Diferencia entre revisiones de «Iraq»
m r2.7.1) (Robot Adhibito: ne:ईराक |
|||
Linia 261: | Linia 261: | ||
[[nah:Irac]] |
[[nah:Irac]] |
||
[[nds:Irak]] |
[[nds:Irak]] |
||
[[ne:ईराक]] |
|||
[[new:इराक]] |
[[new:इराक]] |
||
[[nl:Irak]] |
[[nl:Irak]] |
Versión d'o 19:35 1 abr 2011
A Republica d'Iraq, u Iraq, tamién Irak (en arabe جمهورية العراق), ye un país situato en Orient Meyo, a lo sudueste d'Asia. Muga a lo norte con Turquía, a lo sud con Arabia Saudí e Kuwait, a lo norueste con Siria, a l'ueste con Chordania e a l'este con Irán. A capital d'o país ye a ziudat de Bagdad.
A suya población ye de 24.001.816 habitants (2002) en una superficie de 437.072 km², con una densidat de población de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a poblazión d'o país son arabes, charrando a luenga arabe, encara que en o nordeste d'o país bi ha presenzia predominant d'os kurdos, que charran idioma kurdo. Tamién bi ha atras minorías, como turcomans e asirians. A relichión d'a mayor parte d'a población ye o Islam, dibidito entre xiitas e sunnitas, con presenzia de chicotas minorías de cristians, como os mesmos asirians.
Conoxito abans como Mesopotamia, en o territorio entre os ríos Eufrates e Tigris, Iraq ye o lugar a on que as zebilizazions antigas prosperoron, entre as que s'encluyen as culturas sumeria, acadia, babilonica, asiria, persa, seleuzida, parta e sasanida. Os musulmans conquirioron Iraq en o sieglo VII dimpués de Cristo. En o sieglo VIII, o califato abasida establió a suya capital en Bagdad, ziudat que dimpués esdebenirba un puesto mugant con o Imperio Otomán.
Dende a imbasión d'Iraq en 2003 por una coalizión liderata por os Estatos Unitos con partezipazión britanica e d'atros países, ista coalizión prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, Saddam Husein, que fue aforcato dimpués d'un chudizio. Dende ixas embueltas, a situazión d'o país ye d'una gran inestabilidat politica e economica, con muita biolenzia politica e muitas bitimas zebils, en un clima de guerra. L'actual president d'Iraq ye Chalal Talabani, e l'actual primer menistro ye Nouri al-Maliki.
Cheografía d'Iraq
O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o disierto d'Arabia, dica os piez meridionals d'os Monts Zagros, a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prenzipals de trazato norueste-sudeste, o Tigris e l'Éufrates, que por meyo una serie de planas alubials de gran fertilidat rematan desembocando en o golfo Persico formando un delta.
Iraqu tien una superficie de 437.073 km² con nomás 58 km de costas. As prenzipals ciudatz son Bagdad que ye a suya capital, Basora, Mossul, Karkuk, As Sulaymaniyah e Irbil.
Historia d'Iraq
Prehistoria e Sumer
L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a sedentarización d'os grupos nomadas en un sector en o qual as auguas d'os ríos Eufrates y Tigris permeteban l'agricultura intensiva de regano. Ye asinas en o periodo de Sumer, en o sieglo XXX aC, quan se conoixen os primers entibos feitos por l'hombre ta profitar d'as auguas d'os ríos ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a escritura, en iste mesmo lugar.
As ciudatz-estato
En a redolada apareixioron tamién as primeras ziudad-estato, en un periodo d'alternanzia d'o dominio entre istas ziudad, encara que destacando bellas d'istas ciudatz, como Susa u Babilonia.
Os indoeuropeus
Dimpués plegoron a la rechión os primers grupos d'os pueblos indoeuropeus, como hititas y medos, establindo cada uno d'istos pueblos o suyo imperio en a rechión, dica rematar en o Imperio Persa Aquemenida. O periodo aquemenida duró a conquiesta d'o territorio por Aleixandre lo Gran en 330 aC, t'adhibir-lo a o suyo Imperio efimero, que s'esminglanó y continó en Mesopotamia como o Reino Seleucida.
Os Sasanidas
Dende o sieglo III o territorio feba parte d'o Imperio Sasanida, estando un periodo de gran desarrollo cultural en a rechión.
Conquiesta islamica
En o sieglo VIII, dentroron en o país os arabes, en un prozeso de conquiesta islamica, creyando-se a capital d'o Califato abasí en a ziudat de Bagdad, luego de redotar a lo Califato omeya. Bagdad esdebién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.
Monarquía e republica
O país actual se creyó dimpués d'a desaparizión d'o Imperio Otomán, unindo-se-ie os bilayatos u provincias (que corresponderba a lo Iraq istorico) e Mosul, a los que a más s'adhibió una faxa de disierto dica la muga con Transchordania. Metioron como rei a lo prenzipe hachemí Faysal Ibn Husayn, líder d'a Rebelión Arabe. Iraq fue almenistrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o Mandato Britanico de Mesopotamia.
En 1932, o Reino d'Iraq fue reconoxito por a Soziedat de Nazions, encara que os nazionalistas arabes dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'año siguient, Faysal fue sustituyito por o suyo fillo Gazi e a iste lo sustituyó Faysal II, zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en 1958.[1] Mientres a Segunda Guerra Mundial, Iraq fue embadito por o Reino Unito, dimpués d'a presa de poder por parte d'os nazionalistas grazias a lo refirme alemán.
En 1958 un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito nazionalista Baath. Baixo iste manto no dixoron de desarrollar-se luitas por o poder e se suzedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos Saddam Husein.
Guerra de Iraq
En l'año 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener binclos con o rete Al-Qaeda e de poseyer armas de destruzión masiba. Encara que istas afirmazions nunca no pudioron probar-se debidament, se fazió un ataque seguito d'a embasión d'Iraq en 2003. O conflito aumentó a biolenzia en o país e lebó a lo derrocamiento d'o president Saddam Husein, qui dimpués d'estar feito preso e chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.[2]
Organización territorial
Iraq ye dibidito en 18 provincias (muhafazat, singular: muhafaza, en arabe):
|
Economía
A economía d'Iraq se basa en a esportazión de petrolio. O texito produtibo local se troba muit malmeso por o años de guerra e os esfuerzos se zentran en a reconstruzión d'a industria basica e o comerzio de primera nezesidat, con l'aduya internacional.
Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A produzión de petrolio eba conseguito lo nibel de 3,5 millons de barrils por día e os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 e 27.000 millons de dolars en 1980. En prenzipiar a guerra, Iraq eba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reserbas de dibisas.
Demografía
Un 75% d'os abitants d'o país son arabes, con una important minoría kurda (más d'o 15% d'o censo total) e atros pueblos en as zones de montaña d'o norte[3]. Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes dibisions entre xiitas e sunnitas. Más d'un millón e meyo d'iraquís han abito de fuyir d'o suyo país por a guerra e una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos)[4].
Evolución demografica :
- 1867 : 1,3 millons.
- 1895 : 1,9 millons.
- 1914 : 2,6 millons.
- 1919 : 2,9 millons.
- 1933 : 3,5 millons.
- 1945 : 4.611.400 (censo)
- 1958 : 6.488.000
- 1979 : 12.650.000
- 1987 : 16.335.200 (zens)
- 1997 : 22.018.000 (censo)
Referencias
- ↑ (es) Bagdad busca un camino, 2003, Deutsche Welle, 19.04.2003
- ↑ (es) Saddam Hussein muere en la horca, 2006, Deutsche Welle
- ↑ "CIA World Factbook"
- ↑ U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.
Enrastres externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Iraq.
- (ar) / (en) Pachina web ofizial d'o Gubierno d'Iraq.
Estaus d'Asia |
Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam |
Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico |
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina. |