Diferencia entre revisiones de «Calmucos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Modificato: fa:قالموق‌ها
Sin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{pueblo
{{pueblo
|bandera =
|bandera =
Linia 12: Linia 11:
|rechión3 = [[Imachen:Flag of the People's Republic of China.svg|22px|border]] [[China]]
|rechión3 = [[Imachen:Flag of the People's Republic of China.svg|22px|border]] [[China]]
|pob3 = 139.000
|pob3 = 139.000
|idiomas = [[Idioma calmuco|Calmuco]] e [[idioma oirat|oirat]]
|idiomas = [[Idioma calmuco|Calmuco]] y [[idioma oirat|oirat]]
|relichión = [[Budismo]] e [[ilesia Ortodocsa|cristianismo ortodoxo]]
|relichión = [[Budismo]] y [[ilesia Ortodoxa|cristianismo ortodoxo]]
|relazionatos = [[Pueblos mongols]]
|relazionatos = [[Pueblos mongols]]
}}
}}


Os '''calmucos''' son un pueblo que abita as estepas d'a baixa [[Río Bolga|Bolga]], estando poco més d'a metat d'os abitants d'a Republica Autonoma de [[Calmuquia]], tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a [[Federazión Rusa]]. Charran una [[Luengas mongolsluenga mongola]] occidental en bías de desaparición e son [[Budismo|budistas]] [[lamaísta]]s con una minoría combertita a lo [[Ilesia Ortodocsa|cristianismo ortodoxo]]. En [[1989]] yeran uns 146.000.
Os '''calmucos''' son un pueblo que habita as estepas d'a baixa [[Río Volga|Volga]], estando poco més d'a metat d'os habitants d'a Republica Autonoma de [[Calmuquia]], tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a [[Federación Rusa]]. Charran una [[Luengas mongols|luenga mongola]] occidental en vías de desaparición y son [[Budismo|budistas]] [[lamaísta]]s con una minoría convertita a lo [[Ilesia Ortodoxa|cristianismo ortodoxo]]. En [[1989]] yeran uns 146.000.


== Luenga ==
== Luenga ==
A causa d'o periodo de deportazión ixemenatos en poblatos rusos de [[Siberia]] dimpués d'a [[Segunda Guerra Mundial]], cuasi toz os calmucos menors de 60 añatas han perdito l'uso d'a suya luenga e parlan [[Idioma ruso|ruso]] como luenga cotidiana.
A causa d'o periodo de deportación ixemenatos en poblatos rusos de [[Siberia]] dimpués d'a [[Segunda Guerra Mundial]], quasi totz os calmucos menors de 60 anyatas han perdito l'uso d'a suya luenga y parlan [[Idioma ruso|ruso]] como luenga cotidiana.


== Historia ==
== Historia ==
Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de cuatre tribus que se fazioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os [[cazacos]] e [[uzbecos]], e as estepas orientals on encara teneban importancia os mongols occidentals. A prenzipios d'o [[sieglo VII]] os oiratos presionoron con fuerza a los suyos bizins.
Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de quatre tribus que se facioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os [[cazacos]] y [[uzbecos]], y as estepas orientals on encara teneban importancia os [[mongols occidentals]]. A prencipios d'o [[sieglo XVII]] os oiratos presionoron con fuerza a los suyos vicins.


En a [[años 1610|decada de 1610]] a tribu [[torgot]] fue benzita por a tribu chora y emigró con fazions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de [[Tarbagatai]]. Tenioron choques con os [[cazacos]]. Poco dimpués de [[1630]] plegoron t'as estepas d'a baixa Bolga e dende alabez son conoixitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os [[nogais]] e turcmenios. Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o [[Caucaso]] ([[nogais]], [[carachais]], ezt..) e obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.
En a [[anyos 1610|decada de 1610]] a tribu [[torgot]] fue vencita por a tribu chora y emigró con faccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de [[Tarbagatai]]. Tenioron choques con os [[cazacos]]. Poco dimpués de [[1630]] plegoron t'as estepas d'a baixa Volga y dende alavez son conoixitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os [[nogais]] y [[turquemans (Asia Central)|turcomans]]. Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o [[Caucaso]] ([[nogais]], [[carachais]], ezt..) y obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.


En [[1771]] bels oirats que fuyiban d'a [[Dzungaria]] ocupata por os [[manchuz]] persuadioron a lo can calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que dezidioron tornar a Bolga no yera chelata e os calmucos d'a marguin occidental no podioron dixar as estepas d'a Baixa Bolga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en direzión Dzungaria tenendo choques con os cazacos, y estando derrotatos finalment por os manchuz. As autoridaz manchuz n'establioron beluns en a Bal d'o [[Río Ili|Ili]] como colons e n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.
En [[1771]] bells oiratos que fuyiban d'a [[Dzungaria]] ocupata por as tropas d'a dinastía [[Qing]] persuadioron a lo khan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que decidioron tornar a Volga no yera chelata y os calmucos d'a marguin occidental no podioron deixar as estepas d'a Baixa Volga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en dirección Dzungaria tenendo choques con os [[cazacos]], y estando derrotatos finalment por os manchutz. As autoridatz manchutz n'establioron beluns en a Val d'o [[Río Ili|Ili]] como colons y n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.


Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, pertenexeban a dos d'as tribus tribus historicas, [[torgot]] e [[derbet]] e a d'atra dita ''[[Buzawa]]'' que bibe en a Ribera d'o [[Río Don|Don]]. En [[1773]]-[[1775]] partiziporon en a rebuelta de [[Pugachov]] e [[Catalina II de Rusia]] posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alabez muitos calmucos sirbioron en o [[Exerzito ruso|exerzito imperial]]. Os calmucos se destacoron en a guerra contra [[Napolión]]. Uns arquers d'a tribu [[torguz|torgut]] baixo as ordens d'o cheneral [[Mikhail Kutuzov]] luiton contra os franceses en [[1812]].<ref>Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323</ref>. Tres rechimientos de calmucos entroron en [[París]] en [[1814]], dos d'ellos montatos a [[camello]]. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o [[sieglo XIX]]. [[Lenin]] yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. Sindembargo bels calmucos fuyoron d'o [[Imperio Ruso]] dimpués d'a derrota d'o [[exerzito blanco]] en a [[Guerra Zibil Rusa]] luego d'a [[Revolución Rusa]].
Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, perteneixeban a dos d'as tribus tribus historicas, [[torgot]] y [[derbet]] y a d'atra dita ''[[Buzawa]]'' que vive en a Ribera d'o [[Río Don|Don]]. En [[1773]]-[[1775]] participoron en a revuelta de [[Pugachov]] y [[Catarina II de Rusia]] posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alavez muitos calmucos sirvioron en o [[Exercito ruso|exercito imperial]]. Os calmucos se destacoron en a guerra contra [[Napolión]]. Uns arquers d'a tribu [[torgotz|torgot]] baixo as ordens d'o cheneral [[Mikhail Kutuzov]] luiton contra os franceses en [[1812]].<ref>Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323</ref>. Tres rechimientos de calmucos entroron en [[París]] en [[1814]], dos d'ellos montatos a [[camello]]. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o [[sieglo XIX]]. [[Lenin]] yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. Manimenos bells calmucos fuyoron d'o [[Imperio Ruso]] dimpués d'a derrota d'o [[exercito blanco]] en a [[Guerra Civil Rusa]] luego d'a [[Revolución Rusa]].


En noviembre de [[1920]] as autoridaz [[Unión Sovietica|sovieticas]] creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdebinió republica autonoma en [[1936]] con capital en [[Elisa]], ciudat fundata en a estepa en [[1928]]. Os ganaders calmucos yeran en contra d'a coleutibizazión. Os calmucos yeran tamién en contra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.
En noviembre de [[1920]] as autoridatz [[Unión Sovietica|sovieticas]] creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdevinió republica autonoma en [[1936]] con capital en [[Elisa]], ciudat fundata en a estepa en [[1928]]. Os ganaders calmucos yeran en contra d'a [[colectivización]]. Os calmucos yeran tamién en contra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.


En a [[Segunda Guerra Mundial]], os [[Tercer Reich|alemans]] prenioron Elisa en [[1942]] e dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'ofizial alemán [[Otto Doll]], que eba serbito n'ixa zona a fins d'a [[Primera Guerra Mundial]] e charraba calmuco interbinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos esiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans e luito dica rematar a guerra en [[1945]].
En a [[Segunda Guerra Mundial]], os [[Tercer Reich|alemans]] prenioron Elisa en [[1942]] y dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'oficial alemán [[Otto Doll]], que heba servito n'ixa zona a fins d'a [[Primera Guerra Mundial]] y charraba calmuco intervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos exiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans y luito dica rematar a guerra en [[1945]].


Quan o [[Exerzito Royo]] sobietico zercó a lo exerzito alemán en [[Stalingrado]] en a [[batalla de Stalingrado]], o territorio calmuco quedó en poder d'os sobieticos y dende o [[27 d'abiento]] dica o [[30 d'abiento]] de [[1943]] os calmucos que i eba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de [[Siberia]], ixemenatos en poblatos con poblazión rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.
Quan o [[Exercito Royo]] sovietico cercó a lo exercito alemán en [[Stalingrado]] en a [[batalla de Stalingrado]], o territorio calmuco quedó en poder d'os sovieticos y dende o [[27 d'aviento]] dica o [[30 d'aviento]] de [[1943]] os calmucos que i heba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de [[Siberia]], ixemenatos en poblatos con población rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.


Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bels calmucos que no eban puesto detener os sobieticos emigroron ta [[Estatos Unitos]].
Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bells calmucos que no heban puesto detener os sovieticos emigroron ta [[Estatos Unitos]].


Os calmucos deportatos fuoron reabilitatos en [[1957]] y tornoron a la suya tierra, que en [[1958]] tornó a estar una republica autonoma. En [[1992]] Calmuquia firmó o tractato d'adesión a la [[Federación rusa]].
Os calmucos deportatos fuoron rehabilitatos en [[1957]] y tornoron a la suya tierra, que en [[1958]] tornó a estar una republica autonoma. En [[1992]] Calmuquia firmó o tractato d'adhesión a la [[Federación rusa]].


== Referencias ==
== Referencias ==

Versión d'o 10:11 16 may 2011

Plantilla:Pueblo

Os calmucos son un pueblo que habita as estepas d'a baixa Volga, estando poco més d'a metat d'os habitants d'a Republica Autonoma de Calmuquia, tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a Federación Rusa. Charran una luenga mongola occidental en vías de desaparición y son budistas lamaístas con una minoría convertita a lo cristianismo ortodoxo. En 1989 yeran uns 146.000.

Luenga

A causa d'o periodo de deportación ixemenatos en poblatos rusos de Siberia dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, quasi totz os calmucos menors de 60 anyatas han perdito l'uso d'a suya luenga y parlan ruso como luenga cotidiana.

Historia

Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de quatre tribus que se facioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os cazacos y uzbecos, y as estepas orientals on encara teneban importancia os mongols occidentals. A prencipios d'o sieglo XVII os oiratos presionoron con fuerza a los suyos vicins.

En a decada de 1610 a tribu torgot fue vencita por a tribu chora y emigró con faccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de Tarbagatai. Tenioron choques con os cazacos. Poco dimpués de 1630 plegoron t'as estepas d'a baixa Volga y dende alavez son conoixitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os nogais y turcomans. Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o Caucaso (nogais, carachais, ezt..) y obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.

En 1771 bells oiratos que fuyiban d'a Dzungaria ocupata por as tropas d'a dinastía Qing persuadioron a lo khan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que decidioron tornar a Volga no yera chelata y os calmucos d'a marguin occidental no podioron deixar as estepas d'a Baixa Volga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en dirección Dzungaria tenendo choques con os cazacos, y estando derrotatos finalment por os manchutz. As autoridatz manchutz n'establioron beluns en a Val d'o Ili como colons y n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.

Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, perteneixeban a dos d'as tribus tribus historicas, torgot y derbet y a d'atra dita Buzawa que vive en a Ribera d'o Don. En 1773-1775 participoron en a revuelta de Pugachov y Catarina II de Rusia posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alavez muitos calmucos sirvioron en o exercito imperial. Os calmucos se destacoron en a guerra contra Napolión. Uns arquers d'a tribu torgot baixo as ordens d'o cheneral Mikhail Kutuzov luiton contra os franceses en 1812.[1]. Tres rechimientos de calmucos entroron en París en 1814, dos d'ellos montatos a camello. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o sieglo XIX. Lenin yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. Manimenos bells calmucos fuyoron d'o Imperio Ruso dimpués d'a derrota d'o exercito blanco en a Guerra Civil Rusa luego d'a Revolución Rusa.

En noviembre de 1920 as autoridatz sovieticas creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdevinió republica autonoma en 1936 con capital en Elisa, ciudat fundata en a estepa en 1928. Os ganaders calmucos yeran en contra d'a colectivización. Os calmucos yeran tamién en contra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.

En a Segunda Guerra Mundial, os alemans prenioron Elisa en 1942 y dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'oficial alemán Otto Doll, que heba servito n'ixa zona a fins d'a Primera Guerra Mundial y charraba calmuco intervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos exiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans y luito dica rematar a guerra en 1945.

Quan o Exercito Royo sovietico cercó a lo exercito alemán en Stalingrado en a batalla de Stalingrado, o territorio calmuco quedó en poder d'os sovieticos y dende o 27 d'aviento dica o 30 d'aviento de 1943 os calmucos que i heba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de Siberia, ixemenatos en poblatos con población rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.

Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bells calmucos que no heban puesto detener os sovieticos emigroron ta Estatos Unitos.

Os calmucos deportatos fuoron rehabilitatos en 1957 y tornoron a la suya tierra, que en 1958 tornó a estar una republica autonoma. En 1992 Calmuquia firmó o tractato d'adhesión a la Federación rusa.

Referencias

  1. Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323