Diferencia entre revisiones de «Valls»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
sustituyindo imachen borrata en Commons
important!! as cosas en aragonés "se fan cremar", NO "se creman" (a no estar que sían ellas mismas as que s'autocreman claro XD)
Linia 1: Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Localidat Espanya
{{Localidat Espanya
|nombre = Valls
|nombre = Valls
|bandera = [[Imachen:Ajunatment Valls Catalonia.jpg|250px|A Casa d'a Villa de Valls]]<br />A [[Casa d'a Villa]] de Valls.
|bandera =
|escudo = Escut de Valls.svg
|escudo = Escut de Valls.svg
|escudo_grandaria = 90px
|escudo_grandaria = 80px
|imachen = <br>A casa d'a villa
|imachen = [[Imachen:Ajunatment Valls Catalonia.jpg|250px|A Casa d'a Villa de Valls]]<br />A [[Casa d'a Villa]] de Valls.
|comunidat = Catalunya
|comunidat = Catalunya
|provincia = Tarragona
|provincia = Tarragona
Linia 29: Linia 28:
Valls ye situato a 215 [[metro]]s d'[[altaria]] sobre o ran d'o mar, a una [[distancia]] de 19 [[km]] de [[Tarragona]], a [[Capital (politica)|capital]] d'a suya [[Provincia de Tarragona|provincia]].
Valls ye situato a 215 [[metro]]s d'[[altaria]] sobre o ran d'o mar, a una [[distancia]] de 19 [[km]] de [[Tarragona]], a [[Capital (politica)|capital]] d'a suya [[Provincia de Tarragona|provincia]].


D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de [[Picamoixons]], [[Fontscaldes]] y [[Masmolets]] y a urbanizazión d'[[El Bosc de Valls]], a más d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.
D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de [[Picamoixons]], [[Fontscaldes]] y [[Masmolets]] y a urbanización d'[[El Bosc de Valls]], a más d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.


== Historia ==
== Historia ==
En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o [[río Francolí]], o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a [[Preistoria]], como muestra, entra atros, un [[chazimiento arqueolochico]] en [[Picamoixons]].
En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o [[río Francolí]], o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a [[Prehistoria]], como muestra, entre atros, un [[chacimiento arqueolochico]] en [[Picamoixons]].


Ista ocupazión d'o territorio s'intensificó con os [[ibers]], y més encara mientres o [[Imperio Román]], quan a ocupazión espazial estió muit intensa.
Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os [[ibers]], y mes encara mientres o [[Imperio Román]], quan a ocupación espacial estió muit intensa.


Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a esistenzia de Valls dica o [[siegglo XII]], quan la [[Corona d'Aragón]] ya eba conquerito a [[comarcas de Catalunya|comarca]].
Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o [[siegglo XII]], quan a [[Corona d'Aragón]] ya heba conquerito a [[comarcas de Catalunya|comarca]].


== Economía ==
== Economía ==
Tradizionalment, a [[economía]] de Valls yera basata en l'[[agricultura]], con [[biña]], [[olibera]], [[zerials]], [[almendrera]] y [[abellanera]]. Autualment, destaca tamién a [[ganadería]], en espezial l'[[abicultura]].<ref>{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Valls] en ''AltCamp.info''.</ref>
Tradicionalment, a [[economía]] de Valls yera basata en l'[[agricultura]], con [[vinya]], [[olivera]], [[cerials]], [[almendrera]] y [[avellanera]]. Actualment, destaca tamién a [[ganadería]], en especial l'[[avicultura]].<ref>{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Valls] en ''AltCamp.info''.</ref>


== Demografía ==
== Demografía ==
Linia 46: Linia 45:
== Cultura ==
== Cultura ==
=== ''Castellers'' ===
=== ''Castellers'' ===
[[Imachen:Colla Vella dels Xiquets de Valls 4d9 2006.jpg|right|thumb|250px|A ''Colla Vella dels Xiquets de Valls'', una d'as prencipals ''[[colles castelleres]]'' d'a ziudat, en un concurso de ''[[castellers]]'' en [[Vilafranca del Penedès]].]]
[[Imachen:Colla Vella dels Xiquets de Valls 4d9 2006.jpg|right|thumb|250px|A ''Colla Vella dels Xiquets de Valls'', una d'as prencipals ''[[collas castelleras]]'' d'a ciudat, en un concurso de ''[[castellers]]'' en [[Vilafranca del Penedès]].]]
Os ''[[castellers]]'', agrupatos en as ditas ''[[colles castelleres]]'', son uno d'os siñals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas ([[Penedés]] y [[Campo de Tarragona]]), y bi naxioron en o [[sieglo XVIII]]; a ''colla castellera'' más antiga conoxita ye a ''Colla dels Pagesos'', establita en [[1801]] en Valls.<ref>{{ca}} [http://www.collavella.cat/arxiu_1801-1876.php ''Colla Vella dels Xiquets de Valls (1801-1876)''].</ref> Os ''castellers'' construyen ''castells'' (''castiellos'', en [[Idioma aragonés|aragonés]]) umans, alzatos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'[[altaria]].
Os ''[[castellers]]'', agrupatos en as ditas ''[[collas castelleras|colles castelleres]]'', son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas ([[Penedés]] y [[Campo de Tarragona]]), y bi naixioron en o [[sieglo XVIII]]; a ''colla castellera'' mas antiga conoixita ye a ''Colla dels Pagesos'', establita en [[1801]] en Valls.<ref>{{ca}} [http://www.collavella.cat/arxiu_1801-1876.php ''Colla Vella dels Xiquets de Valls (1801-1876)''].</ref> Os ''castellers'' construyen ''castells'' (''castiellos'', en [[Idioma aragonés|aragonés]]) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'[[altaria]].


=== ''Calçots'' y ''calçotades'' ===
=== ''Calçots'' y ''calçotades'' ===
Os ''calçots'' son unas [[zebolla]]s (d'a bariedat ''Blanca Tardana de Lérida'') que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'[[Alto Campo]], [[Baixo Campo]], [[Tarragonés]] y [[Baixo Penedés]], y que se ''calzan'' (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotes ta que crexca en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25&nbsp;cm de largaria.
Os ''calçots'' son uns [[bruno]]s (d'a variedat ''Blanca Tardana de Lérida'') que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'[[Alto Campo]], [[Baixo Campo]], [[Tarragonés]] y [[Baixo Penedés]], y que se ''calzan'' (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotes ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25&nbsp;cm de largaria.


A suya temporada de cautibo ye a finals d'[[ibierno]] y prenzipios de [[primabera]], y se preparan a la brasa, sobre un fuego y brasa de [[sarmiento]]s de [[biña]], cremando a parte exterior d'a zebolla y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una [[salsa]] espezial. Ye nezesario fer serbir uns babers ta no ensuziar-se. Zaguerament, ye una autibidat [[Torismo|turistica]] en a [[comarcas de Catalunya|comarca]], con as ditas ''[[calçotades]]''.
A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'[[hibierno]] y primerías de [[primavera]], y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de [[sarmiento]]s de [[vinya]], fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una [[salsa]] especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat [[Torismo|turistica]] en a [[comarcas de Catalunya|comarca]], con as ditas ''[[calçotades]]''.


O suyo orichen ye en Valls, que tien una ''[[Denominación d'Orichen]]'' ta a protezión d'os suyos ''calçots''. Se diz que estió un campesín u ''pagès'' de Valls, dito o ''Xat de Benaiges'' quien descubrió o prozedimiento a finals d'o [[sieglo XIX]].
O suyo orichen ye en Valls, que tien una ''[[Denominación d'Orichen]]'' ta a protección d'os suyos ''calçots''. Se diz que estió un labrador u ''pagès'' de Valls, dito o ''Xat de Benaiges'' quien descubrió o procedimiento a finals d'o [[sieglo XIX]].


== Administración ==
== Administración ==
Linia 201: Linia 200:


== Molimentos ==
== Molimentos ==
* Ilesia arziprestal de San Chuan, d'estilo [[Arte gotico|gotico]], d'o [[sieglo XVI]], con portalada [[Arte renaxentista|renaxentista]]. A suya capiella d'o Roser tien un [[mosaico]] sobre a [[batalla de Lepanto]]
* Ilesia arciprestal de Sant Chuan, d'estilo [[Arte gotico|gotico]], d'o [[sieglo XVI]], con portalada [[Arte renaixentista|renaixentista]]. A suya capiella d'o Roser tien un [[mosaico]] sobre a [[batalla de Lepanto]]


== Fiestas ==
== Fiestas ==
* [[2 de febrero]], a [[Candelera]].
* [[2 de febrero]], a [[Candelera]].
* [[24 de chunio]], [[San Chuan Batista]].
* [[24 de chunio]], [[Sant Chuan Baptista]].


== Localidaz achirmanatas ==
== Localidaz achirmanatas ==
Linia 218: Linia 217:
*{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Información de Valls en a web d'Alto Campo].
*{{ca}} [http://www.altcamp.info/valls.htm Información de Valls en a web d'Alto Campo].
*{{ca}} [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=4316130008&err=0 Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya].
*{{ca}} [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=4316130008&err=0 Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya].
*{{ca}} [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=43161 Información en a pachina web d'o Institut d'Estadística de Catalunya].
*{{ca}} [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=43161 Información en a pachina web d'o Institut d'Estatistica de Catalunya].


== Referencias ==
== Referencias ==

Versión d'o 16:33 16 mar 2011

Plantilla:Localidat Espanya

Valls ye un municipio catalán situato en a provincia de Tarragona, capital d'a comarca d'Alto Campo y d'o partito chudicial de Valls.

A suya población ye de 24.710 habitants (2008), en una superficie de 55,28 km² con una densidat de población de 447,00 hab/km².

Cheografía

Valls ye situato a 215 metros d'altaria sobre o ran d'o mar, a una distancia de 19 km de Tarragona, a capital d'a suya provincia.

D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de Picamoixons, Fontscaldes y Masmolets y a urbanización d'El Bosc de Valls, a más d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.

Historia

En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o río Francolí, o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a Prehistoria, como muestra, entre atros, un chacimiento arqueolochico en Picamoixons.

Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os ibers, y mes encara mientres o Imperio Román, quan a ocupación espacial estió muit intensa.

Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o siegglo XII, quan a Corona d'Aragón ya heba conquerito a comarca.

Economía

Tradicionalment, a economía de Valls yera basata en l'agricultura, con vinya, olivera, cerials, almendrera y avellanera. Actualment, destaca tamién a ganadería, en especial l'avicultura.[1]

Demografía

Evolución demografica
1497 f 1515 f 1553 f 1717 1787 1857 1877 1887 1900
245 337 665 3.116 8.155 13.588 13.250 13.274 12.625

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1990
11.911 10.698 11.210 10.866 11.650 11.886 15.091 18.753 20.283

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
20.074 20.263 20.206 20.098 20.382 21.048 22.237 23.315 -
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
- - - - - - - - -
2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 -
- - - - - - - - -

1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito

Cultura

Castellers

A Colla Vella dels Xiquets de Valls, una d'as prencipals collas castelleras d'a ciudat, en un concurso de castellers en Vilafranca del Penedès.

Os castellers, agrupatos en as ditas colles castelleres, son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas (Penedés y Campo de Tarragona), y bi naixioron en o sieglo XVIII; a colla castellera mas antiga conoixita ye a Colla dels Pagesos, establita en 1801 en Valls.[2] Os castellers construyen castells (castiellos, en aragonés) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'altaria.

Calçots y calçotades

Os calçots son uns brunos (d'a variedat Blanca Tardana de Lérida) que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'Alto Campo, Baixo Campo, Tarragonés y Baixo Penedés, y que se calzan (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotes ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25 cm de largaria.

A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'hibierno y primerías de primavera, y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de sarmientos de vinya, fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una salsa especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat turistica en a comarca, con as ditas calçotades.

O suyo orichen ye en Valls, que tien una Denominación d'Orichen ta a protección d'os suyos calçots. Se diz que estió un labrador u pagès de Valls, dito o Xat de Benaiges quien descubrió o procedimiento a finals d'o sieglo XIX.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partito 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007
PSC 6 9 9 10 8 7 8 7
CiU 5 6 6 9 10 8 9 10
CC-UCD 2 - - - - - - -
CUP - - - 1 -[3] - 1 1
ERC 1 - 2 1 2 5 2 2
PP - 1[4]. - - - 1 1 1
PSUC/IC 3[5] 1[5] - - 1[6] - - -
Total 17 17 17 21 21 21 21 21

Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.

Alcaldes

Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partito politico
19791983
19831987
19871991
19911995
19951999
19992003
20032007
20072008 Dolors Batalla i Nogués CiU
20082011 Albert Batet Canadell CiU

Molimentos

Fiestas

Localidaz achirmanatas

Enrastres externos

Referencias