Diferencia entre revisiones de «Calmucos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Adhibito: lbe:Къалмукь
Linia 22: Linia 22:


== Historia ==
== Historia ==
Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de quatre tribus que se facioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os [[cazacos]] y [[uzbecos]], y as estepas orientals on encara teneban importancia os [[mongols occidentals]]. A prencipios d'o [[sieglo XVII]] os oiratos presionoron con fuerza a los suyos vicins.
Os mongols occidentals u [[oiratos]] formaban una confederación de quatre tribus que se facioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os [[cazacos]] y [[uzbecos]], y as estepas orientals on encara teneban importancia os [[mongols occidentals]]. A prencipios d'o [[sieglo XVII]] os oiratos presionoron con fuerza a los suyos vicins.


En a [[anyos 1610|decada de 1610]] a tribu [[torgot]] fue vencita por a tribu chora y emigró con faccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de [[Tarbagatai]]. Tenioron choques con os [[cazacos]]. Poco dimpués de [[1630]] plegoron t'as estepas d'a baixa Volga y dende alavez son conoixitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os [[nogais]] y [[turquemans (Asia Central)|turquemans]]. Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o [[Caucaso]] ([[nogais]], [[carachais]], ezt..) y obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.
En a [[anyos 1610|decada de 1610]] a tribu [[torgot]] fue vencita por a tribu chora y emigró con faccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de [[Tarbagatai]]. En o suyo camín tenioron choques con os [[cazacos]] d'a [[Horda Chicota]] a man de [[Emba]] y os [[nogais]] d'[[Astrakhan]]. Poco dimpués de [[1630]] plegoron t'as estepas d'a baixa Volga, fundoron un estato dito "[[Horda Kalmuca]] y dende alavez son conoixitos como "calmucos". Os calmucos sozmetioron a os [[nogais]] y [[turquemans (Asia Central)|turquemans]]. En l'anyo [[1639]] subchugoron a los turquemans de [[Mangyshlak]].

Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o [[Caucas]] ([[nogais]], [[carachais]], ecetra..) y obtenioron o títol de fidelidat a lo zar. O khan [[Ayuka]] ([[1670]]-[[1724]]) se fació vasallo nominal d'o [[Imperio Ruso]]<ref>[[Gavin Hambly]], ''ASIA CENTRAL''. 1972 Siglo XXI de España Editores.</ref> y os rusos lanzoron a los calmucos contra os [[baixquirs]], os [[nogais]] y o [[khanato de Crimeya]], totz de relichión musulmana.


En [[1771]] bells oiratos que fuyiban d'a [[Dzhungaria]] ocupata por as tropas d'a dinastía [[Qing]] persuadioron a lo khan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que decidioron tornar a Volga no yera chelata y os calmucos d'a marguin occidental no podioron deixar as estepas d'a Baixa Volga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en dirección Dzhungaria tenendo choques con os [[cazacos]], y estando derrotatos finalment por os manchutz. As autoridatz manchutz n'establioron beluns en a Val d'o [[Río Ili|Ili]] como colons y n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.
En [[1771]] bells oiratos que fuyiban d'a [[Dzhungaria]] ocupata por as tropas d'a dinastía [[Qing]] persuadioron a lo khan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que decidioron tornar a Volga no yera chelata y os calmucos d'a marguin occidental no podioron deixar as estepas d'a Baixa Volga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en dirección Dzhungaria tenendo choques con os [[cazacos]], y estando derrotatos finalment por os manchutz. As autoridatz manchutz n'establioron beluns en a Val d'o [[Río Ili|Ili]] como colons y n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.
Linia 34: Linia 36:
En a [[Segunda Guerra Mundial]], os [[Tercer Reich|alemans]] prenioron Elisa en [[1942]] y dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'oficial alemán [[Otto Doll]], que heba servito n'ixa zona a fins d'a [[Primera Guerra Mundial]] y charraba calmuco intervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos exiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans y luito dica rematar a guerra en [[1945]].
En a [[Segunda Guerra Mundial]], os [[Tercer Reich|alemans]] prenioron Elisa en [[1942]] y dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'oficial alemán [[Otto Doll]], que heba servito n'ixa zona a fins d'a [[Primera Guerra Mundial]] y charraba calmuco intervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos exiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans y luito dica rematar a guerra en [[1945]].


Quan o [[Exercito Royo]] sovietico cercó a lo exercito alemán en [[Stalingrado]] en a [[batalla de Stalingrado]], o territorio calmuco quedó en poder d'os sovieticos y dende o [[27 d'aviento]] dica o [[30 d'aviento]] de [[1943]] os calmucos que i heba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de [[Siberia]], ixemenatos en poblatos con población rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.
Quan o [[Exercito Royo]] sovietico cercó a lo exercito alemán en [[Batalla de Stalingrado|Stalingrado]] en a [[batalla de Stalingrado]], o territorio calmuco quedó en poder d'os sovieticos y dende o [[27 d'aviento]] dica o [[30 d'aviento]] de [[1943]] os calmucos que i heba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de [[Siberia]], ixemenatos en poblatos con población rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.


Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bells calmucos que no heban puesto detener os sovieticos emigroron ta [[Estatos Unitos]].
Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bells calmucos que no heban puesto detener os sovieticos emigroron ta [[Estatos Unitos]].

Versión d'o 14:07 6 set 2011

Plantilla:Pueblo

Os calmucos son un pueblo que habita as estepas d'a baixa Volga, estando poco més d'a metat d'os habitants d'a Republica Autonoma de Calmuquia, tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a Federación Rusa. Charran una luenga mongola occidental en vías de desaparición y son budistas lamaístas con una minoría convertita a lo cristianismo ortodoxo. En 1989 yeran uns 146.000.

Luenga

A causa d'o periodo de deportación ixemenatos en poblatos rusos de Siberia dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, quasi totz os calmucos menors de 60 anyatas han perdito l'uso d'a suya luenga y parlan ruso como luenga cotidiana.

Historia

Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de quatre tribus que se facioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os cazacos y uzbecos, y as estepas orientals on encara teneban importancia os mongols occidentals. A prencipios d'o sieglo XVII os oiratos presionoron con fuerza a los suyos vicins.

En a decada de 1610 a tribu torgot fue vencita por a tribu chora y emigró con faccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de Tarbagatai. En o suyo camín tenioron choques con os cazacos d'a Horda Chicota a man de Emba y os nogais d'Astrakhan. Poco dimpués de 1630 plegoron t'as estepas d'a baixa Volga, fundoron un estato dito "Horda Kalmuca y dende alavez son conoixitos como "calmucos". Os calmucos sozmetioron a os nogais y turquemans. En l'anyo 1639 subchugoron a los turquemans de Mangyshlak.

Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o Caucas (nogais, carachais, ecetra..) y obtenioron o títol de fidelidat a lo zar. O khan Ayuka (1670-1724) se fació vasallo nominal d'o Imperio Ruso[1] y os rusos lanzoron a los calmucos contra os baixquirs, os nogais y o khanato de Crimeya, totz de relichión musulmana.

En 1771 bells oiratos que fuyiban d'a Dzhungaria ocupata por as tropas d'a dinastía Qing persuadioron a lo khan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que decidioron tornar a Volga no yera chelata y os calmucos d'a marguin occidental no podioron deixar as estepas d'a Baixa Volga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en dirección Dzhungaria tenendo choques con os cazacos, y estando derrotatos finalment por os manchutz. As autoridatz manchutz n'establioron beluns en a Val d'o Ili como colons y n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.

Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, perteneixeban a dos d'as tribus tribus historicas, torgot y derbet y a d'atra de formación més recient dita Buzawa que vive en a Ribera d'o Don. En 1773-1775 participoron en a revuelta de Pugachov y Catarina II de Rusia posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alavez muitos calmucos sirvioron en o exercito imperial. Os calmucos se destacoron en a guerra contra Napolión. Uns arquers d'a tribu torgot baixo as ordens d'o cheneral Mikhail Kutuzov luiton contra os franceses en 1812.[2]. Tres rechimientos de calmucos entroron en París en 1814, dos d'ellos montatos a camello. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o sieglo XIX. Lenin yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. Manimenos bells calmucos fuyoron d'o Imperio Ruso dimpués d'a derrota d'o exercito blanco en a Guerra Civil Rusa luego d'a Revolución Rusa.

En noviembre de 1920 as autoridatz sovieticas creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdevinió republica autonoma en 1936 con capital en Elisa, ciudat fundata en a estepa en 1928. Os ganaders calmucos yeran en contra d'a colectivización. Os calmucos yeran tamién en contra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.

En a Segunda Guerra Mundial, os alemans prenioron Elisa en 1942 y dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'oficial alemán Otto Doll, que heba servito n'ixa zona a fins d'a Primera Guerra Mundial y charraba calmuco intervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos exiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans y luito dica rematar a guerra en 1945.

Quan o Exercito Royo sovietico cercó a lo exercito alemán en Stalingrado en a batalla de Stalingrado, o territorio calmuco quedó en poder d'os sovieticos y dende o 27 d'aviento dica o 30 d'aviento de 1943 os calmucos que i heba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de Siberia, ixemenatos en poblatos con población rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.

Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bells calmucos que no heban puesto detener os sovieticos emigroron ta Estatos Unitos.

Os calmucos deportatos fuoron rehabilitatos en 1957 y tornoron a la suya tierra, que en 1958 tornó a estar una republica autonoma. En 1992 Calmuquia firmó o tractato d'adhesión a la Federación rusa.

Referencias

  1. Gavin Hambly, ASIA CENTRAL. 1972 Siglo XXI de España Editores.
  2. Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323

Bibliografía

  • Amiram Gonen, DICCIONARIO DE LOS PUEBLOS DEL MUNDO. 1996 Anaya&Mario Muchnik.