chibuti 23.000 768.900 20,6 Chibuti
Eritrea 121.320 4.465.651 36,8 Asmara
Etiopia 1.127.127 74.777.981 60,0 Addis Abeba
Kenia 582.650 34.707.817 53,4 Nairobi
Madagascar 587.040 18.595.469 28,1 Antananarivo
Malawi 118.480 13.013.926 90,3 Lilongwe
Mauricio 2.040 1.200.206 588,3 Port Louis
Mozambique 801.590 19.686.505 24,5 Maputo
Ruanda 26.338 8.648.248 280,9 Kigali
Seychelles 455 83.688 176,0 Victoria
Somalia 637.657 7.753.310 12,2 Mogadiscio
Tanzania 945.087 37.187.939 39,3 Dodoma
Uganda 236.040 24.699.073 104,6 Kampala
Zambia 752.614 9.959.037 13,2 Lusaka
Zimbabwe 390.580 11.376.676 29,1 Harare
Dependencias europeas en Africa Oriental:
Islas Ixeminatas (Francia) 44 0 0 Saint-Denis
Mayotte (Francia) 374 201.234 456,9 Mamoudzou
Reunión (Francia) 2.512 787.584 296,2 Saint-Denis
Africa Central:
Angola 1.246.700 10.593.171 8,5 Luanda
Camerún 475.440 16.184.748 34,0 Yaoundé
Republica Centroafricana 622.984 3.642.739 5,8 Bangui
Chad 1.284.000 8.997.237 7,0 N'Djamena
Republica d'o Congo 342.000 2.958.448 8,7 Brazzaville
Republica Democratica d'o Congo 2.345.410 55.225.478 23,5 Kinshasa
Guinea Equatorial 28.051 498.144 17,8 Malabo
Gabón 267.667 1.233.353 4,6 Libreville
Sant Tomé y Prencipe 1.001 170.372 170,2 São Tomé
Africa d'o Norte:
Alcheria 2.381.740 32.277.942 13,6 Alcher
Echipto 1.001.450 70.712.345 70,6 O Caire
Libia 1.759.540 5.368.585 3,1 Tripoli
Marruecos 446.550 31.167.783 69,8 Rabat
Sahara Occidental[1] 266.000 256.177 1,0 L'Aaiún
Sudán 2.505.810 37.090.298 14,8 Jartum
Tunicia 163.610 9.815.644 60,0 Túniz
Dependencias europeas en Africa d'o Norte:
Canarias (Espanya) 7.492 1.694.477 226,2 Las Palmas de Gran Canaria
Ceuta (Espanya) 20 71.505 3.575,2
Madeira (Portugal) 797 245.000 307,4 Funchal
Melilla (Espanya) 12 66.411 5.534,2
Africa Austral:
Botswana 600.370 1.591.232 2,7 Gaborone
Lesoto 30.355 2.207.954 72,7 Maseru
Namibia 825.418 1.820.916 2,2 Windhoek
Sudafrica 1.219.912 43.647.658 35,8 Pretoria
Swazilandia 17.363 1.123.605 64,7 Mbabane
Africa Occidental:
Benín 112.620 6.787.625 60,3 Porto-Novo
Burkina Faso 274.200 12.603.185 46,0 Ouagadougou
Cabo Verde 4.033 408.760 101,4 Praia
Costa de Vori 322.460 16.804.784 52,1 Abidjan, Yamoussoukro
Gambia 11.300 1.455.842 128,8 Banjul
Ghana 239.460 20.244.154 84,5 Accra
Guinea 245.857 7.775.065 31,6 Conakry
Guinea-Bissau 36.120 1.345.479 37,3 Bissau
Liberia 111.370 3.288.198 29,5 Monrovia
Mali 1.240.000 11.340.480 9,1 Bamako
Mauritania 1.030.700 2.828.858 2,7 Nouakchott
Nícher 1.267.000 10.639,744 8,4 Niamey
Nicheria 923.768 129.934.911 140,7 Abuja
Senegal 196.190 11.343.328 57,8 Dakar
Sierra Leone 71.740 5.614. 743 78,3 Freetown
Togo 56.785 5.285.501 93,1 Lomé
Dependencias europeas en Africa Occidental:
Santa Helena (Reino Unito) 410 7.317 17,8 Jamestown
Total 30.368.609 843.705.143 27,8

Economía

En a suya condición d'antigas colonias europeas, a mayoría d'os países africanos mantienen estreitas relacions economicas con a Unión Europea.

S'ha creyato una organización supranacional pareixita a la UE dita Unión Africana.

Vinclos externos

Referencias

  1. O Sahara Occidental ye reivindicato como país independient por a Republica Arabe Saharaui Democratica, qui administra a parte libre d'o territorio (un 20%), y por Marruecos, que ocupa o 80 % restant. A ONU lo considera un territorio no autonomo.


Estatos d'Africa
Alcheria | Angola | Benín | Botsuana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Camerún | Chad | Chibuti | Comoras | Costa de Vori | Echipto1 | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabón | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Guinea Equatorial | Kenya | Lesoto | Liberia | Libia | Madagascar | Malawi | Mali | Marruecos | Mauricio | Mauritania | Mozambique | Namibia | Nícher | Nicheria | Republica Centroafricana | Republica d'o Congo | Republica Democratica d'o Congo | Ruanda | Sahara Occidental2 | Sant Tomé y Prencipe | Senegal | Seychelles | Sierra Leone | Somalia | Somalilandia2 | Sudafrica | Sudán | Sudán d'o Sud | Tanzania | Togo | Tunicia | Uganda | Zambia | Zimbabwe
Dependencias: Ascensión | Canarias | Ceuta | Madeira | Mayotte | Melilla | Pantelleria | Reunión | Santa Helena | Socotra | Tristán da Cunha
1 Parcialment en Asia. 2 Parcialment reconoixito u en disputa

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato ak:Afrika