Diferencia entre revisiones de «Decebal»
Sin resumen de edición |
|||
Linia 32: | Linia 32: | ||
}} |
}} |
||
'''Decebal''' (inicialment se deciba '''Diorpanaeus''') estió rei d'os [[dacos]] entre l'anyo [[87]] y l'anyo [[106]], derrotato por o emperador hispano-román [[Trachán]], qui anexionó Dacia a lo [[Imperio Román]]. |
'''Decebal''' (inicialment se deciba '''Diorpanaeus''') estió rei d'os [[dacos]] entre l'anyo [[87]] y l'anyo [[106]], derrotato por o emperador hispano-román [[Trachán]], qui anexionó [[Dacia]] a lo [[Imperio Román]]. |
||
O estato centralizato de Dacia se trobaba en o suyo apocheu de poder baixo o rei Decebal. Manimenos més restrinchito de l'aria cheografica d'a Dacia de tiempos de [[Burebista]] ([[82 a.C]]-[[44 a.C]]), y comprendeba os territorios d'as actuals [[Transilvania]], [[Banato]], [[Oltenia]] y centro y sud de [[Rechión de Moldavia|Moldavia]]. O nuevo estato yera més poderoso y millor organizato. As mugas d'o estato daco en ixas envueltas de Burevista yeran a l'este a [[Mar Negra]], a lo sud os Monts ''Haemus'' ([[Monts Balcans]]), a l'ueste o [[río Danubio|Danubio]] meyo. Os progresos rechistratos en ixos tiempos por part d'a sociedat daca yeran multiples y importants: una población numerosa y agrupata arredol de ciudatz fortificatas (ditas ''dava'' en [[idioma daco|daco]], equivalents a las ''briga'' d'os [[celtas d'Hispania]]), con una viva actividat economica, ligallos comercials con o [[mundo greco-román]], una cultura floreixent con poderosos elementos orichinals. |
O estato centralizato de Dacia se trobaba en o suyo apocheu de poder baixo o rei Decebal. Manimenos més restrinchito de l'aria cheografica d'a Dacia de tiempos de [[Burebista]] ([[82 a.C]]-[[44 a.C]]), y comprendeba os territorios d'as actuals [[Transilvania]], [[Banato]], [[Oltenia]] y centro y sud de [[Rechión de Moldavia|Moldavia]]. O nuevo estato yera més poderoso y millor organizato. As mugas d'o estato daco en ixas envueltas de Burevista yeran a l'este a [[Mar Negra]], a lo sud os Monts ''Haemus'' ([[Monts Balcans]]), a l'ueste o [[río Danubio|Danubio]] meyo. Os progresos rechistratos en ixos tiempos por part d'a sociedat daca yeran multiples y importants: una población numerosa y agrupata arredol de ciudatz fortificatas (ditas ''dava'' en [[idioma daco|daco]], equivalents a las ''briga'' d'os [[celtas d'Hispania]]), con una viva actividat economica, ligallos comercials con o [[mundo greco-román]], una cultura floreixent con poderosos elementos orichinals. |
Versión d'o 21:46 22 nov 2011
Decebal | |
---|---|
Rei de Dacia | |
Imachen:Decebalus b.jpg Decebal en a Columna de Trachán | |
Muerte | 106 |
Predecesor | Duras |
Succesor | sin succesor |
Pai | Scorilo |
Decebal (inicialment se deciba Diorpanaeus) estió rei d'os dacos entre l'anyo 87 y l'anyo 106, derrotato por o emperador hispano-román Trachán, qui anexionó Dacia a lo Imperio Román.
O estato centralizato de Dacia se trobaba en o suyo apocheu de poder baixo o rei Decebal. Manimenos més restrinchito de l'aria cheografica d'a Dacia de tiempos de Burebista (82 a.C-44 a.C), y comprendeba os territorios d'as actuals Transilvania, Banato, Oltenia y centro y sud de Moldavia. O nuevo estato yera més poderoso y millor organizato. As mugas d'o estato daco en ixas envueltas de Burevista yeran a l'este a Mar Negra, a lo sud os Monts Haemus (Monts Balcans), a l'ueste o Danubio meyo. Os progresos rechistratos en ixos tiempos por part d'a sociedat daca yeran multiples y importants: una población numerosa y agrupata arredol de ciudatz fortificatas (ditas dava en daco, equivalents a las briga d'os celtas d'Hispania), con una viva actividat economica, ligallos comercials con o mundo greco-román, una cultura floreixent con poderosos elementos orichinals.
Personalidat
O rei Decebal fació muitas guerras con os romans, que li farán ser reconoixitas habilidatz militars y politicas. A lo principio d'o sieglo III, quasi 150 anyos d'a consolidación de Decebal, o historiador román Dio Cassius li fació un retrato elochioso:
En un vaso funerario descubirto en Sarmizegetusa Regia se puet leyer o texto: DECEBALVS PER SCORILO. Unas interpretacions consideran que significaría en luenga daca Decebal fillo de Scorilo, unas atras consideran que significaría en latín Decebal por Scorilo.
A segunda guerra dacica
Por orden de Trachán, Apolodoro de Domás, o incheniero més famoso d'ixos tiempos, construyó en l'anyo 103-105 un puent sobre o Danubio entre Drobeta y Pontes. As lechions romanas lo trescurzoron en verano de l'anyo 105, encomenzando a segunda Guerra Dacica.
Abandonato por os aliatos, atacato por o Banato, por a foz d'o río Olt y Moldavia, y constreito de contino a la defensiva, Deceban se retiró a los Monts Orăștiei. Dimpués d'a conquiesta d'as poderosas fortalezas que corisaban l'acceso enta a capital: Blidaru, Costești, Piatra Roșie, Bănița, Căpâlna y Tilișca, as lechions romanas encomenzoron o setio de Sarmizegetusa Regia.
A penar d'a fura resistencia, a ciudat-fortaleza fue conquiesta y destruita dica os alazetz. Decebal, chunto con bells capitans, consiguió fuyir d'a ciudat prebando de continar a resistencia contra os romans en o interior d'o país. Fue encorrito por a caballería romana y pa no cayer vivo en mans d'o enemigo, Decebal se suicidó, o que ye testimoniato en a estela funeraria trobata en Grammeni y perteneixent a Tiberius Claudius Maximus, o explorador que li levó a Trachán a cabeza y a man dreita de Decebal quan yera acampato en Ranisstorum.
Mencions en fuents aragonesas
Ye mencionato en a versión aragonesa d'a "Historia contra los paganos" d'Orosio en o capítol que dedican a lo emperador Domicián:
En a Cronica de Sant Chuan d'a Penya, como atros textos aragoneses, confunden a los chetos con os godos seguindo a autors como Chordanes y mencionan a Decebal-Deorpeneu como un rei godo:
Tamién ye mencionato, esta vegata con o suyo nombre de rei d'os pueblos dacos, en a traducción aragonesa de "Breviarium ab Urbe condita":
Referencias
- ↑ Orosio Historia contra los Paganos Traducción aragonesa d'a escuela de Chuan Ferrández d'Heredia
- ↑ Cronica de Sant Chuan d'a Penya