Diferencia entre revisiones de «Aragonés meridional»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Jpbot (descutir | contrebucions)
m replaced: Perine → Pirene (2)
Linia 10: Linia 10:
|escritors=[[Chuana Coscujuela]]}}
|escritors=[[Chuana Coscujuela]]}}


O '''semontanés''' ye más que más l'[[Idioma aragonés|aragonés]] d'o Semontano [[Perineus|Pirenaico]], pero de feito ocupa terrenos d'o [[Prepireneu]] y no ye diferent de lo que se charraba en [[os Monegros]]. No existe una muga clara y neta ni con o [[Aragonés chaqués|chaqués]] ni con o [[Aragonés sarrablés|sarrablés]] ni con o [[Aragonés sobrarbés|sobrarbés]]. Se puede considerar a o [[Aragonés fovano|fovano]] como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o [[Aragonés ribagorzano|ribagorzano]] y a o chaqués d'o quadrilatero [[Lerés]]-[[Frauca]]-[[Samianigo]]-[[Larrés]] como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'[[aragonés d'a Tierra de Biescas]].
O '''semontanés''' ye más que más l'[[Idioma aragonés|aragonés]] d'o Semontano [[Pireneus|Pirenaico]], pero de feito ocupa terrenos d'o [[Prepireneu]] y no ye diferent de lo que se charraba en [[os Monegros]]. No existe una muga clara y neta ni con o [[Aragonés chaqués|chaqués]] ni con o [[Aragonés sarrablés|sarrablés]] ni con o [[Aragonés sobrarbés|sobrarbés]]. Se puede considerar a o [[Aragonés fovano|fovano]] como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o [[Aragonés ribagorzano|ribagorzano]] y a o chaqués d'o quadrilatero [[Lerés]]-[[Frauca]]-[[Samianigo]]-[[Larrés]] como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'[[aragonés d'a Tierra de Biescas]].


Ye más igual entre todas as [[comarcas d'Aragón|comarca]]s (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada [[parzana]]/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más [[castellanización|castellanizato]], por a mesma razón.
Ye más igual entre todas as [[comarcas d'Aragón|comarca]]s (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada [[parzana]]/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más [[castellanización|castellanizato]], por a mesma razón.
Linia 18: Linia 18:
== Fonetica ==
== Fonetica ==
*Sonorización d'as [[Consonants oclusivas xordas intervocalicas en aragonés|xordas intervocalicas]] latinas fueras de casos isolatos de conservazión: ''[[forato]]'', ''[[melico]]'', ''[[parete]]'', ''[[rete]]'', que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de [[provincia de Teruel|Teruel]].
*Sonorización d'as [[Consonants oclusivas xordas intervocalicas en aragonés|xordas intervocalicas]] latinas fueras de casos isolatos de conservazión: ''[[forato]]'', ''[[melico]]'', ''[[parete]]'', ''[[rete]]'', que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de [[provincia de Teruel|Teruel]].
*Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida.
*Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida.
*Se troban muito a sobén [[castellanismos foneticos en l'aragonés|castellanismos foneticos]]: ''ocho'', ''noche'', ''ablar''.
*Se troban muito a sobén [[castellanismos foneticos en l'aragonés|castellanismos foneticos]]: ''ocho'', ''noche'', ''ablar''.
*[[Cheada]]: o fonema -x- se pierde a sobén por a presión castellana y se torna -ch-, pero en bells lugars tot y que se pierde en cheneral, se mantién en o demostrativo ''ixe'', ''ixa'', ''ixo'', ''ixos'', ''ixas''.
*[[Cheada]]: o fonema -x- se pierde a sobén por a presión castellana y se torna -ch-, pero en bells lugars tot y que se pierde en cheneral, se mantién en o demostrativo ''ixe'', ''ixa'', ''ixo'', ''ixos'', ''ixas''.
*Tamién se troban muito cosas en común con o castellán rustico, vulgarismos, etc: ''haiga'', ''faiga'', ''vaiga'' (que contrasta con l'aragonés de bellas [[Perineu Axial|vals axials]]: ''haya'', ''faya'', ''vaya'', pero que s'ha agafato pa l'aragonés estandard).
*Tamién se troban muito cosas en común con o castellán rustico, vulgarismos, etc: ''haiga'', ''faiga'', ''vaiga'' (que contrasta con l'aragonés de bellas [[Pireneu Axial|vals axials]]: ''haya'', ''faya'', ''vaya'', pero que s'ha agafato pa l'aragonés estandard).
*Podemos trobar aragonesizacions por [[hipercorrección]]: ''coniello'' en cuenta de ''[[conillo]]''.
*Podemos trobar aragonesizacions por [[hipercorrección]]: ''coniello'' en cuenta de ''[[conillo]]''.



Versión d'o 10:06 12 avi 2011

Plantilla:Variedatz aragonesas

O semontanés ye más que más l'aragonés d'o Semontano Pirenaico, pero de feito ocupa terrenos d'o Prepireneu y no ye diferent de lo que se charraba en os Monegros. No existe una muga clara y neta ni con o chaqués ni con o sarrablés ni con o sobrarbés. Se puede considerar a o fovano como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o ribagorzano y a o chaqués d'o quadrilatero Lerés-Frauca-Samianigo-Larrés como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'aragonés d'a Tierra de Biescas.

Ye más igual entre todas as comarcas (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada parzana/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más castellanizato, por a mesma razón.

En as zagueras decadas a erosion lingüistica ha feito que os zaguers elementos aragoneses alzatos en as anyadas 1950-1960, s'haigan perdito en a suya más gran parte. Hue lo que se siente más que más ye como un castellán con l'articlo aragonés cheneral, o, os, a, as, a particla pronomino-adverbial en/ne, a construcción le'n, les ne, a preposición ta y o deminutivo –ed/-er eta.

Fonetica

  • Sonorización d'as xordas intervocalicas latinas fueras de casos isolatos de conservazión: forato, melico, parete, rete, que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de Teruel.
  • Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida.
  • Se troban muito a sobén castellanismos foneticos: ocho, noche, ablar.
  • Cheada: o fonema -x- se pierde a sobén por a presión castellana y se torna -ch-, pero en bells lugars tot y que se pierde en cheneral, se mantién en o demostrativo ixe, ixa, ixo, ixos, ixas.
  • Tamién se troban muito cosas en común con o castellán rustico, vulgarismos, etc: haiga, faiga, vaiga (que contrasta con l'aragonés de bellas vals axials: haya, faya, vaya, pero que s'ha agafato pa l'aragonés estandard).
  • Podemos trobar aragonesizacions por hipercorrección: coniello en cuenta de conillo.

Morfolochía

  • A partícula pronomino-adverbial "i" ye perdita, fueras de casos de fosilización.
  • O deminutivo -et suena como /-ed/ u /-er/ seguntes as zonas.

Variedatz

Bibliografía


Dialectos de l'aragonés
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional


Variedatz meridionals de l'aragonés
Ayerbense | Aragonés d'o Semontano de Balbastro incluindo o Navalés | Aragonés d'o Viello Sobrarbe