Diferencia entre revisiones de «Oiratos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 29: Linia 29:
*os [[torgotz]], en [[Targobatai]].
*os [[torgotz]], en [[Targobatai]].


Os chinos se pueden recuperar y recostruyen a [[Gran Muralla Chinesa|Gran Muralla]] a partir de 1474. Entre os oiratos a branca d'os choros ye a que prene mayor importancia e més tarde serán conoixitos como "Dchungaros". En o sieglo XVI, enta 1620 se fan budistas lamaístas.
Os chinos se pueden recuperar y recostruyen a [[Gran Muralla Chinesa|Gran Muralla]] a partir de [[1474]]. Entre os oiratos a branca d'os [[choros]] ye a que prene mayor importancia y més tarde serán conoixitos como "Dzhungaros". En o sieglo XVI, enta 1620 se fan budistas lamaístas.


Resultato d'a luita entre choros y torgotz, os torgotz fuyen ta l'ueste e s'estableixen en a baixa Volga chunto con faccions d'os [[khoxotz]] y [[derbetz]]. En a Volga serán conoixitos por os rusos como ''[[Calmucos|Kalmyc]]'' prenendo o etnonimo que fan servir os turqueses (''Kalmuc''). En a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en [[Tarbagatai]] erichen un nuevo estato y prenen o nombre de Dchungaros. O khan [[Baatur Contaichi]] (1634-1653) asegura as mugas occidentals con os [[kazacos]]. En 1642 intervienen en o [[Tíbet]] y bi imposan a lo [[Dalai Lama]] como sobirán d'o país. Galdan, un fillo de [[Baatur Contaichi]] educato como lama en o [[Tíbet]] manda matar a los suyos chirmans e se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os choros y khochotz. Baixo a dirección de [[Galdan]] ocupan [[Caxgaria]] enta 1677 deponendo a lo khan Ismail d'a dinastía [[Chatagai]]. Dimpués s'anexionó [[Turfán]] y [[Hami]]. En a decada de 1680 os dchungaros atacoron a os [[khalkhas]] ([[mongols orientals]]), ocupando parte de lur territorio (1688). Os khalkhas rematan alineyando-sen con os Manchutz pa recuperar os territorios perditos. O sobirán manchut de China, [[Kangxi]] contraataca en 1696 y refusa a os dchungaros gracias a l'[[artillería]], encara que no los derrota y continan resistindo. [[Galdan]] se suizida en 1697.
Resultato d'a luita entre choros y torgotz, os torgotz fuyen ta l'ueste y s'estableixen en a baixa [[río Volga|Volga]] chunto con faccions d'os [[khoxotz]] y [[derbetz]]. En a Volga serán conoixitos por os rusos como ''[[Calmucos|Kalmyc]]'' prenendo o etnonimo que fan servir os turqueses (''Kalmuc''). En a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en [[Tarbagatai]] erichen un nuevo estato, o [[Khanato Dzhungaro]], y prenen o nombre de dzhungaros. O khan [[Baatur Contaichi]] (1634-1653) asegura as mugas occidentals con os [[kazacos]]. En 1642 intervienen en o [[Tíbet]] y bi imposan a lo [[Dalai Lama]] como sobirán d'o país. [[Galdan]], un fillo de [[Baatur Contaichi]] educato como lama en o [[Tíbet]] manda matar a los suyos chirmans y se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os [[choros]] y [[khoxotz]]. Baixo a dirección de [[Galdan]] ocupan [[Caxgaria]] enta 1677 deponendo a lo khan Ismail d'a dinastía [[Chatagai]]. Dimpués s'anexionó [[Turfán]] y [[Hami]]. En a decada de 1680 os dzhungaros atacoron a os [[khalkhas]] ([[mongols orientals]]), ocupando parte de lur territorio (1688). Os khalkhas rematan aliniando-sen con os Manchutz pa recuperar os territorios perditos. O sobirán manchut de China, [[Kangxi]] contraataca en 1696 y refusa a os dzhungaros gracias a l'[[artillería]], encara que no los derrota y continan resistindo. [[Galdan]] se suizida en 1697.


[[Tsewan-Rabdan]] prene o poder en 1697-1727, y mantiene o dominio dchungaro en [[Asia Cental]]. S'enfrentó a los rusos en a cuenca d'o [[Yenisei]] en [[1716]] obligando-los a retroceder. Os [[tibetans]] promocionan un nuevo [[Dalai Lama]], que os manchutz reconoixen y como reacción os dchungaros prenen y saqueyan Lhasa en 1717. A influencia china en o Tíbet encomienza en 1720 quan a intervención manchut forachita a os oiratos. [[Galdan-Tsereng]] prene o poder en 1727-1745 s'enfrenta a los chinos pero en [[1731]] fracasa en o intento de vencer a los [[khalkhas]] y en 1732 en o intento de recuperar l'oasi de [[Hami]], (centro de rutas d'o [[Turquestén oriental]]), perdito en 1697. A resistencia dchungara dura dica 1745 quan esclata entre ellos una crisi succesoria en a que bi habió una revuelta popular que posó en o poder a un lama, que veyó como se desfeba uno d'os alazetz d'o Imperio dchungaro: Os choros perdioron a hechemonía sobre os atros pueblos oiratos: os [[derbetz]] y os [[khochotz]]. O succesor d'ixe lama no podió evitar a independencia de [[Caxgar]] y no podió resistir os ataques d'os [[manchutz]] en 1755-1757, que invadioron o país, derrotoron a os dchungaros y exterminoron a una parte important d'a población. D'esta traza China torna a ocupar territorios d'[[Asia Cental]] como [[Caxgaria]]. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'[[Asia Central]] que abandonoron fa sieglos, son baptizatos como [[Xinchiang]] ("Nuevos confins").
[[Tsewan-Rabdan]] prene o poder en 1697-1727, y mantiene o dominio dzhungaro en [[Asia Cental]]. S'enfrentó a los rusos en a cuenca d'o [[Yenisei]] en [[1716]] obligando-los a retroceder. Os [[tibetans]] promocionan un nuevo [[Dalai Lama]], que os manchutz reconoixen y como reacción os dzhungaros prenen y saqueyan [[Lhasa]] en [[1717]]. A influencia china en o Tíbet encomienza en 1720 quan a intervención manchut forachita a os oiratos. [[Galdan-Tsereng]] prene o poder en 1727-1745 s'enfrenta a los chinos pero en [[1731]] fracasa en o intento de vencer a los [[khalkhas]] y en 1732 en o intento de recuperar l'oasi de [[Hami]], (centro de rutas d'o [[Turquestén oriental]]), perdito en 1697. A resistencia dzhungara dura dica 1745 quan esclata entre ellos una crisi succesoria en a que bi habió una revuelta popular que posó en o poder a un lama, que veyó como se desfeba uno d'os alazetz d'o [[Khanato Dzhungaro|Imperio Dzhungaro]]: Os choros perdioron a hechemonía sobre os atros pueblos oiratos: os [[derbetz]] y os [[khoxotz]]. O succesor d'ixe lama no podió evitar a independencia de [[Caxgar]] y no podió resistir os ataques d'os [[manchutz]] en 1755-1757, que invadioron o país, derrotoron a os [[Khanato Dzhungaro|dzhungaros]] y exterminoron a una parte important d'a población. D'esta traza China torna a ocupar territorios d'[[Asia Cental]] como [[Caxgaria]]. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'[[Asia Central]] que abandonoron fa sieglos, son baptizatos como [[Xinchiang]] ("Nuevos confins").


Bells oiratos que se refuchioron en a baixa [[río Volga|Volga]] convencioron a os [[torgotz]] pa que tornasen ta Dchungaria y creyasen de nuevo un imperio mongol occidental, pero en o camín de tornata fuoron vencitos por os manchutz, que permitioron a los supervivients estar repobladors d'a val d'o [[Ili]] y ser ixemenatos por o territorio mongol.
Bells oiratos que se refuchioron en a baixa [[río Volga|Volga]] convencioron a os [[torgotz]] pa que tornasen ta [[Dzhungaria]] y creyasen de nuevo un imperio mongol occidental, pero en o camín de tornata fuoron vencitos por os manchutz, que permitioron a los supervivients estar repobladors d'a val d'o [[río Ili|Ili]] y ser ixemenatos por o territorio mongol.


Os pocos oiratos que sobreviven seguirán una evolución paralela a la d'os atros mongols baixo dominio manchut: a teocracia lamaísta ye a prencipal institución d'os países mongols. Una buena parte d'a población masculina se fan [[lama]]s, con o que desapareixe o potencial guerrero. Se difunde una [[cultura tibetana]] muito conservadera. A masa d'a población queda en un estato pareixito a un [[vasallache]] debant d'os khans mongols hereditarios y a teocracia lamaísta.
Os pocos oiratos que sobreviven seguirán una evolución paralela a la d'os atros mongols baixo dominio manchut: a teocracia lamaísta ye a prencipal institución d'os países mongols. Una buena parte d'a población masculina se fan [[lama]]s, con o que desapareixe o potencial guerrero. Se difunde una [[cultura tibetana]] muito conservadera. A masa d'a población queda en un estato pareixito a un [[vasallache]] debant d'os khans mongols hereditarios y a teocracia lamaísta.

Versión d'o 12:42 19 chun 2011

Plantilla:Pueblo Os oiratos son mongols occidentals que habitan en l'ueste de Mongolia (Hobdo) a rechión china de Xinchiang, entre o Tien Xan y l'Altai, una parte de Quingai, y a cuenca d'o Nonni en Manchuria. En lur apocheu creyoron un imperio que iba dende o Laco Balkhax dica a Gran Muralla China.

Historia

Os mongols occidentals encomenzoron a estar una amenaza pa os intreses chinos enta a decada de 1430, anyos dimpués que Hongku ese vencito a os mongols orientals. En 1449 derrotan a os chinos en Shaanxi, fan prisionero a lo emperador y se dedican a lo pillache en o norte de China. A meyatos d'o sieglo XV tamién atacan a lo Khanato Chagatai. Manimenos no creyarán un poder unificato y tienen disputas entre ellos. A la muerte d'o Khan Esen (1455) os oiratos se troban dividitos en quatre tribus, (os oiratos prenen o etnonimo d'o mongol Dörben Oirat, "os quatre federatos"):

Os chinos se pueden recuperar y recostruyen a Gran Muralla a partir de 1474. Entre os oiratos a branca d'os choros ye a que prene mayor importancia y més tarde serán conoixitos como "Dzhungaros". En o sieglo XVI, enta 1620 se fan budistas lamaístas.

Resultato d'a luita entre choros y torgotz, os torgotz fuyen ta l'ueste y s'estableixen en a baixa Volga chunto con faccions d'os khoxotz y derbetz. En a Volga serán conoixitos por os rusos como Kalmyc prenendo o etnonimo que fan servir os turqueses (Kalmuc). En a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en Tarbagatai erichen un nuevo estato, o Khanato Dzhungaro, y prenen o nombre de dzhungaros. O khan Baatur Contaichi (1634-1653) asegura as mugas occidentals con os kazacos. En 1642 intervienen en o Tíbet y bi imposan a lo Dalai Lama como sobirán d'o país. Galdan, un fillo de Baatur Contaichi educato como lama en o Tíbet manda matar a los suyos chirmans y se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os choros y khoxotz. Baixo a dirección de Galdan ocupan Caxgaria enta 1677 deponendo a lo khan Ismail d'a dinastía Chatagai. Dimpués s'anexionó Turfán y Hami. En a decada de 1680 os dzhungaros atacoron a os khalkhas (mongols orientals), ocupando parte de lur territorio (1688). Os khalkhas rematan aliniando-sen con os Manchutz pa recuperar os territorios perditos. O sobirán manchut de China, Kangxi contraataca en 1696 y refusa a os dzhungaros gracias a l'artillería, encara que no los derrota y continan resistindo. Galdan se suizida en 1697.

Tsewan-Rabdan prene o poder en 1697-1727, y mantiene o dominio dzhungaro en Asia Cental. S'enfrentó a los rusos en a cuenca d'o Yenisei en 1716 obligando-los a retroceder. Os tibetans promocionan un nuevo Dalai Lama, que os manchutz reconoixen y como reacción os dzhungaros prenen y saqueyan Lhasa en 1717. A influencia china en o Tíbet encomienza en 1720 quan a intervención manchut forachita a os oiratos. Galdan-Tsereng prene o poder en 1727-1745 s'enfrenta a los chinos pero en 1731 fracasa en o intento de vencer a los khalkhas y en 1732 en o intento de recuperar l'oasi de Hami, (centro de rutas d'o Turquestén oriental), perdito en 1697. A resistencia dzhungara dura dica 1745 quan esclata entre ellos una crisi succesoria en a que bi habió una revuelta popular que posó en o poder a un lama, que veyó como se desfeba uno d'os alazetz d'o Imperio Dzhungaro: Os choros perdioron a hechemonía sobre os atros pueblos oiratos: os derbetz y os khoxotz. O succesor d'ixe lama no podió evitar a independencia de Caxgar y no podió resistir os ataques d'os manchutz en 1755-1757, que invadioron o país, derrotoron a os dzhungaros y exterminoron a una parte important d'a población. D'esta traza China torna a ocupar territorios d'Asia Cental como Caxgaria. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'Asia Central que abandonoron fa sieglos, son baptizatos como Xinchiang ("Nuevos confins").

Bells oiratos que se refuchioron en a baixa Volga convencioron a os torgotz pa que tornasen ta Dzhungaria y creyasen de nuevo un imperio mongol occidental, pero en o camín de tornata fuoron vencitos por os manchutz, que permitioron a los supervivients estar repobladors d'a val d'o Ili y ser ixemenatos por o territorio mongol.

Os pocos oiratos que sobreviven seguirán una evolución paralela a la d'os atros mongols baixo dominio manchut: a teocracia lamaísta ye a prencipal institución d'os países mongols. Una buena parte d'a población masculina se fan lamas, con o que desapareixe o potencial guerrero. Se difunde una cultura tibetana muito conservadera. A masa d'a población queda en un estato pareixito a un vasallache debant d'os khans mongols hereditarios y a teocracia lamaísta.

Bibliografía

  • Jean Sellier. "Atlas de los pueblos del Asia Meridional y Oriental". Acento Editorial.

Enrastres esternos