Diferencia entre revisiones de «José Antonio Labordeta Subías»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Arreglos menores y otros
m r2.6.5) (Robot Adhibito: ga:José Antonio Labordeta
Linia 450: Linia 450:
[[eu:José Antonio Labordeta]]
[[eu:José Antonio Labordeta]]
[[fr:José Antonio Labordeta]]
[[fr:José Antonio Labordeta]]
[[ga:José Antonio Labordeta]]
[[gl:José Antonio Labordeta]]
[[gl:José Antonio Labordeta]]
[[oc:José Antonio Labordeta]]
[[oc:José Antonio Labordeta]]

Versión d'o 16:29 4 feb 2012

Iste articlo tracta sobre o cantautor, escritor y politico aragonés José Antonio Labordeta. Ta atros emplegos se veiga Labordeta (desambigación).
José Antonio Labordeta
Labordeta en Uesca, 26 d'octubre de 2007
Labordeta en Uesca, 26 d'octubre de 2007
Información personal
Nombre {{{Nombre_de_naiximiento}}}
Embotada {{{Alias}}}
Naixió {{{Naiximiento}}}
Murió 19 de setiembre de 2010, Zaragoza, Aragón
Información musical
Orichen {{{Orichen}}}
Estilo Canta d'autor
Ocupancia {{{Ocupancia}}}
Instrumentos {{{Instrumento}}}
Tiempo 1963 - 2010
Discograficas
Relacionau con {{{Artistas_relacionaus}}}
Pachina web

José Antonio Labordeta (Zaragoza, 10 de marzo de 1935 - † Zaragoza, 19 de setiembre de 2010) estió un profesor, cantautor, escritor y politico aragonés.

Chirman d'o poeta Miguel Labordeta, estió considerau un d'os prencipals exponents d'a canta d'autor espanyola. Encetó a suya carrera mosical en 1963, destacando os suyos albuns Cantar i callar (1974), Tiempo de espera (Tiempo d'Aspera, 1975) y Las cuatro estaciones (As quatre estacions, 1981).

Participó en o establimiento d'o semanario Andalán, ye autor de quantos libros de poemas, una novela (Cada cual que aprenda su juego, 1974) y unas recordanzas (Con la voz a cuestas, 1982). Entre os suyos zaguers títols destaca Aragón en a muchila (1983), Os amigos contatos (1994), Un país en a muchila (1995) u Banderas rotas (2001).[1] Enfiló y presentó o programa de Televisión Espanyola Un país en a muchila.

Miembro d'a Chunta Aragonesista (CHA) estió esleito deputato por Zaragoza en 2000 y 2004, estando o portavoz d'iste partito aragonés en o Congreso d'os Deputatos.

O Rolde de Estudios Aragoneses reeditó o disco Cantar i callar de 1974, encara inedito en CD, con a ocasión d'a publicación d'o libro colectivo José Antonio Labordeta: creación, compromiso, memoria (con més de sixanta colaboracions d'a suya fegura y a suya trachectoria), presentato o 26 de noviembre de 2008 en una fiesta feita en o Teatro Principal de Zaragoza.

José Antonio Labordeta feneixió o 19 de setiembre de 2010 de maitinada en o Hespital Miguel Servet de Zaragoza a causa d'un cáncer de prostata que li diagnosticón en l'anyo 2006.[2]

Biografia

Labordeta en 2009

José Antonio Labordeta Subías naixió o 10 de marzo de 1935 en l'antigo palacio d'os Lanuza en o numero 1 d'a carrera Buen Pastor, en o centro de Zaragoza, a on que a suya familia rechentaba a escuela-internato Santo Tomás de Aquino, a la que asistirían personalidatz como Jesús Moncada. Quatreno fillo (d'entre siet chirmans) de Sara Subías y Miguel Labordeta, un catedratico de latín y militant d'Izquierda Republicana que, en prencipiar a guerra a l'anyo siguient, fue preso por ateu, comunista y masón y, en rematar ista, se le retiró a catedra.[3]

Infancia

Por miedo amás represalias, a familia escolarizó o choven José Antonio en o Colechio Alemán de Zaragoza dica que zarró en 1943, anyo en que l'Alemanya nazi prencipiaba a perder a guerra. Alavez continó os estudeyos en a escuela paterna, a on que fació o bachillerato chunto a futuras personalidatz como Emilio Gastón y, en rematar, prencipió a carrera de dreito; en 1953, mientres o tercer curso, su pai morió y Labordeta se'n pasó a letras. A escuela familiar pasó a mans d'o suyo chirman poeta, catorce anyos mayor que ell, qui pasaría a exercer un rol paternal sobre o suyo chirman chicot.[4]

Literatura

En l'anyo 1957 le tocoron trenta mil pecetas en a lotería i se'n fue un mes entero a o Parador de Torismo de Sant Chuan d'a Penya a leyer-se l'Ulises de James Joyce: enfluyito por Miguel, fundó y dirichió a revista Orejudín (195859) y publicó en a Papageno (1958–60), con dos publicacions sutitas arredol d'a tertulia Niké y d'a Oficina Poetica Internacional. Finalment, se licenció en Filosofía en 1960 y se'n fue a treballar de lector de castellán en Ais de Provença, en os zaguers anyos d'a Quatrena Republica, a on daba clase a os pied-noirs: astí ascuitó por primera vegata os discos de Brassens, Brel y Léo Ferré[5] y escribió Sonata ibérica, un poemario enfluyito por Machado que encara contina inedito.[6]

Joaquín Carbonell, en Uesca
O Periferias de Uesca

Amostranza

Dos anyos dimpués se'n tornó ta Aragón y, en casar-se con Juana de Grandes o 29 de setembre de 1963, os dos se treladaron a Teruel ta treballar de mayestros en una escuela laica establita por un amigo d'ell: astí, ella exerceba de mayestra de griego y ell, d'historia. Entre os alumnos que tenió Labordeta mientres ista epoca feguran o president d'Endesa Manuel Pizarro, o polemista Jiménez Losantos u o polifacetico Joaquín Carbonell: chunto con iste zaguero y Cesáreo Hernández prencipió a cantar, con trenta y tres anyos, en noviembre d'o 68. A suyaa primera aparición en publico estió en Belchit (o lugar d'a mai de Serrat). Mientres os ueito anyos d'estacha en Teruel naixioron as suyas primeras dos fillas, Ana y Ángela; a tercera, Paula, naixió en tornar a Zaragoza. En l'anyo 1985 demandó a excedencia y ya no tornó a exercer de mayestro.

Mosica

Ixe mesmo anyo, dimpués de veyer un anuncio en prensa, ninvió unas cintas a Madrit que se convirtioron en o suyo primer disco, Andros, vol. II, un EP de quatre cantas editato por Edumsa que fue retirato a l'anyo siguient por as autoridatz; se reeditó en 1971 como complemento de Cantar y callar, un d'os primers librodiscos d'a epoca. Dos anyos dimpués, o 13 de noviembre de 1973 se celebró o Primer Encuentro de la Música Popular en Aragón en o Teatro Prencipal de Zaragoza con as actuacions de Boira, La Bullonera, Renaxer, Pilar Garzón, Tierra Húmeda, Tomàs Bosque (d'a Francha) y o mesmo Labordeta, que alavez ya yera a cabeza visible d'a emerchent «canta popular aragonesa». A l'anyo siguient, Edigsa le publicó o suyo primer disco de luega durata, Cantar i callar (sic), que contaba con notas preliminars (en valencián) d'Ovidi Montllor.

En 1975 publicó Tiempo de espera, que encluye a suya canta mas conoixita, Canto a la libertad, escrita en o suyo retiro de Villanuga:[7] ya en democracia, a suya canta fue proposata por o Partido Aragonés como himno oficial d'Aragó, pero o PSOE y o PCE votaron en contra. Se retiró parcialment de l'oficio de cantautor, con un concierto en a Plaza d'o Pilar o 4 d'octubre de 1991, encara que dimpués ha feito conciertos puntualment, en solitario u chunto con Carbonell y Eduardo Paz en o espectaclo Cantautores aragoneses, que les tornó a achuntar en un concierto historico retransmeso por Aragón TV l'11 d'octubre de 2006 que, en rematando, han feito chiras por ciudatz como Fraga y Uesca (en o festival Periferias).[8]

Política

Foto de Labordeta en a suya epoca de deputato

Co-fundador d'a revista Andalán, d'o Partito Socialista Aragonés, creyador d'un partito imachinario dito Izquierda Depresiva Aragonesa y candidato en a lista a o Senato espanyol por Ezquierda Unida, en zaguerías estió deputato electo por Chunta Aragonesista en as Cortz entre 1999 y 2000 y en o Congreso d'os Deputatos os anyos 2000 y 2004 (por dos lechislaturas seguitas) dica l'anyo 2008, en que se chubiló. En a etapa en Madrit destacó aintro d'o grupo mixto, como l'unico representant de l'aragonesismo, por o suyo estilo radicalment oposato a lo d'a resta de congresistas: mientres o debate sobre a envasión d'Iraq recitó un poema d'o suyo chirmán Miguel; en una atro debate respondió a os deputatos d'o PP que le feban a mofla con un «¡A la mierda!» u insultando-los;[9] tamién participó activament en o debate sobre o Estatuto d'Autonomía d'Aragón,[10] en a comisión d'investigación de l'11-M[11] y, en zaguerías, anunció a suya retirata mientres a intervención en o debate sobre o estato d'a nación de 2007.[12] Mientres a suya trachectoria como deputato s'oposó a o trescole de l'Ebro, votó en contra d'a Lei de Partitos[13] y en favor d'a Constitución europea,[14] defendeba a co-oficialidat d'as luengas d'Aragón y o software libre[15] y parlaba d'Espanya como «una gran federación».[16] En recullir o premio de l'Asociación de Periodistas Parlamentarios, compartito con Agustí Cerdà, Labordeta se despidió con una hota aragonesa.[17]

Retiro

En retirar-se d'a política «por cansancio ideyolochico», ocasionalment residiba en Altafulla,[18] escribió a novela Memorias de un beduino en el Congreso de los Diputados (2009),[19] actuó en a Expo de Zaragoza y en 2006 se le diagnosticó un cáncer de prostata, que le levó a la muerte en 2010.[20]

O Rolde de Estudios Aragoneses ha reeditato el Cantar i callar de 1968, encara inedito en CD, con ocasión d'a publicación d'o libro colectivo José Antonio Labordeta: creación, compromiso, memoria (con mas de seixanta colaboracions sobre a fegura y a trachectoria de l'homenacheato),[21] presentato o 26 de noviembre en una fiesta en o Teatro Prencipal de Zaragoza.[22]

Muerte

Parque Gran José Antonio Labordeta
O president d'Aragón Marcelino Iglesias entrega a Labordeta a Medalla d'Aragón a títol postumo

Murió en a maitinada d'o 19 de setiembre de 2010, en l'Hospital Miguel Servet de Zaragoza, a la edat de 75 anyos, debito a o cáncer de prostata que se l'heba diagnosticato en l'anyo 2006, y que le obligó a permaneixer en casa os zaguers meses d'a suya vida.[23][24]

O zaguer acto publico que protagonizó se produció o día 6 de setiembre de 2010, quan os menistros d'Esfensa, Carme Chacón, y Educación, Ángel Gabilondo, le entregoron en a suya casa a Gran Cruz d'a Orden d'Alifonso X o Sabio; un reconoiximiento que o Gubierno le concedió por a su sabiduría, a suya pasión, as suyas conviccions y a suya esfensa d'a libertat y o pueblo, motivos por los que tamién l'atorgó a medalla a o Treballo.[25]

En as calendatas posteriors a la suya muerte bi habioron numerosos actos en remeranza a Labordeta en toda a cheografía aragonesa. Más de 20.000 aragoneses o primer día y de 40.000 en total,[26] dioron o zaguer adios a o cantautor en o veilatorio que s'instaló en o Palacio de l'Alchafaría, vesitato amás por diversas personalidatz d'a politica y a cultura aragonesa y espanyola como Joan Manuel Serrat, Manuel Pizarro, Gaspar Llamazares, Carmen París, José Luis Borau u Miguel Ángel Berna entre muitos atros.[27] O president d'Aragón, Marcelino Iglesias colocó a Medalla d'Aragón a títol postumo sobre l'atabul cubierto con a quatribarrata.

Manimenos no estioron menos emotivos os homenaches populars convocatos en diferents puestos d'Aragón. En a plaza Sant Felipe de Zaragoza, 2.000 personas se reunioron de nueitz ta cantar totz chuntos o "Canto a la libertad", una d'as cantas mas conoixitas y simbolicas de Labordeta[28] Feito que se repitió tamién en rematar o veilatorio en l'Alchafaría, a on que a multitut demandaba a oficialidat d'a canta como himno nacional d'Aragón.[29] En atras ciudatz como Uesca y Teruel tamién se facioron actos d'ista mena.[30]

Entre os reconoiximientos d'as institucions dimpués d'a suya muerte cal destacar a nueva denominación d'o Parque Gran de Zaragoza, que dende alavez pasó a decir-se oficialment Parque Gran José Antonio Labordeta.[31] y ye tamién se quiere dar ista denominación en o futuro a l'Auditorio.[32] Tamién en atras ciudatz s'han feito homenaches parellans, asinas en Chaca l'Auditorio-Palacio de Congresos pasará a decir-se tamién "José Antonio Labordeta"[33]

Obra

Bibliografia

A producción literaria de Labordeta ye a mayor de totas as suyas aficions por l'antigüitat y a constancia d'o ritmo de publicación; manimenos, puet estar que sía a suya faceta menos conoixita, a la que caldría adhibir os numerosos articlos en prensa u o poemario inedito debandito.[34]

Anyo Títol Editorial Puesto Comentaris
1959 Sucede el pensamiento Colección Orejudín Zaragoza primer llibre de poesia
1965 Unamuno: diario poético Son Armadans Palma Ensayo sobre o cancionero d'Unamuno
1965 Las sonatas Colección Poemas Zaragoza Segundo poemario, escrito en Teruel
1971 Cantar y callar Jabalambre Zaragoza Encluye o primer EP
1972 Trenta y cinco veces uno El Bardo Barcelona Poemario editato por Josep Batlló
1973 Tribulatorio Jabalambre Zaragoza Poemario
1974 Cada cual que aprenda su juego Júcar ? novela
1976 Poemas y canciones Lumen ? Antolochía de poemas y cantas anteriors
1980 Método de lectura Ayuso ? Poemario
1982 Con la voz a cuestas Los Libros de la Frontera Barcelona Memorias de 1967 - 1977
1983 Aragón en la mochila Penthalon ? Guía de viaches por Aragón
1985 Jardín de la memoria Taifa Barcelona Poemario, editato por Josep Batlló
1986 El comité Ayuso ? Segunda novela
1988 Diario de náufrago Prensas Universitarias Zaragoza Poemario
1992 Mitologías de mamá Libertarias/Prodhufi Madrid Tercera novela
1994 Los amigos contados Xordica Villanueva de Galligo Articlos publicatos en Andalán entre 1979 y 1982
1994 Monegros Libertarias Madrid Poemario
1995 Un país en la mochila Libertarias Madrid Guía de viaches basata en o programa homonimo
1995 Tierra sin mar Xordica Villanueva de Galligo Triga d'articlos variatos autobiograficos
2001 Con la mochila a cuestas RBA Barcelona Un atra guía de viaches
2001 Banderas rotas La Esfera de los Libros Barcelona «Quasimemorias»
2003 Dulce sabor de días agrestes Huerga & Fierro Barcelona Antolochía
2004 Cuentos de San Cayetano Xordica Villanueva de Galligo Narrativa
2009 Memorias de un beduíno... Ediciones B Barcelona ..en el Congreso de los Diputados
2010 Regular, gracias a Dios. Ediciones B Barcelona Memorias compartidas
2011 Mercado Central Xordica Villanueva de Galligo Postumo

Discografia

A mayor parti d'a suya discografía fue replegata en l'anyo 2004 en Cantar y no callar (1975-1995), una caixa de tretze compactos reeditatos por Dro: basicament, totz os discos editatos por Fonomusic, con a notable ausencia d'o Cantar i callar, que encara ye inedito en CD.[35]

any Títol Siello Comentarios
1968 Andros vol.II Edumsa EP de quatre cantas, censurato en a epoca
1971 Cantar y callar Javalambre Reedición de l'anterior enclusa en o libro homonimo
1974 Cantar i callar Edigsa Primer luenga durada que encluye Aragón y La vieja y un prologo d'Ovidi
1975 Tiempo de espera Pentamusic/Quiroga Con Ya ves y Canto a la libertad
1976 Cantes de la tierra adentro Pentamusic/Quiroga Encluye Rosa rosae y Coplas de Huesca
1977 En directo ? Gravato en vivo en marzo de 1977, encluye o Chinchecle de Bielsa
1978 Que no amanece por nada Fonomusic Con Nana para dormir a un niño en la montaña y Crónicas de Paletonia
1979 Cantata para un país Fonomusic Con Quién te cerrará los ojos y Albada
1981 Las cuatro estaciones Fonomusic Encluye El villano y Ya viene marzo con flores
1984 Qué queda de ti, qué queda de mí Fonomusic Con A veces me pregunto y Somos
1985 Aguantando el temporal Fonomusic Encluye Zarajota blues y Mar de amor
1987 Qué vamos a hacer Fonomusic Con Joven paloma
1989 Trilce Fonomusic Encluye Banderas rotas
1991 Tú, yo y los demás ? Concierto con Imanol, Ovidi Montllor y Sabina, entre atros
1993 Canciones de amor ?
1995 Recuento ? Reedición en directo d'as suyas cantas trigatas
1997 Paisajes ? Con Suceso francés y Monegros
1999 Nueva visión ? Disco de tributo grabato en vivo en o Pireneus Sud de Lanuza
2001 30 temas Fonomusic
2001 Con la voz a cuestas Prames Libro-disco de poemas recitatos, propios y d'otri
2004 Cantar y no callar (1975-1995) Dro Caixa antolochica con totz os discos de Fonomusic
2006 Cantautores aragoneses El Periódico Recopilatorio compartito con Carbonell y La Bullonera
2006 Nueba cozina Luna Nueva Disco tributo a Ixo Rai! a on Labordeta fa a introducción
2007 Cantautores aragoneses: el concierto! El Periódico Gravación d'o concierto de l'11 d'octubre de 2006

Filmografia

A versant actoral de Labordeta ye amás tardana d'as suyas actividats: amás d'os papels protagonistas que apareixen a continación, Labordeta tamién treballó en 1988 como anfitrión d'o programa En la cadiera ta TVE en Aragón, por a on pasaron os cantautors mas importants d'o momento, amás d'as suyas incursions puntuals de contertulio en quantos programas de debate u como actor convidato en series televisivas como 7 vidas.[36]

any títol dirección comentarios
1969 Monegros Antonio Artero ?
1985 Réquiem por un labrador Francesc Betriu Labordeta fa o papel d'un alguacil
? Azabache ? Cinta infantil ta TVE a on interpreta a un farero
1990 Del Miño al Bidasoa José Briz Méndez Basata en a obra de Cela
1994 Lazos ?
1995 Un país en la mochila Jose Antonio Labordeta Serie de viaches por a Espanya rural
2007 Cantautores aragoneses: el concierto! Aragón TV DVD d'o concierto de l'11 d'octubre de 2006

Referencias

  1. "Aragonesismos y otras voces de interés en "Banderas rotas" de José Antonio Labordeta", por Francho Nagore, (AFA, 2008, pp. 73-98).
  2. (es) Adiós, Labordeta en o diario Heraldo de Aragón.
  3. El Mundo José Antonio Labordeta en el Magazine
  4. 10Líneas.com cronolochía dica 2004 por Javier Aguirre
  5. (es) El Periódico de Aragón «Hay gente que me dice...»
  6. (es) El país Su señoría levanta la voz
  7. (en) El País Labordeta vuelve a sus viejas pasiones a la sombra del pirineo
  8. (es) Periferias.org concierto en a edición d'o 2007
  9. (es) Terra Labordeta llama en el congreso "gilipollas" a un diputado del PP
  10. (es) 10Líneas.com texto d'a suya intervención en o Congreso
  11. ElPlural.com ¡Viva la Comisión!
  12. (es) El País Labordeta asiste a su último debate del estado de la nación
  13. (es) La Democracia Labordeta: la ley de partidos fue creada para y contra HB
  14. (es) Escolar.net Entrevista a José Antonio Labordeta
  15. (es) Wikinoticias Entrevista a José Antonio Labordeta
  16. (es) A Sueldo de Moscú «España es una federación, pero...»
  17. (es) El Correo Digital «No soporto cachondeos con lo de la mochila y el ...»
  18. (es) El Imparcial «Menos mal que el PSOE no ha ganado con mayoría...»
  19. (ca) El Periódico de Catalunya Memòries de diputat
  20. (en) Público «José Antonio Labordeta muere en Zaragoza tras una larga enfermedad»
  21. (es) El Heraldo de Aragón Homenaje a Labordeta
  22. (ca) El Periódico de Catalunya El món de la cultura rendeix un emotiu...
  23. (es) Fernando Baeta, «José Antonio Labordeta. 1935-2010. El hombre que reinventó Aragón»», El Mundo.es.
  24. (es) «Adiós, Labordeta», Heraldo.es. 19 de septiembre de 2010
  25. (es) «José Antonio Labordeta muere en Zaragoza tras una larga enfermedad», El País, 19 de septiembre de 2010.
  26. (es) Multitudinario homenaje en la calle. Heraldo de Aragón. 21/09/2010
  27. (es) Desfile de ilustres en el velatorio de Labordeta. Heraldo de Aragón 21/09/2010.
  28. Unas 2.000 personas cantan a Labordeta en la Plaza de San Felipe. Heraldo de Aragón. 20/09/2010
  29. (es) 'Canto a la libertad' en La Aljafería. Heraldo de Aragón. 19/09/2010
  30. (es) Teruel se despide de José Antonio Labordeta Eco de Teruel. 23 setiembre de 2010
  31. (es) De parque 'Primo de Rivera' a 'José Antonio Labordeta' por clamor popular. Cadena Ser. 22-09-2010
  32. (es) Labordeta dará nombre al Parque Grande y puede que al Auditorio
  33. (es) El auditorio del Palacio de Congresos se llamará José Antonio Labordeta
  34. (es) 10Líneas.com ficha bibliografica
  35. (es) 10Líneas.com ficha discografica
  36. (en) Internet Movie Database ficha de José Antonio Labordeta

Enrastres externos