Diferencia entre revisiones de «Iraq»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
EmausBot (descutir | contrebucions)
m r2.6.4) (Robot Adhibito: si:ඉරාකය
Sin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Articlo 1000|+10}}
{{Articlo 1000|+10}}
{{Infobox_País
{{Infobox_País
Linia 17: Linia 16:
| capital_cor = 33_20_N_44_26_E_ 33° 20’ N 44° 26’ E
| capital_cor = 33_20_N_44_26_E_ 33° 20’ N 44° 26’ E
| ziudá_prenzipal = [[Bagdad]]
| ziudá_prenzipal = [[Bagdad]]
| idiomas_ofizials = [[Idioma arabe|Arabe]] e [[Idioma kurdo|kurdo]]
| idiomas_ofizials = [[Idioma arabe|Arabe]] y [[Idioma kurdo|kurdo]]
| gubierno = [[Republica|Republica parlamentaria]]
| gubierno = [[Republica|Republica parlamentaria]]
| enfiladors_tetulos = [[Lista de presidents d'Iraq|President]]<br /> [[Lista de primers menistros d'Iraq|Primer Menistro]]
| enfiladors_tetulos = [[Lista de presidents d'Iraq|President]]<br /> [[Lista de primers menistros d'Iraq|Primer Menistro]]
| enfiladors_nomes = [[Chalal Talabani]]<br />[[Nouri al-Maliki]]
| enfiladors_nomes = [[Chalal Talabani]]<br />[[Nouri al-Maliki]]
| establimiento = [[Independenzia]]
| establimiento = [[Independencia]]
| establimiento_fitos = d'o [[Imperio Otomán]]<br />d'o [[Reino Unito]]
| establimiento_fitos = d'o [[Imperio Otomán]]<br />d'o [[Reino Unito]]
| establimiento_calendatas = <br />[[1 d'octubre]] de [[1919]]<br />[[3 d'octubre]] de [[1932]]
| establimiento_calendatas = <br />[[1 d'octubre]] de [[1919]]<br />[[3 d'octubre]] de [[1932]]
Linia 38: Linia 37:
| moneda = [[Dinar iraquí]] (IQD)
| moneda = [[Dinar iraquí]] (IQD)
| chentilizio = Iraquí
| chentilizio = Iraquí
| orario = [[Tiempo Cordinato Unibersal|UTC]]+3
| orario = [[Tiempo Coordinato Universal|UTC]]+3
| orario_estiu = [[Tiempo Cordinato Unibersal|UTC]]+4
| orario_estiu = [[Tiempo Coordinato Universal|UTC]]+4
| cctld = .iq
| cctld = .iq
| codigo_telefonico = 964
| codigo_telefonico = 964
| prefixo_radiofonico = HNA-HNZ / YIA-YIZ
| prefixo_radiofonico = HNA-HNZ / YIA-YIZ
| codigo_ISO = 368 / IRQ / IQ
| codigo_ISO = 368 / IRQ / IQ
| miembro_de = [[Naziones Unitas|ONU]], [[OPEP]]
| miembro_de = [[Nacions Unitas|ONU]], [[OPEP]]
| notas =
| notas =
}}
}}


A '''Republica d'Iraq''', u '''Iraq''', tamién '''Irak''' (en [[Idioma arabe|arabe]] جمهورية العراق), ye un país situato en [[Orient Meyo]], a lo sudueste d'[[Asia]]. Muga a lo norte con [[Turquía]], a lo sud con [[Arabia Saudí]] e [[Kuwait]], a lo norueste con [[Siria]], a l'ueste con [[Chordania]] e a l'este con [[Irán]]. A [[Capital (politica)|capital]] d'o país ye a ziudat de [[Bagdad]].
A '''Republica d'Iraq''', u '''Iraq''', tamién '''Irak''' (en [[Idioma arabe|arabe]] جمهورية العراق), ye un país situato en [[Orient Meyo]], a lo sudueste d'[[Asia]]. Muga a lo norte con [[Turquía]], a lo sud con [[Arabia Saudí]] y [[Kuwait]], a lo norueste con [[Siria]], a l'ueste con [[Chordania]] y a l'este con [[Irán]]. A [[Capital (politica)|capital]] d'o país ye a [[ciudat]] de [[Bagdad]].


A suya [[Población humana|población]] ye de 24.001.816 habitants ([[2002]]) en una [[superficie]] de 437.072 [[km²]], con una [[densidat de población]] de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a poblazión d'o país son [[arabes]], charrando a [[Idioma arabe|luenga arabe]], encara que en o nordeste d'o país bi ha presencia predominant d'os [[kurdos]], que charran [[idioma kurdo]]. Tamién bi ha atras minorías, como [[Turcomans (Orient Meyo)|turcomans]] e [[Asirians cristians|asirians]]. A [[relichión]] d'a mayor parte d'a población ye o [[Islam]], dibidito entre [[Xiismo|xiitas]] e [[Sunnismo|sunnitas]], con presencia de chicotas minorías de [[Cristianismo|cristians]], como os mesmos asirians.
A suya [[Población humana|población]] ye de 24.001.816 habitants ([[2002]]) en una [[superficie]] de 437.072 [[km²]], con una [[densidat de población]] de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a población d'o país son [[arabes]], charrando a [[Idioma arabe|luenga arabe]], encara que en o nordeste d'o país bi ha presencia predominant d'os [[kurdos]], que charran [[idioma kurdo]]. Tamién bi ha atras minorías, como [[Turquemans (Orient Meyo)|turquemans]] y [[Asirians cristians|asirians]]. A [[relichión]] d'a mayor parte d'a población ye o [[Islam]], dividito entre [[Xiismo|xiitas]] y [[Sunnismo|sunnitas]], con presencia de chicotas minorías de [[Cristianismo|cristians]], como os mesmos asirians.


Conoxito abans como [[Mesopotamia]], en o territorio entre os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] e [[Río Tigris|Tigris]], Iraq ye o lugar a on que as zebilizazions antigas prosperoron, entre as que s'encluyen as culturas [[Sumerios|sumeria]], [[Acadios|acadia]], [[Babilonios|babilonica]], [[Asirios|asiria]], [[Persas|persa]], [[Seleuzidas|seleuzida]], [[Partos|parta]] e [[Sasanidas|sasanida]]. Os musulmans conquirioron Iraq en o [[sieglo VII]] dimpués de Cristo. En o [[sieglo VIII]], o [[califato abasida]] establió a suya capital en Bagdad, ziudat que dimpués esdebenirba un puesto mugant con o [[Imperio Otomán]].
Conoixito entantes como [[Mesopotamia]], en o territorio entre os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] y [[Río Tigris|Tigris]], Iraq ye o lugar a on que as civilizacions antigas prosperoron, entre as que s'incluyen as culturas [[Sumerios|sumeria]], [[Acadios|acadia]], [[Babilonios|babilonica]], [[Asirios|asiria]], [[Persas|persa]], [[Seleucidas|seleucida]], [[Partos|parta]] y [[Imperio Sasanida|sasanida]]. Os musulmans conquirioron Iraq en o [[sieglo VII]] dimpués de Cristo. En o [[sieglo VIII]], o [[califato abasida]] establió a suya capital en Bagdad, ciudat que dimpués esdevenirba un puesto mugant con o [[Imperio Otomán]].


Dende a [[imbasión d'Iraq en 2003]] por una coalizión liderata por os [[Estatos Unitos]] con partezipazión [[Reino Unito|britanica]] e d'atros países, ista coalizión prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, [[Saddam Husein]], que fue aforcato dimpués d'un chudizio. Dende ixas embueltas, a situazión d'o país ye d'una gran inestabilidat politica e economica, con muita biolenzia politica e muitas bitimas zebils, en un clima de guerra. L'actual [[Lista de presidents d'Iraq|president]] d'Iraq ye [[Chalal Talabani]], e l'actual [[Lista de primers menistros d'Iraq|primer menistro]] ye [[Nouri al-Maliki]].
Dende a [[invasión d'Iraq en 2003]] por una coalición liderata por os [[Estatos Unitos]] con participación [[Reino Unito|britanica]] y d'atros países, ista coalición prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, [[Saddam Husein]], que fue aforcato dimpués d'un chudicio. Dende ixas envueltas, a situación d'o país ye d'una gran inestabilidat politica y economica, con muita violencia politica y muitas victimas civils, en un clima de guerra. L'actual [[Lista de presidents d'Iraq|president]] d'Iraq ye [[Chalal Talabani]], y l'actual [[Lista de primers menistros d'Iraq|primer menistro]] ye [[Nouri al-Maliki]].


== Cheografía d'Iraq ==
== Cheografía d'Iraq ==
[[Imachen:Iraqi city-Euphrates river.jpg|thumb|200px|left|L'[[Eufrates]] en Iraq]]
[[Imachen:Iraqi city-Euphrates river.jpg|thumb|200px|left|L'[[Eufrates]] en Iraq]]
O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o [[disierto d'Arabia]], dica os piez meridionals d'os [[Monts Zagros]], a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prenzipals de trazato norueste-sudeste, o [[Tigris]] e l'[[Éufrates]], que por meyo una serie de planas alubials de gran fertilidat rematan desembocando en o [[golfo Persico]] formando un delta.
O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o [[disierto d'Arabia]], dica os pietz meridionals d'os [[Monts Zagros]], a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prencipals de trazato norueste-sudeste, o [[Tigris]] y l'[[Éufrates]], que por meyo una serie de planas aluvials de gran fertilidat rematan desembocando en o [[golfo Persico]] formando un delta.


Iraqu tien una superficie de 437.073&nbsp;km² con nomás 58&nbsp;km de costas. As prenzipals ciudatz son [[Bagdad]] que ye a suya capital, [[Basora]], [[Mossul]], [[Karkuk]], [[As Sulaymaniyah]] e [[Irbil]].
Iraq tien una superficie de 437.073&nbsp;km² con nomás 58&nbsp;km de costas. As prencipals ciudatz son [[Bagdad]] que ye a suya capital, [[Basora]], [[Mosul]], [[Karkuk]], [[As Sulaymaniyah]] y [[Irbil]].


== Historia d'Iraq ==
== Historia d'Iraq ==
{{Articlo principal|Historia d'Iraq}}
{{Articlo principal|Historia d'Iraq}}


=== Prehistoria e Sumer ===
=== Prehistoria y Sumer ===
[[Imachen:Milkau Oberer Teil der Stele mit dem Text von Hammurapis Gesetzescode 369-2.jpg|thumb|left|150px|Parti superior d'a estela d'o [[Codigo de Hammurabi|codigo de lais]] de [[Hammurabi]].]]
[[Imachen:Milkau Oberer Teil der Stele mit dem Text von Hammurapis Gesetzescode 369-2.jpg|thumb|left|150px|Parti superior d'a estela d'o [[Codigo de Hammurabi|codigo de leis]] de [[Hammurabi]].]]
L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a [[sedentarización]] d'os grupos [[Nomadismo|nomadas]] en un sector en o qual as auguas d'os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] y [[Río Tigris|Tigris]] permeteban l'[[agricultura]] intensiva de [[regano]]. Ye asinas en o periodo de [[Sumer]], en o [[sieglo XXX aC]], quan se conoixen os primers [[entibo]]s feitos por l'[[hombre]] ta profitar d'as [[augua]]s d'os [[río]]s ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a [[escritura]], en iste mesmo lugar.
L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a [[sedentarización]] d'os grupos [[Nomadismo|nomadas]] en un sector en o qual as auguas d'os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] y [[Río Tigris|Tigris]] permeteban l'[[agricultura]] intensiva de [[regano]]. Ye asinas en o periodo de [[Sumer]], en o [[sieglo XXX aC]], quan se conoixen os primers [[entibo]]s feitos por l'[[hombre]] ta profitar d'as [[augua]]s d'os [[río]]s ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a [[escritura]], en iste mesmo lugar.


=== As ciudatz-estato ===
=== As ciudatz-estato ===
En a redolada apareixioron tamién as primeras ziudad-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ziudad, encara que destacando bellas d'istas ciudatz, como [[Susa]] u [[Babilonia]].
En a redolada apareixioron tamién as primeras ciudatz-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ciudatz, encara que destacando belunas d'istas ciudatz, como [[Susa]] u [[Babilonia]].


=== Os indoeuropeus ===
=== Os indoeuropeus ===
Linia 81: Linia 80:


=== Conquiesta islamica ===
=== Conquiesta islamica ===
En o [[sieglo VIII]], dentroron en o país os [[arabes]], en un prozeso de conquiesta [[islam]]ica, creyando-se a [[Capital (politica)|capital]] d'o [[Califato abasí]] en a ziudat de [[Bagdad]], luego de redotar a lo [[Califato omeya]]. Bagdad esdebién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.
En o [[sieglo VIII]], dentroron en o país os [[arabes]], en un proceso de conquiesta [[islam]]ica, creyando-se a [[Capital (politica)|capital]] d'o [[Califato abbasí]] en a ciudat de [[Bagdad]], luego de redotar a lo [[Califato omeya]]. Bagdad esdevién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.


=== Monarquía e republica ===
=== Monarquía e republica ===
O país actual se creyó dimpués d'a desaparizión d'o [[Imperio Otomán]], unindo-se-ie os [[bilayatos]] u provincias (que corresponderba a lo Iraq istorico) e [[Mosul]], a los que a más s'adhibió una faxa de disierto dica la muga con [[Transchordania]]. Metioron como rei a lo prenzipe [[hachemí]] [[Faysal Ibn Husayn]], líder d'a [[Rebelión Arabe]]. Iraq fue almenistrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o [[Mandato Britanico de Mesopotamia]].
O país actual se creyó dimpués d'a desaparición d'o [[Imperio Otomán]], unindo-se-ie os [[bilayatos]] u provincias (que corresponderba a lo Iraq historico) y [[Mosul]], a los que a más s'adhibió una faixa de disierto dica la muga con [[Transchordania]]. Metioron como rei a lo prencipe [[hachemí]] [[Faysal Ibn Husayn]], líder d'a [[Rebelión Arabe]]. Iraq fue administrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o [[Mandato Britanico de Mesopotamia]].


En [[1932]], o [[Reino d'Iraq]] fue reconoxito por a [[Soziedat de Nazions]], encara que os [[Rashid Ali|nazionalistas arabes]] dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'año siguient, Faysal fue sustituyito por o suyo fillo [[Gazi I de Iraq|Gazi]] e a iste lo sustituyó [[Faysal II d'Iraq|Faysal II]], zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en [[1958]].<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,836356,00.html Bagdad busca un camino, 2003, [[Deutsche Welle]], 19.04.2003]</ref> Mientres a [[Segunda Guerra Mundial]], Iraq fue [[Guerra Anglo-Iraquí|embadito por o Reino Unito]], dimpués d'a presa de poder por parte d'os nazionalistas grazias a lo refirme alemán.
En [[1932]], o [[Reino d'Iraq]] fue reconoixito por a [[Sociedat de Nacions]], encara que os [[Rashid Ali|nacionalistas arabes]] dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'anyo siguient, Faysal fue sustituito por o suyo fillo [[Gazi I de Iraq|Gazi]] y a iste lo sustituyó [[Faysal II d'Iraq|Faysal II]], zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en [[1958]].<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,836356,00.html Bagdad busca un camino, 2003, [[Deutsche Welle]], 19.04.2003]</ref> Mientres a [[Segunda Guerra Mundial]], Iraq fue [[Guerra Anglo-Iraquí|invadito por o Reino Unito]], dimpués d'a presa de poder por parte d'os nacionalistas gracias a lo refirme alemán.


En [[1958]] un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito [[nazionalismo arabe|nazionalista]] [[Baath]]. Baixo iste manto no dixoron de desarrollar-se luitas por o poder e se suzedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos [[Saddam Husein]].
En [[1958]] un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito [[nacionalismo arabe|nacionalista]] [[Baath]]. Baixo iste manto no deixoron de desarrollar-se luitas por o poder y se succedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos [[Saddam Husein]].
[[Imachen:Car bomb in Iraq.jpg|thumb|250px|Guerra en Iraq en [[2005]]]]
[[Imachen:Car bomb in Iraq.jpg|thumb|250px|Guerra en Iraq en [[2005]]]]


=== Guerra de Iraq ===
=== Guerra de Iraq ===
{{Articlo principal|Guerra de Iraq}}
{{Articlo principal|Guerra de Iraq}}
En l'año 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener binclos con o rete [[Al-Qaeda]] e de poseyer [[armas de destruzión masiba]]. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se fazió un ataque seguito d'a [[embasión d'Iraq en 2003]]. O conflito aumentó a biolenzia en o país e lebó a lo derrocamiento d'o president [[Saddam Husein]], qui dimpués d'estar feito preso e chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2294794,00.html Saddam Hussein muere en la horca, 2006, [[Deutsche Welle]]]</ref>
En l'anyo 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener vinclos con o rete [[Al-Qaeda]] y de poseyer [[armas de destrucción masiva]]. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se fació un ataque seguito d'a [[invasión d'Iraq en 2003]]. O conflicto aumentó a violencia en o país y levó a lo derrocamiento d'o president [[Saddam Husein]], qui dimpués d'estar feito preso y chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2294794,00.html Saddam Hussein muere en la horca, 2006, [[Deutsche Welle]]]</ref>


== Organización territorial ==
== Organización territorial ==
{{Articlo principal|Organizazión territorial d'Iraq}}
{{Articlo principal|Organización territorial d'Iraq}}
Iraq ye dibidito en 18 [[Provincias d'Iraq|provincias]] (''muhafazat'', singular: ''muhafaza'', en [[Idioma arabe|arabe]]):
Iraq ye dividito en 18 [[Provincias d'Iraq|provincias]] (''muhafazat'', singular: ''muhafaza'', en [[Idioma arabe|arabe]]):


{| align="center"
{| align="center"
Linia 126: Linia 125:
== Economía ==
== Economía ==


A economía d'Iraq se basa en a esportazión de [[petrolio]]. O texito produtibo local se troba muit malmeso por o años de guerra e os esfuerzos se zentran en a reconstruzión d'a industria basica e o comerzio de primera nezesidat, con l'aduya internacional.
A economía d'Iraq se basa en a exportación de [[petrolio]]. O teixito productivo local se troba muit malmeso por os anyos de guerra y os esfuerzos se centran en a reconstrucción d'a industria basica y o comercio de primera necesidat, con l'aduya internacional.


Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio eba conseguito lo nibel de 3,5 millons de barrils por día e os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 e 27.000 millons de dolars en 1980. En prenzipiar a guerra, Iraq eba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reserbas de dibisas.
Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio heba conseguito lo nivel de 3,5 millons de barrils por día y os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 y 27.000 millons de dolars en 1980. En prencipiar a guerra, Iraq heba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reservas de divisas.


== Demografía ==
== Demografía ==
[[Imachen:Sabaa Nissan Militiaman.jpg|left|thumb|180px|Ombre iraquí]]
[[Imachen:Sabaa Nissan Militiaman.jpg|left|thumb|180px|Ombre iraquí]]
Un 75% d'os abitants d'o país son [[Pueblo arabe|arabes]], con una important minoría [[kurdo|kurda]] (más d'o 15% d'o censo total) e atros pueblos en as zones de montaña d'o norte<ref>"CIA World Factbook"</ref>. Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes dibisions entre xiitas e sunnitas. Más d'un millón e meyo d'iraquís han abito de fuyir d'o suyo país por a guerra e una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos)<ref>U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.</ref>.
Un 75% d'os habitants d'o país son [[Pueblo arabe|arabes]], con una important minoría [[kurdo|kurda]] (más d'o 15% d'o censo total) y atros pueblos en as zonas de montanya d'o norte<ref>"CIA World Factbook"</ref>. Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes divisions entre [[xiitas]] y sunnitas. Más d'un millón y meyo d'iraquís han habito de fuyir d'o suyo país por a guerra y una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos)<ref>U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.</ref>.


''Evolución demografica :''
''Evolución demografica :''
Linia 151: Linia 150:
== Enrastres externos ==
== Enrastres externos ==
{{commonscat|Iraq|Iraq}}
{{commonscat|Iraq|Iraq}}
* {{ar}} / {{en}} [http://www.iraqigovernment.org/ Pachina web ofizial d'o Gubierno d'Iraq].
* {{ar}} / {{en}} [http://www.iraqigovernment.org/ Pachina web oficial d'o Gubierno d'Iraq].


{{Asia}}
{{Asia}}

Versión d'o 13:00 15 chul 2011

Articlo d'os 1000

Plantilla:Infobox País

A Republica d'Iraq, u Iraq, tamién Irak (en arabe جمهورية العراق), ye un país situato en Orient Meyo, a lo sudueste d'Asia. Muga a lo norte con Turquía, a lo sud con Arabia Saudí y Kuwait, a lo norueste con Siria, a l'ueste con Chordania y a l'este con Irán. A capital d'o país ye a ciudat de Bagdad.

A suya población ye de 24.001.816 habitants (2002) en una superficie de 437.072 km², con una densidat de población de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a población d'o país son arabes, charrando a luenga arabe, encara que en o nordeste d'o país bi ha presencia predominant d'os kurdos, que charran idioma kurdo. Tamién bi ha atras minorías, como turquemans y asirians. A relichión d'a mayor parte d'a población ye o Islam, dividito entre xiitas y sunnitas, con presencia de chicotas minorías de cristians, como os mesmos asirians.

Conoixito entantes como Mesopotamia, en o territorio entre os ríos Eufrates y Tigris, Iraq ye o lugar a on que as civilizacions antigas prosperoron, entre as que s'incluyen as culturas sumeria, acadia, babilonica, asiria, persa, seleucida, parta y sasanida. Os musulmans conquirioron Iraq en o sieglo VII dimpués de Cristo. En o sieglo VIII, o califato abasida establió a suya capital en Bagdad, ciudat que dimpués esdevenirba un puesto mugant con o Imperio Otomán.

Dende a invasión d'Iraq en 2003 por una coalición liderata por os Estatos Unitos con participación britanica y d'atros países, ista coalición prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, Saddam Husein, que fue aforcato dimpués d'un chudicio. Dende ixas envueltas, a situación d'o país ye d'una gran inestabilidat politica y economica, con muita violencia politica y muitas victimas civils, en un clima de guerra. L'actual president d'Iraq ye Chalal Talabani, y l'actual primer menistro ye Nouri al-Maliki.

Cheografía d'Iraq

L'Eufrates en Iraq

O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o disierto d'Arabia, dica os pietz meridionals d'os Monts Zagros, a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prencipals de trazato norueste-sudeste, o Tigris y l'Éufrates, que por meyo una serie de planas aluvials de gran fertilidat rematan desembocando en o golfo Persico formando un delta.

Iraq tien una superficie de 437.073 km² con nomás 58 km de costas. As prencipals ciudatz son Bagdad que ye a suya capital, Basora, Mosul, Karkuk, As Sulaymaniyah y Irbil.

Historia d'Iraq

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Prehistoria y Sumer

Parti superior d'a estela d'o codigo de leis de Hammurabi.

L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a sedentarización d'os grupos nomadas en un sector en o qual as auguas d'os ríos Eufrates y Tigris permeteban l'agricultura intensiva de regano. Ye asinas en o periodo de Sumer, en o sieglo XXX aC, quan se conoixen os primers entibos feitos por l'hombre ta profitar d'as auguas d'os ríos ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a escritura, en iste mesmo lugar.

As ciudatz-estato

En a redolada apareixioron tamién as primeras ciudatz-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ciudatz, encara que destacando belunas d'istas ciudatz, como Susa u Babilonia.

Os indoeuropeus

Dimpués plegoron a la rechión os primers grupos d'os pueblos indoeuropeus, como hititas y medos, establindo cada uno d'istos pueblos o suyo imperio en a rechión, dica rematar en o Imperio Persa Aquemenida. O periodo aquemenida duró a conquiesta d'o territorio por Aleixandre lo Gran en 330 aC, t'adhibir-lo a o suyo Imperio efimero, que s'esminglanó y continó en Mesopotamia como o Reino Seleucida.

Os Sasanidas

Ta más detalles, veyer l'articlo Imperio Sasanidaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Saddam Husein

Dende o sieglo III o territorio feba parte d'o Imperio Sasanida, estando un periodo de gran desarrollo cultural en a rechión.

Conquiesta islamica

En o sieglo VIII, dentroron en o país os arabes, en un proceso de conquiesta islamica, creyando-se a capital d'o Califato abbasí en a ciudat de Bagdad, luego de redotar a lo Califato omeya. Bagdad esdevién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.

Monarquía e republica

O país actual se creyó dimpués d'a desaparición d'o Imperio Otomán, unindo-se-ie os bilayatos u provincias (que corresponderba a lo Iraq historico) y Mosul, a los que a más s'adhibió una faixa de disierto dica la muga con Transchordania. Metioron como rei a lo prencipe hachemí Faysal Ibn Husayn, líder d'a Rebelión Arabe. Iraq fue administrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o Mandato Britanico de Mesopotamia.

En 1932, o Reino d'Iraq fue reconoixito por a Sociedat de Nacions, encara que os nacionalistas arabes dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'anyo siguient, Faysal fue sustituito por o suyo fillo Gazi y a iste lo sustituyó Faysal II, zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en 1958.[1] Mientres a Segunda Guerra Mundial, Iraq fue invadito por o Reino Unito, dimpués d'a presa de poder por parte d'os nacionalistas gracias a lo refirme alemán.

En 1958 un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito nacionalista Baath. Baixo iste manto no deixoron de desarrollar-se luitas por o poder y se succedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos Saddam Husein.

Guerra en Iraq en 2005

Guerra de Iraq

Ta más detalles, veyer l'articlo Guerra de Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En l'anyo 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener vinclos con o rete Al-Qaeda y de poseyer armas de destrucción masiva. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se fació un ataque seguito d'a invasión d'Iraq en 2003. O conflicto aumentó a violencia en o país y levó a lo derrocamiento d'o president Saddam Husein, qui dimpués d'estar feito preso y chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.[2]

Organización territorial

Ta más detalles, veyer l'articlo Organización territorial d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Iraq ye dividito en 18 provincias (muhafazat, singular: muhafaza, en arabe):

  1. Bagdad (بغداد)
  2. Salah ad Din (صلاح الدين)
  3. Diyala
  4. Wasit
  5. Maysan
  6. Basora (البصرة)
  7. Dhi Qar (ذي قار)
  8. Al Muthanna
  9. Al Qadisyah (القادسية)
  1. Babil (بابل)
  2. Kerbala (كربلاء)
  3. Nayaf (النجف)
  4. Al Anbar (الأنبار)
  5. Ninawa (نينوى)
  6. Dahuk (دهوك)
  7. Erbil (أربيل)
  8. At Ta'mim
  9. Suleimaniya (السليمانية)

Provincias d'Iraq

Economía

A economía d'Iraq se basa en a exportación de petrolio. O teixito productivo local se troba muit malmeso por os anyos de guerra y os esfuerzos se centran en a reconstrucción d'a industria basica y o comercio de primera necesidat, con l'aduya internacional.

Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio heba conseguito lo nivel de 3,5 millons de barrils por día y os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 y 27.000 millons de dolars en 1980. En prencipiar a guerra, Iraq heba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reservas de divisas.

Demografía

Ombre iraquí

Un 75% d'os habitants d'o país son arabes, con una important minoría kurda (más d'o 15% d'o censo total) y atros pueblos en as zonas de montanya d'o norte[3]. Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes divisions entre xiitas y sunnitas. Más d'un millón y meyo d'iraquís han habito de fuyir d'o suyo país por a guerra y una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos)[4].

Evolución demografica :

  • 1867 : 1,3 millons.
  • 1895 : 1,9 millons.
  • 1914 : 2,6 millons.
  • 1919 : 2,9 millons.
  • 1933 : 3,5 millons.
  • 1945 : 4.611.400 (censo)
  • 1958 : 6.488.000
  • 1979 : 12.650.000
  • 1987 : 16.335.200 (zens)
  • 1997 : 22.018.000 (censo)

Referencias

  1. (es) Bagdad busca un camino, 2003, Deutsche Welle, 19.04.2003
  2. (es) Saddam Hussein muere en la horca, 2006, Deutsche Welle
  3. "CIA World Factbook"
  4. U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.

Enrastres externos


Estaus d'Asia

Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato