Diferencia entre revisiones de «Valls»
sustituyindo imachen borrata en Commons |
important!! as cosas en aragonés "se fan cremar", NO "se creman" (a no estar que sían ellas mismas as que s'autocreman claro XD) |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Grafía_87}} |
|||
{{Localidat Espanya |
{{Localidat Espanya |
||
|nombre = Valls |
|nombre = Valls |
||
⚫ | |||
|bandera = |
|||
|escudo = Escut de Valls.svg |
|escudo = Escut de Valls.svg |
||
|escudo_grandaria = |
|escudo_grandaria = 80px |
||
|imachen = <br>A casa d'a villa |
|||
⚫ | |||
|comunidat = Catalunya |
|comunidat = Catalunya |
||
|provincia = Tarragona |
|provincia = Tarragona |
||
Linia 29: | Linia 28: | ||
Valls ye situato a 215 [[metro]]s d'[[altaria]] sobre o ran d'o mar, a una [[distancia]] de 19 [[km]] de [[Tarragona]], a [[Capital (politica)|capital]] d'a suya [[Provincia de Tarragona|provincia]]. |
Valls ye situato a 215 [[metro]]s d'[[altaria]] sobre o ran d'o mar, a una [[distancia]] de 19 [[km]] de [[Tarragona]], a [[Capital (politica)|capital]] d'a suya [[Provincia de Tarragona|provincia]]. |
||
D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de [[Picamoixons]], [[Fontscaldes]] y [[Masmolets]] y a |
D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de [[Picamoixons]], [[Fontscaldes]] y [[Masmolets]] y a urbanización d'[[El Bosc de Valls]], a más d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o [[río Francolí]], o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a [[ |
En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o [[río Francolí]], o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a [[Prehistoria]], como muestra, entre atros, un [[chacimiento arqueolochico]] en [[Picamoixons]]. |
||
Ista |
Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os [[ibers]], y mes encara mientres o [[Imperio Román]], quan a ocupación espacial estió muit intensa. |
||
Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a |
Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o [[siegglo XII]], quan a [[Corona d'Aragón]] ya heba conquerito a [[comarcas de Catalunya|comarca]]. |
||
== Economía == |
== Economía == |
||
Tradicionalment, a [[economía]] de Valls yera basata en l'[[agricultura]], con [[vinya]], [[olivera]], [[cerials]], [[almendrera]] y [[avellanera]]. Actualment, destaca tamién a [[ganadería]], en especial l'[[avicultura]].<ref>{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Valls] en ''AltCamp.info''.</ref> |
|||
== Demografía == |
== Demografía == |
||
Linia 46: | Linia 45: | ||
== Cultura == |
== Cultura == |
||
=== ''Castellers'' === |
=== ''Castellers'' === |
||
[[Imachen:Colla Vella dels Xiquets de Valls 4d9 2006.jpg|right|thumb|250px|A ''Colla Vella dels Xiquets de Valls'', una d'as prencipals ''[[ |
[[Imachen:Colla Vella dels Xiquets de Valls 4d9 2006.jpg|right|thumb|250px|A ''Colla Vella dels Xiquets de Valls'', una d'as prencipals ''[[collas castelleras]]'' d'a ciudat, en un concurso de ''[[castellers]]'' en [[Vilafranca del Penedès]].]] |
||
Os ''[[castellers]]'', agrupatos en as ditas ''[[colles castelleres]]'', son uno d'os |
Os ''[[castellers]]'', agrupatos en as ditas ''[[collas castelleras|colles castelleres]]'', son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas ([[Penedés]] y [[Campo de Tarragona]]), y bi naixioron en o [[sieglo XVIII]]; a ''colla castellera'' mas antiga conoixita ye a ''Colla dels Pagesos'', establita en [[1801]] en Valls.<ref>{{ca}} [http://www.collavella.cat/arxiu_1801-1876.php ''Colla Vella dels Xiquets de Valls (1801-1876)''].</ref> Os ''castellers'' construyen ''castells'' (''castiellos'', en [[Idioma aragonés|aragonés]]) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'[[altaria]]. |
||
=== ''Calçots'' y ''calçotades'' === |
=== ''Calçots'' y ''calçotades'' === |
||
Os ''calçots'' son |
Os ''calçots'' son uns [[bruno]]s (d'a variedat ''Blanca Tardana de Lérida'') que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'[[Alto Campo]], [[Baixo Campo]], [[Tarragonés]] y [[Baixo Penedés]], y que se ''calzan'' (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotes ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25 cm de largaria. |
||
A suya temporada de |
A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'[[hibierno]] y primerías de [[primavera]], y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de [[sarmiento]]s de [[vinya]], fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una [[salsa]] especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat [[Torismo|turistica]] en a [[comarcas de Catalunya|comarca]], con as ditas ''[[calçotades]]''. |
||
O suyo orichen ye en Valls, que tien una ''[[Denominación d'Orichen]]'' ta a |
O suyo orichen ye en Valls, que tien una ''[[Denominación d'Orichen]]'' ta a protección d'os suyos ''calçots''. Se diz que estió un labrador u ''pagès'' de Valls, dito o ''Xat de Benaiges'' quien descubrió o procedimiento a finals d'o [[sieglo XIX]]. |
||
== Administración == |
== Administración == |
||
Linia 201: | Linia 200: | ||
== Molimentos == |
== Molimentos == |
||
* Ilesia |
* Ilesia arciprestal de Sant Chuan, d'estilo [[Arte gotico|gotico]], d'o [[sieglo XVI]], con portalada [[Arte renaixentista|renaixentista]]. A suya capiella d'o Roser tien un [[mosaico]] sobre a [[batalla de Lepanto]] |
||
== Fiestas == |
== Fiestas == |
||
* [[2 de febrero]], a [[Candelera]]. |
* [[2 de febrero]], a [[Candelera]]. |
||
* [[24 de chunio]], [[ |
* [[24 de chunio]], [[Sant Chuan Baptista]]. |
||
== Localidaz achirmanatas == |
== Localidaz achirmanatas == |
||
Linia 218: | Linia 217: | ||
*{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Información de Valls en a web d'Alto Campo]. |
*{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Información de Valls en a web d'Alto Campo]. |
||
*{{ca}} [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=4316130008&err=0 Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya]. |
*{{ca}} [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=4316130008&err=0 Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya]. |
||
*{{ca}} [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=43161 Información en a pachina web d'o Institut d' |
*{{ca}} [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=43161 Información en a pachina web d'o Institut d'Estatistica de Catalunya]. |
||
== Referencias == |
== Referencias == |
Versión d'o 16:33 16 mar 2011
Valls ye un municipio catalán situato en a provincia de Tarragona, capital d'a comarca d'Alto Campo y d'o partito chudicial de Valls.
A suya población ye de 24.710 habitants (2008), en una superficie de 55,28 km² con una densidat de población de 447,00 hab/km².
Cheografía
Valls ye situato a 215 metros d'altaria sobre o ran d'o mar, a una distancia de 19 km de Tarragona, a capital d'a suya provincia.
D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de Picamoixons, Fontscaldes y Masmolets y a urbanización d'El Bosc de Valls, a más d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.
Historia
En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o río Francolí, o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a Prehistoria, como muestra, entre atros, un chacimiento arqueolochico en Picamoixons.
Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os ibers, y mes encara mientres o Imperio Román, quan a ocupación espacial estió muit intensa.
Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o siegglo XII, quan a Corona d'Aragón ya heba conquerito a comarca.
Economía
Tradicionalment, a economía de Valls yera basata en l'agricultura, con vinya, olivera, cerials, almendrera y avellanera. Actualment, destaca tamién a ganadería, en especial l'avicultura.[1]
Demografía
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito |
Cultura
Castellers
Os castellers, agrupatos en as ditas colles castelleres, son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas (Penedés y Campo de Tarragona), y bi naixioron en o sieglo XVIII; a colla castellera mas antiga conoixita ye a Colla dels Pagesos, establita en 1801 en Valls.[2] Os castellers construyen castells (castiellos, en aragonés) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'altaria.
Calçots y calçotades
Os calçots son uns brunos (d'a variedat Blanca Tardana de Lérida) que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'Alto Campo, Baixo Campo, Tarragonés y Baixo Penedés, y que se calzan (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotes ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25 cm de largaria.
A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'hibierno y primerías de primavera, y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de sarmientos de vinya, fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una salsa especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat turistica en a comarca, con as ditas calçotades.
O suyo orichen ye en Valls, que tien una Denominación d'Orichen ta a protección d'os suyos calçots. Se diz que estió un labrador u pagès de Valls, dito o Xat de Benaiges quien descubrió o procedimiento a finals d'o sieglo XIX.
Administración
Reparto de concellers
Partito | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 |
PSC | 6 | 9 | 9 | 10 | 8 | 7 | 8 | 7 |
CiU | 5 | 6 | 6 | 9 | 10 | 8 | 9 | 10 |
CC-UCD | 2 | - | - | - | - | - | - | - |
CUP | - | - | - | 1 | -[3] | - | 1 | 1 |
ERC | 1 | - | 2 | 1 | 2 | 5 | 2 | 2 |
PP | - | 1[4]. | - | - | - | 1 | 1 | 1 |
PSUC/IC | 3[5] | 1[5] | - | - | 1[6] | - | - | - |
Total | 17 | 17 | 17 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 |
Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.
Alcaldes
Lechislatura | Nombre | Partito politico |
---|---|---|
1979–1983 | ||
1983–1987 | ||
1987–1991 | ||
1991–1995 | ||
1995–1999 | ||
1999–2003 | ||
2003–2007 | ||
2007–2008 | Dolors Batalla i Nogués | CiU |
2008–2011 | Albert Batet Canadell | CiU |
Molimentos
- Ilesia arciprestal de Sant Chuan, d'estilo gotico, d'o sieglo XVI, con portalada renaixentista. A suya capiella d'o Roser tien un mosaico sobre a batalla de Lepanto
Fiestas
Localidaz achirmanatas
- Andorra la Vella (Andorra).
- Chahal (Guatemala).
- Saint-Cyr-sur-Loire (Zentro, Francia).
- Settimo Torinese (Piemont, Italia).
Enrastres externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Valls.
- (ca) Pachina web municipal.
- (ca) Información de Valls en a web d'Alto Campo.
- (ca) Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.
- (ca) Información en a pachina web d'o Institut d'Estatistica de Catalunya.
Referencias
- ↑ (ca) Valls en AltCamp.info.
- ↑ (ca) Colla Vella dels Xiquets de Valls (1801-1876).
- ↑ Se presenta coaligata con Iniciativa per Catalunya.
- ↑ Alianza Popular-Partido Democrático Popular-Unión Liberal
- ↑ 5,0 5,1 Partit Socialista Unificat de Catalunya.
- ↑ En coalizión con a Candidatura d'Unitat Popular.
Municipios d'a comarca de l'Alto Campo | |
---|---|
Aiguamúrcia | Alcover | Alió | Bràfim | Cabra del Camp | Figuerola del Camp | Els Garidells | La Masó | El Milà | Montferri | Mont-ral | Nulles | El Pla de Santa Maria | El Pont d'Armentera | Puigpelat | Querol | La Riba | Rodonyà | El Rourell | Vallmoll | Valls | Vilabella | Vila-rodona |