Diferencia entre revisiones de «Pardina»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
→‎Se veiga tamién: + corral, qe en as meyas y baixas Cinco Villas ye alto u baixo equivalent a pardina
Linia 37: Linia 37:
*[[Mesón]]
*[[Mesón]]
*[[Alquería]]
*[[Alquería]]
*[[Corral]]
*[[Lugar]]
*[[Lugar]]
*[[Aldeya]]
*[[Aldeya]]

Versión d'o 18:19 8 may 2011

Iste articlo tracta sobre a pardina como finca rustica. Ta altros usos d'o termin «pardina» se veiga Pardina (desambigación).
A casa de Fontanal, en o municipio d'a Buerda. Una pardina altoaragonesa.

Una pardina, tamién conoixida como un mas en a parlas d'a Ribagorza, ye un tipo de finca rural que comprende una casa[1][2][3] con a que s'agrupa bellas bordas, corrals y belaltros edificios auxiliars arredol d'ella, y que permitiba qualque grau d'autarquía economica a los suyos habitants.

Historicament, as pardinas chugaban un paper important en a colonización de tierras, en a roturación de campos ta meter-los en cultura, y en a transformación d'o paisache.

Significaus d'o termin

En Aragón, anque o significau más común ye lo de casa sola en una propiedat rustica, tamién s'emplega en diferents zonas a parola pardina ta definir belaltras cosas.

S'ha de destacar a comarca d'a Ribagorza, en a que significativament se diz «mases» a iste tipo d'asentamientos, y a on que se reserva lo termin pardina ta referir-se a partidas de campos sin necesidat de que i haiga d'haber garra edificio[1]. L'autor benasqués Ángel Ballarín, en o suyo diccionario d'o dialecto benasqués, i diz que o significau que se le da en a val de Benás ye muito más limitau que no en aragonés cheneral, en no fendo referencia sique a una partida (de prau u campo) deseparada d'a resta de campos por bella selva u corso d'augua[4].

Con significaus d'iste tipo, desvinclaus d'a presencia u no d'edificios en a finca, tamién han replegau a parola bells autors como Rafael Andolz[5] u Juan Moneva[1], anque iste zaguer ya sinyalaba la presencia obligada, si no en o present necesariament en o pasau, de bella construcción habitada en a partida[1]. Unaltra obra clasica en a lexicografía aragonesa, o Nuevo Diccionario Etimológico Aragonés de José Pardo Asso (1938), ya definiba una pardina como:

1. Desploblau, ixo ye, erial u puesto que en belaltro momento teneba población.
2. Labor u facienda en o mont con casa-habitaclo, paixencias y arbolau, cheneralment.
O mesón de Fuevola. Os mesons u vendas son un tipo de pardinas, en as que se daba hospedache.

L'uso d'a parola, lo menos en a comarca de Sobrarbe, incluye clarament a presencia d'una casa en a finca. Con iste significau gosa amaneixer en os escritos d'autors d'ixa comarca, como Severino Pallaruelo, y s'ha replegau explicitament asinas en o Vocabulario aragonés de Labuerda - A Buerda (Sobrarbe) de Mariano Coronas (2007)[2]. En Sos d'o Rei Catolico, en as Cinco Villas, tamién s'ha documentau en o sentiu d'incluir necesariament una población[3], anque en iste caso no s'especifica que o numero de casas haiga d'estar por obligación d'una sola, mientres que en Fago (val d'Ansó) lo significau ye identico a'l que tiene en o Sobrarbe[7]. En a cuenca d'o río Asabón y en o norte d'as Cinco Villas, mesmo que en zonas colindants d'a Chacetania, siempre fa referencia a bell puesto habitato, que hue por un regular ye albandonato, y que d'antis mas mesmo poderba haber estau un lugar.

Etimolochía

A importancia historica d'iste tipo d'hábitats se plasma en a suya presencia en textos aragoneses meyevals, y asinas amaneix en un texto en baixo latín, datau en 948 dC, con elementos romances. Por ixo, a etimolochía d'a parola «pardina» s'ha discutiu a-saber-lo.

Pardo Asso la feba remontar a formas deminutivas d'as parolas aragonesas «barda» u «prato»[6], anque ista solución pareix que resulta simplista, anque bells autors tamién han compartiu a opinión de que vendria de <*PRATINA, forma deminutiva de <PRATUS.

A etimolochía acceptada por más autors ye a que diz que dimanaría de <*PARIETINA, diminutivo de <PARIES, PARIETIS, que significa «paret». Ista ye, por eixemplo, a etimolochía que da como valida la Real Academia de la Lengua Española en o suyo diccionario[8].

Una tercera posibilidat, dada por E. Fernández Vicente, ye que vienga de <*PRAEDIA[9], un plural neutro que indica «puesto con praus».

Imáchens

Se veiga tamién

Referencias

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (es) MONEVA y PUYOL, Juan, Vocabulario de Aragón (inedito dende 1924); Xordica Editorial. Zaragoza, 2004. ISBN 84-88920-97-0
  2. 2,0 2,1 (es) CORONAS CABRERO, Mariano, Vocabulario aragonés de Labuerda-A Buerda (Sobrarbe); Xordica Editorial. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-96457-23-2
  3. 3,0 3,1 (es) GIL, Antón Chusé, Léxico aragonés de Sos del Rey Católico; Crica d'Edizions. Zaragoza, 1999. ISBN 84-930635-0-9
  4. (es) BALLARÍN CORNEL, Ángel, Diccionario del benasqués; Zaragoza, 1978. Consultable en linia a traviés de (an)(es)(en) Diccionario del benasqués. Consultau o 8 de mayo de 2011
  5. (an)(es) ANDOLZ CANELA, Rafael, Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés (5ena ed.); Mira Editores. Zaragoza 2004. ISBN 84-8465-160-6
  6. 6,0 6,1 (es) PARDO ASSO, José, Nuevo diccionario etimológico aragonés (voces, frases y modismos usados en el habla de Aragón) (Ed. facsímil d'a edizión orichinal de 1938); Gara d'Edizions. Zaragoza, 2002. ISBN 84-8094-101-4
  7. (es) BARCOS, Miguel Ánchel, El Aragonés Ansotano: estudio lingüístico de Ansó y Fago; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-058-0
  8. (es) Edición en linia d'o DRAE; consultada o 8 de mayo de 2011.
  9. (es) Historia de Aragón, dirichita por Eloy Fernández Clemente, La Esfera de los Libros, Madrit, 2008, ISBN 978-84-9734-722-8, pachina 179.