Diferencia entre revisiones de «Exeya d'os Caballers»
m →Toponimia: ortografía, replaced: uropeya → uropea (2) |
|||
Linia 25: | Linia 25: | ||
== Toponimia == |
== Toponimia == |
||
Ye bien documentato o toponimo ''Segia'' en tiempos d'os [[romans]]. [[Marcelino Cortés Valenciano]] considera que se remonta a la radiz |
Ye bien documentato o toponimo ''Segia'' en tiempos d'os [[romans]]. [[Marcelino Cortés Valenciano]] considera que se remonta a la radiz indoeuropea ''sek'' visible en [[hidronimia|hidronimo]]s d'[[Europa Occidental]] y no a la radiz indoeuropea y celta ''seg'' ("[[victoria]]") u a lo vasco ''etxea'' ("casa"). D'os muitos hidronimos derivables d'a radiz ''sek'' en Francia, n'bi ha por o menos tres derivables d'a forma ''*segia'' uno d'ells o río ''[[río Sée|Sée]]'' en [[Normandía]], atro o río ''[[río Saye|Saye]]'' en [[Charente Maritimo]]. |
||
En tiempos de de l'[[Al Andalus]] s'escribiba ''xeya'' u ''xiya'', con a conoixita traza s'arabizar los toponimos autoctonos que encomienzan con ''s'' con una ''x'' (''[[Exativa]]'', ''[[Exatiel]]'', ecetra). D'esta traza o pareixito con a parola vasca ''etxea'' ("casa") podría estar casual y a tesi de [[Ramón Menéndez Pidal]] de relacionar este toponimo con o vasco carent de fundamento. |
En tiempos de de l'[[Al Andalus]] s'escribiba ''xeya'' u ''xiya'', con a conoixita traza s'arabizar los toponimos autoctonos que encomienzan con ''s'' con una ''x'' (''[[Exativa]]'', ''[[Exatiel]]'', ecetra). D'esta traza o pareixito con a parola vasca ''etxea'' ("casa") podría estar casual y a tesi de [[Ramón Menéndez Pidal]] de relacionar este toponimo con o vasco carent de fundamento. |
Versión d'o 16:37 23 avi 2011
- Iste articlo trata sobre Exeya d'os Caballers. Ta atros emplegos d'o toponimo Exeya se veiga Exeya.
Plantilla:Municipio Aragón Exeya d'os Caballers (Ejea de los Caballeros en castellán y oficialment) ye un municipio y una villa aragonesa situata en a provincia de Zaragoza, capital d'a comarca d'as Cinco Villas y d'o partito chudicial d'o suyo nombre, que incluye municipios d'a Chacetania. Ye, chunto con Sadaba, Sos d'o Rei Catolico, Taust y Uncastiello una d'as cinco villas que dan o suyo nombre a la comarca.
A suya población ye de 16.935 habitants (2007) en una superficie de 609,92 km², con una densidat de población de 28,44 hab/km².
Toponimia
Ye bien documentato o toponimo Segia en tiempos d'os romans. Marcelino Cortés Valenciano considera que se remonta a la radiz indoeuropea sek visible en hidronimos d'Europa Occidental y no a la radiz indoeuropea y celta seg ("victoria") u a lo vasco etxea ("casa"). D'os muitos hidronimos derivables d'a radiz sek en Francia, n'bi ha por o menos tres derivables d'a forma *segia uno d'ells o río Sée en Normandía, atro o río Saye en Charente Maritimo.
En tiempos de de l'Al Andalus s'escribiba xeya u xiya, con a conoixita traza s'arabizar los toponimos autoctonos que encomienzan con s con una x (Exativa, Exatiel, ecetra). D'esta traza o pareixito con a parola vasca etxea ("casa") podría estar casual y a tesi de Ramón Menéndez Pidal de relacionar este toponimo con o vasco carent de fundamento.
En a Edat Meya se rechistran estas variants, mas que mas graficas: Exea, Exeia, Exeya, Esseia, Exseia, Eiseia, Eçeia, Seia. En un texto de 1124 coexisten as formas Xeia y Exeia. L'aparición d'a e inicial ye común con atros toponimos que encomienzan por X en tot Aragón, y tamién ye documentata en l'aragonés que se feba servir en o Reino de Valencia (Exabierre, Exaulín, Exerica, Exaraco, Exeresa, Exulv). Esta e, a l'egual que a i de l'aragonés belsetán y chistabín en ixata/ixada ye pa fer de refirme vocalico pa favoreixer a pronunciación d'a sibilant fricativa prepalatal xorda en posición inicial [1].
L'apelativo de los Caballeros s'emplega en l'oficial dende 1543 d'alcuerdo con Antonio Ubieto Arteta, sindembargo actualment se'n conoixen referencias més antigas, como una de 1402 (Datum in villa Exea de los Cavalleros)[2], atros de 1457 de l'archivo provincial de Uesca y de l'archivo municipal d'Exeya relativos a chodigos d'a familia Argelet,[3] y tamién de 1472.[4]
Bi ha muitos microtoponimos en aragonés, tanto documentals (Sant Per, Sant Andreu, Canals (1110), Fraxinet, Gorreia), como actuals (Bonet, Las Canales, Cantagrallas, los Cantales, Escallo, Esparteta, Facemón, Los Fajinetes, Golpillar, Val de Don Guillén, El Lagunazo de Moncayuelo, Liscar, Malauta/Malanta, Monblán, Ospitaled, Paúles, La Pedrera, El Salobral de Gurrea etc...).
Cheografía
Exeya ye en o forcallo d'os ríos Arba de Luesia y Arba de Biel ta formar o río Arba, y en o centro d'una fonata que estos ríos y os suyos afluents escarvoron en materials d'o terciario d'a Depresión de l'Ebro dende o Pliocén.
Se troba situata a 346 metros d'altaria sobre o ran d'a mar, a una distancia de 76 km d'a ciudat de Zaragoza, a capital d'a suya provincia y d'Aragón.
Demografía
1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
5.271 | 5.861 | 7.829 | 8.666 | 9.652 | 9.604 | 11.242 | 14.777 | 15.842 | 15.337 | 16.048 | 16.785 |
Administración
Reparto de concellers
Partito | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 |
Partido de los Socialistas de Aragón | 5 | 8 | 5 | 8 | 11 | 11 | 11 | 9 | 8 |
Partido Popular | - | 1 | - | 1 | 2 | 2 | 4 | 4 | 6 |
Izquierda Unida | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 |
Chunta Aragonesista | - | - | - | - | - | - | 0 | 0 | 1 |
Partido Aragonés | - | 4 | 7 | 7 | 3 | 3 | 1 | 2 | 0 |
Independients | 6 | 4 | 2 | - | - | - | - | - | - |
Unión de Centro Democrático | 6 | - | - | - | - | - | - | - | - |
Total | 17 | 17 | 15 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
Alcaldes
Molimentos
- Ilesia d'o Salvador, de fins d'o sieglo XII y principios d'o sieglo XIII, una ilesia en estilo romanico, protechita legalment dende o 3 de chunio de 1931 con a suya declaración como Molimento Nacional. Tien tamién bellos elementos en estilo gotico y renaixentista, como a suya torre gotica d'o sieglo XIV. O suyo timpano ye obra d'un mayestro anonimo, clamato mayestro d'Agüero.
- Ilesia de Santa María, en estilo romanico.
- Ilesia d'a Virchen d'a Oliva, un edificio d'estilo barroco construyito dencima d'una antiga ermita documentata en o sieglo XIII.
Esporte
- O fútbol ye representato por a Sociedad Deportiva Ejea.
- L'atletismo ye representato por a Club Atletismo Ejea.
Presonalidatz naixitas d'Exeya d'os Caballers
Localidatz achirmanatas
Presonalidatz
- Juliana Larena Fenollé, heroina d'os Setios de Zaragoza (1790-1835).
Bibliografía
- Marcelino Cortés Valenciano: Toponimia de Ejea de los Caballeros. Centro de Estudios de las Cinco Villas. 2005
Enrastres externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Exeya d'os Caballers.
- Pachina web oficial d'o Concello d'Exeya d'os Caballers.
Referencias
- ↑ Marcelino Cortés Valenciano Toponimia de las Cinco Villas de Aragón. Institución Fernando el Católico, 2010
- ↑ María Rosa Gutiérrez Iglesias: Notas sobre el Archivo Municipal de Sádaba (Zaragoza) I. Fondos documentales del Archivo Municipal de Sádaba según un inventario general del siglo XVII
- ↑ Ana Lacarta, Rebeca Cuenca, Elisa Plana: Un ejemplo de la actividad crediticia de los Argelet en Ejea de los Caballeros a fines del siglo XV. Investigación y Patrimonio en la provincia de Zaragoza I.
- ↑ Miguel Ángel Motis Dolader: La comunidad judía de la Villa de Tauste durante la Edad Media. Terceras Jornadas sobre la Historia de Tauste, Zaragoza, 2003, pp. 157-237.
- ↑ Datos Eleccions MIR
- ↑ http://portal.aragob.es/archelec/index.jsp
- ↑ (es) Eduardo José Alonso Lizondo en a pachina web d'as Cortz d'Aragón.
- ↑ 8,0 8,1 (es) Hermanamiento, en a pachina web oficial d'Exeya d'os Caballers.
Ardisa | Asín | Bagüés | Biel | Biota | Castellón de Val de Chasa | Castiliscar | Exeya d'os Caballers | Erla | O Frago | Isuerre | Layana | Lobera d'Onsella | Longars | Luesia | Luna | Marracos | Navardún | Orés | As Pedrosas | Piedratallada | Os Pintanos | Puent de Luna | Sadaba | Sierra de Luna | Sos d'o Rei Catolico | Taust | Uncastiello | Undués de Lerda | Urriés | Val Palmas |
Lugars d'o municipio d'Exeya d'os Caballers | |
---|---|
Poblaus: Bardena | O Bayo | Exeya d'os Caballers | Farasdués | Pinsoro | Rivas | O Sabinar | Santa Anastasia | A Valarenya Despoblaus: Escorón Alto | Escorón Baixo | Miana |