Diferencia entre revisiones de «Anarquismo»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
buff, "estar umán" por "ser humán", ixo no l'heba visto mai.... ist articlo ye magdaleniense puro, estoi por dixar-lo asinas t'o museu d'os horrors... " o ligallo voluntario" estoi que ye libre asociación... "autochestazión" por "autochestión"
m continaré un atro día...
Linia 5: Linia 5:
L''''Anarquismo''' ye o termin chenerico dque se da a las teorías y movimientos estremeros que claman ta l'oposición y abolición de toda autoridat, hierarquía y forma de control social per considerar-las indeseyables, innecesarias y nocibles. A parabra "[[anarquía]]" deriva d'o prefixo [[idioma griego|griego]] a αν (''an'') "no", y d'a radiz d'o verbo a αρχω (''arkho''), "gubernar".
L''''Anarquismo''' ye o termin chenerico dque se da a las teorías y movimientos estremeros que claman ta l'oposición y abolición de toda autoridat, hierarquía y forma de control social per considerar-las indeseyables, innecesarias y nocibles. A parabra "[[anarquía]]" deriva d'o prefixo [[idioma griego|griego]] a αν (''an'') "no", y d'a radiz d'o verbo a αρχω (''arkho''), "gubernar".


L'autoridat refusata per os anarquistas encluye a de mena [[politica]] (o [[Estato]]), [[economía|economica]] (o [[capitalismo]), [[relichión|relichiosa]] (a [[Ilesia (institución)|Ilesia]]), [[cultura]]l (o [[patriarcato]]) u qualsiquier forma d'explotación u d'opresión. D'a mesma forma, os anarquistas pretenden abolir tota mena de lei u tractato imposativo asinas como os suyos prencipals instrumentos, a coacción y a violencia, ta consiguir rematar con as quantas menas de dominación d'o ser humán per os suyos concheneres.
L'autoridat refusata per os anarquistas encluye a de mena [[politica]] (o [[Estato]]), [[economía|economica]] (o [[capitalismo]]), [[relichión|relichiosa]] (a [[Ilesia (institución)|Ilesia]]), [[cultura]]l (o [[patriarcato]]) u qualsiquier forma d'explotación u d'opresión. D'a mesma forma, os anarquistas pretenden abolir tota mena de lei u tractato imposativo asinas como os suyos prencipals instrumentos, a coacción y a violencia, ta consiguir rematar con as quantas menas de dominación d'o ser humán per os suyos concheneres.


A intención ye de desenvolicar y consiguir l'anarquía, que reconoixe a plena [[libertat]] y autonomía d'os individuos, debantando sociedatz alazetatas en os pactos libres, a libre asociación, a horizontalidat, a iniciativa y o emparo mutuo. Existen quantos metodos proposatos per as diversas escuelas y tendencias que fan parte d'o movimiento anarquista t'a consecución d'istos fins, perén a traviés de meyos consonants con ells como son os conceptos d'a [[autochestión]] u l'[[acción dreita]].
A intención ye de desenvolicar y consiguir l'anarquía, que reconoixe a plena [[libertat]] y autonomía d'os individuos, debantando sociedatz alazetatas en os pactos libres, a libre asociación, a horizontalidat, a iniciativa y o emparo mutuo. Existen quantos metodos proposatos per as diversas escuelas y tendencias que fan parte d'o movimiento anarquista t'a consecución d'istos fins, perén a traviés de meyos consonants con ells como son os conceptos d'a [[autochestión]] u l'[[acción dreita]].

Versión d'o 00:21 12 mar 2011

Plantilla:Grafía 87

Ista pachina ha menester d'una revisión por un corrector ta amillorar a suya ortografía, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
Articlo d'os 1000
A bandera negra ye tradicionalment uno d'os simbolos anarquistas.

L'Anarquismo ye o termin chenerico dque se da a las teorías y movimientos estremeros que claman ta l'oposición y abolición de toda autoridat, hierarquía y forma de control social per considerar-las indeseyables, innecesarias y nocibles. A parabra "anarquía" deriva d'o prefixo griego a αν (an) "no", y d'a radiz d'o verbo a αρχω (arkho), "gubernar".

L'autoridat refusata per os anarquistas encluye a de mena politica (o Estato), economica (o capitalismo), relichiosa (a Ilesia), cultural (o patriarcato) u qualsiquier forma d'explotación u d'opresión. D'a mesma forma, os anarquistas pretenden abolir tota mena de lei u tractato imposativo asinas como os suyos prencipals instrumentos, a coacción y a violencia, ta consiguir rematar con as quantas menas de dominación d'o ser humán per os suyos concheneres.

A intención ye de desenvolicar y consiguir l'anarquía, que reconoixe a plena libertat y autonomía d'os individuos, debantando sociedatz alazetatas en os pactos libres, a libre asociación, a horizontalidat, a iniciativa y o emparo mutuo. Existen quantos metodos proposatos per as diversas escuelas y tendencias que fan parte d'o movimiento anarquista t'a consecución d'istos fins, perén a traviés de meyos consonants con ells como son os conceptos d'a autochestión u l'acción dreita.

Con mobimientos precursors dende l'antigüidá, l'anarquismo se desembolica finalmén en o sieglo XIX, a traviés de distintas escuelas, dando-se bellas d'as esperienzias libertarias más significautibas ta lo largo d'o sieglo XX, combertiéndose dende allora en un mobimiento de contino engalzato en moltetú de temas contemporanios. D'ista forma y déban d'a echemonía d'a globalizazión nioliberal e ra caíta d'os estaus sozialistas, l'anarquismo se presenta en o sieglo XXI como una alternatiba sozialista libertaria t'a esistenzia y a repunte politica y cultural e t'a revolución sozial.

Radizs filosoficas de l'anarquismo

Os libertarios han esplanicato que reyalmén as ideyas anarquistas han estau dende perén presens en a umanidá, encluso han bisto en a coperazión e l'aduya mutua entre ros indibiduos cualidás conaturals t'a naturaleza umana, d'astí que a begadas se menzione ra expresión anarquismo muderno ta nombrar a ras tiorías que se desembolican en o sieglo XIX .

As radizs filosoficas d'o anarquismo muderno se afunden en o Renaxedura y a Ilustrazión. En o Renaxedura, con ocasión de l'Alinie se desembolican os alazez de libre desamen e ro pensamiento cretico, antimás de surtir l'umanismo con caracteristicas como ro antropozentrismo fren t'o teozentrismo d'a epoca anterior, o pazifismo y l'optimismo. Con l'Ilustrazión, arribarán os conzeutos d'o razionalismo, o ideyalismo y o indibidualismo, asinas como ra busca d'un sistema sozial e politico alazetato en as ideyas d'a libertá, a igualdá y a fraternidá.

Antizipanto ro desembolico d'o anarquismo en atros campos que superan lo idiolochico, e como respuesta t'o eszesibo recionalismo y t'a mesma Ilustrazión, surte ro Romantizismo a remates d'o sieglo XVIII enfocándose ra subersión cultural y a tornada t'a creyatibidá como facultá primordial d'o estar umán que lo leba a destruyir todas as demás cadenas. O desembolico d'o sozialismo utopico y l'ambito filosofico d'os primers tioricos anarquistas mesmamén mudenos ye influenciato per os romanticos.

Historia de l'anarquismo

William Godwin

O primer emplego conoxito d'a parabra "anarquía" apareixe en l'obra Os siet contra Tebas (467 ADC ) d'Esquilo. Os anabaptistas d'o sieglo XVI en Europa son a begadas consideratos como ros enzetators relichiosos d'o anarquismo muderno. Atro enzetator d'o anarquismo muderno ye Gerrard Winstanley, qui publicó un panfleto clamanto per a propiedá bezinal e sozial e una organizazión economica forxata a troxar de chicotas comunidás agricolas en o sieglo XVII. Os sozialistas utopicos asinas como formas radicalizatas d'o liberalismo tamién han estau consideratos enzetators d'o anarquismo muderno.

En 1793, William Godwin publicó "Una pregunta respeutibe d'a chustizia politica", en a cuala presentaba ro suyo bisión d'una soziedá libre antimás d'una cretica d'o gubierno. Bels consideran iste texto como ro primer tractau anarquista, clamando ta Godwin o establidor de l'anarquismo filosofico. Pierre-Joseph Proudhon estió ro primer indibiduo en clamar-se a sí mesmo un "anarquista". Proudhon esfendía per una economía de mercau no empremitibo an os indibiduos entrecambearan os produtos d' os suyos mesmos treballos. O balgua d'entrecambeo d'os cabals dentro de tal economía sería determinata por a cantidá de treballo chirau en o suyo produzión.

Enta meyiatos d'o sieglo XIX os comenzipios anarquistas se esbandieron per Europa d'una forma significautiba, prebocando ras primeras grans dsicusións en a Primera Internacional entre Karl Marx e Mijaíl Bakunin, prezipiando ro distanziamiento entre anarquistas e marsistas. Con as zereñas emigrazións europeyas ent'os países americáns, l'anarquismo s'esbandió tamién per ixe continén. En Europa ro mutualismo dió trango t'o anarquismo coleutibista y iste más tardi t'o anarcosendicalismo. Allora s'empezipioron ta dar discusións entre anarquistas coleutibistas e comunistas libertarios. O anarcosendicalismo estió dimpués influyito per o sendicalismo reboluzionario.

En Estaus Unitos agafó l'anarquismo indibidualista con Josiah Warren, Caganiedos Tucker u Henry Davíd Thoreau, anque enta remates de sieglo con a inmigrazión uropeya ro anarcosendicalismo tamién cobró impotanzia, abendo puesto ra famosa bada per a chornada laboral de güeito oras d'o 1 de mayo de 1886 que lebó tres diyas más tardi t'a Regüelta de Haymarket, escalera de zelebrazions que dió orichen ta l'actual zelebrazión d'o 1 de mayo como Diya Internacional d'os Fainers .

O sieglo XX conoxió bellas revolucións anarquistas como ra mexicana, a ucraniana u ra espanyola. En ista zaguer, se dió en Aragón una d'as más impotansesperenzias libertarias de toz os tiempos quan se fazieron moltetú de coleutibidás que estieron suprimitas dimpués per l'azión d'as autoridás republicanas espanyolas.

En as zagueras añadas d'o sieglo XX e primers d'o sieglo XXI, o debantamiento zapatista (1994), a batalla de Seattle (1999), a esbandidura d'o mobimiento de okupazions e d'o mobimiento de ecolugaróns prenzipalmén per Europa y Norteamerica, o emplego d'o software libre y a espardidura d'o conoximiento libre, o archentinazo (2001-2002) con os suyos asambleyas barrials, piqueters e fabricas remontatas, o conflito machisterial d'Oaxaca con as asambleyas populars e o mobimiento estudiantil autonomo chileno (os dos en l'añada 2006), son consideratos fenoméns en os que ras influencias libertarias han estau y son presens.

Escuelas d'o pensamiento anarquista

Entre l' anarquismo utilitarista de William Godwin, o mutualismo de Pierre-Joseph Proudhon, o egoísmo etico de Max Stirner, o coleutibismo de Mijaíl Bakunin, o indibidualismo radical de Caganiedos Tucker, o comunismo libertario de Piotr Kropotkin u l'anarquismo boluntarista de Errico Malatesta, as escuelas d'o pensamiento anarquista en a filosofía politica y economica son bariatas; consonan en lo alazetal pero con cuantos puntos de bista diferéns de lo que una soziedá sin gubierno debería estar.

Concepcions d'una sociedat anarquista

Tamién, os anarquistas han caducato cómo se poderba lebar l'alministrazión d'o diya a diya en un rechimen d'autogubierno. S'han esbrusato cuantas menas d'organizazión dende ra bisión sendicalista, a d'os grupos de semellanza u d'os ligallos bezinals. Istos modelos alministratibos, bels más alazetatos en una organizazión formal e instituzionalizazión e atros fendo un mayor enfasis en o espontanionismo e en os tarabidaus barfulaires, gosan truxar conzeutos como ra autorganización, l'autonomía, l'asambleya, a democrazía dreita y a dezisión per consenso.

D'a mesma forma, se han proposato cuantos modelos economicos, usualmén alazetatos en a chicota propiedá e/u en a propiedá coperatiba, abendo ra autochestación como comenzipio. Son pensatos t'agrandir a soberanía d'os indibiduos e achiquir a dependenzia d'unos dencima atros u en tot caso desembolicar una entredependenzia satisfautoria entre ers; ta que cada un pueda lebar una bida plena.

Fenomén cultural

O lingüista Noam Chomsky.

L'anarquismo se troba en a cultura popular en muitas expresions, entre ellas ye con facilidat reconoixible a que ye representata per presonas famosas u tamién por grupos mosicals que publicament s'han identificato como anarquistas. Anque bells anarquistas refusan de parar cuenta en tals individuos famosos per estar prou elitistas, as siguienst feguras son eixemplos prominents d'autoconsideratos anarquistas:

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato

Plantilla:Destacato