Diferencia entre revisiones de «Basquismos en aragonés»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Pachina creyada con 'Os '''vasquismos en l'aragonés''' son parolas que s'han introducito en diferents tiempos en o lexico aragonés, belunas en o latín local dende a fas...'
 
Sin resumen de edición
Linia 6: Linia 6:
Os vasquismos en aragonés tienen una fonetica que da información sobre os cambeos foneticos que se producioron dende o latín ta l'aragonés. D'esta traza as parolas ''[[marguin]]'' y ''[[marguinazo]]'' sin d'orichen latín pero han arribato en l'aragonés dende o vasco (ye dicir que os pueblos vasco-aquitans de l'Alto Aragón asimiloron o latinismo ''marginem'' y una vegata arromanzatos conservoron una variant d'este latinismo). Si a parola ''marguinem'' hese arribado por vía patrimonial habría esdevenito ''marchen'' pareixito a atras luengas vicinas, y no ''marguin'' conservando a pronunciación d'a G latina.
Os vasquismos en aragonés tienen una fonetica que da información sobre os cambeos foneticos que se producioron dende o latín ta l'aragonés. D'esta traza as parolas ''[[marguin]]'' y ''[[marguinazo]]'' sin d'orichen latín pero han arribato en l'aragonés dende o vasco (ye dicir que os pueblos vasco-aquitans de l'Alto Aragón asimiloron o latinismo ''marginem'' y una vegata arromanzatos conservoron una variant d'este latinismo). Si a parola ''marguinem'' hese arribado por vía patrimonial habría esdevenito ''marchen'' pareixito a atras luengas vicinas, y no ''marguin'' conservando a pronunciación d'a G latina.


Tradicionalment s'ha considerato que a tendencia a sonorizar as [[oclusivas xordas intervocalicas latinas]] en [[Europa Occidental]] ye un efecto d'o [[substracto celta]] y que en a suya conservación bi ha una explicación a partir d'atros substratos, que en o caso de l'aragonés serían de tipo [[vasco-aquitán]]. Manimenos [[Villar]] y atros autors qüestionan esta hipotesi a la luz d'as actuals conoixencias d'o [[idioma celtibero|celtibero]].
Tradicionalment s'ha considerato que a tendencia a sonorizar as [[oclusivas xordas intervocalicas latinas]] en [[Europa Occidental]] ye un efecto d'o [[substracto celta]] y que en a suya conservación u resistencia a sonorizar bi ha una explicación a partir d'atros substratos, que en o caso de l'aragonés y [[occitán gascón|gascón]] serían de tipo [[vasco-aquitán]]. Manimenos [[Francisco Villar]] y atros autors qüestionan esta hipotesi de l'orichen celta d'a sonorización en a peninsula iberica a la luz d'as actuals conoixencias d'o [[idioma celtibero|celtibero]], o qualo replantearía a qüestión d'a presulta influencia vasco-aquitana en a tendencia a la suya conservación en aragonés y gascón.


A tendencia [[sonorización dezaga liquida]] de l'[[aragonés central]] tamién s'ha quiesto relacionar con o substrato vasco porque la observamos en os latinismos presents en vasco como ''avendu'' (cognato de l'aragonés ''[[aviento]]'').
A tendencia [[sonorización dezaga liquida]] de l'[[aragonés central]] tamién s'ha quiesto relacionar con o substrato vasco porque la observamos en os latinismos presents en vasco como ''avendu'' (cognato de l'aragonés ''[[aviento]]'').

Versión d'o 09:10 26 feb 2011

Os vasquismos en l'aragonés son parolas que s'han introducito en diferents tiempos en o lexico aragonés, belunas en o latín local dende a fase protovasca representata por l'aquitán prerromana, belunas en o romanz navarro-aragonés en tiempos meyevals y belatras en tiempos recients y comuns con os atros idiomas romances vicins. A influencia vasco-aquitana no se manifiesta només que en o lexico, tamién en a fonetica y sintaxi. No totas as parolas comuns entre o vasco y as luengas romances perinencas son vasquismos u parolas orichinalment vascas, en bells casos pueden estar parolas indoeuropeas antigas (sorotaptico, celtas u latinas que ha asimilato o vasco y as luengas vecinas]]

Vasquismos probables en aragonés son agüerro (cheosinonimo de "Santmigalada"), escarrón (cheosinónimo de "acirón"), ibón ("laco", "lacuna"), gabardera (sinonimo a rosera borde), lurte, muga, naya, sucarrar, ecetra...

Fonetica d'os vasquismos y influencia fonetica d'o vasco en l'aragonés

Os vasquismos en aragonés tienen una fonetica que da información sobre os cambeos foneticos que se producioron dende o latín ta l'aragonés. D'esta traza as parolas marguin y marguinazo sin d'orichen latín pero han arribato en l'aragonés dende o vasco (ye dicir que os pueblos vasco-aquitans de l'Alto Aragón asimiloron o latinismo marginem y una vegata arromanzatos conservoron una variant d'este latinismo). Si a parola marguinem hese arribado por vía patrimonial habría esdevenito marchen pareixito a atras luengas vicinas, y no marguin conservando a pronunciación d'a G latina.

Tradicionalment s'ha considerato que a tendencia a sonorizar as oclusivas xordas intervocalicas latinas en Europa Occidental ye un efecto d'o substracto celta y que en a suya conservación u resistencia a sonorizar bi ha una explicación a partir d'atros substratos, que en o caso de l'aragonés y gascón serían de tipo vasco-aquitán. Manimenos Francisco Villar y atros autors qüestionan esta hipotesi de l'orichen celta d'a sonorización en a peninsula iberica a la luz d'as actuals conoixencias d'o celtibero, o qualo replantearía a qüestión d'a presulta influencia vasco-aquitana en a tendencia a la suya conservación en aragonés y gascón.

A tendencia sonorización dezaga liquida de l'aragonés central tamién s'ha quiesto relacionar con o substrato vasco porque la observamos en os latinismos presents en vasco como avendu (cognato de l'aragonés aviento).


Gramatica de l'aragonés
Fonetica Accentuación · Apocopa · Oclusivas xordas intervocalicas · Cheada · Diftongación debant de Yod · Diftongos · Disimilación · Elisión · Epentesi antihiatica · Esdrúixols · Eufonía · Fonolochía · Hiatos · Metafonia · Metatesi · Protesi velar · Sincopa · Sonorización dezaga de liquida ·
Morfolochía Adverbios (Adverbios d'afirmación · Adverbios de dubda · Adverbios espacials · Adverbios espacials deicticos · Adverbios de negación · Adverbios de tiempo · Adverbios de manera · Adverbios de quantidat · Adverbios d'opinión) · Locucions adverbials en aragonés (Locucions adverbials d'afirmación · Locucions adverbials de dubda · Locucions adverbials espacials · Locucions adverbials de negación · Locucions adverbials temporals · Locucions adverbials de manera · Locucions adverbials quantitativas) · Articlos definius · Articlos indefinius · Chenero · Conchuncions (Adversativas · Copulativas · Coordinativas · Dischuntivas · Completivas · Condicionals · Causals · Concesivas · Consecutivas · Comparativas · Finals · Subordinativas · Temporals)· Adchectivos (Qualificativos · Colors · Chentilicios · Grau comparativo · Grau superlativo · Demostrativos · Exclamativos · Indefinius · Numerals cardinals · Interrogativos · Numerals ordinals · Posesivos) · Numero (Substantivos incontables) · Pronombres (Pronombres demostrativos, Pronombres indefinius, Pronombres relativos · Pronombres personals · Pronombres adverbials: pronombre adverbial en/ne, pronombre adverbial i/bi/ie) · Infixo · Prefixo (Prefixos cultos) · Sufixo (Sufixos cultos) · Preposicions · Locucions prepositivas · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos de movimiento · Verbos pronominals · Verbos freqüentativos) · Conchugación verbal (Primera conchugación · Segunda conchugación en aragonés · Tercera conchugación en aragonés · Conchugacions incoativas · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -eixer · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -ir · Verbos irregulars · Modo indicativo · Modo subchuntivo · Modo imperativo · Tiempos verbals · Verbo estar-ser · Verbo haber) · Locucions verbals · Perifrasis verbals
Sintaxi Concordancia · Estilo directo · Estilo indirecto · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Complemento de rechimen verbal · Orden de pronombres · Combinacions de pronombres febles en aragonés · Voz pasiva · Oracions con infinitivo · Oracions de relativo · Oracions completivas · Oracions temporals · Oracions causals · Oracions finals · Oracions consecutivas · Oracions concesivas · Oracions condicionals · Oracions comparativas · Oracions impersonals
Lexicolochía Adchectivación · Anglicismos · Arabismos · Basquismos · Castellanismos · Catalanismos · Celtismos · Chermanismos · Cultismos · Fitonimia · Galicismos · Goticismos · Helenismos · Italianismos · Leyonesismos · Lusismos · Miconimia · Mozarabismos · Neerlandismos · Nominalización · Occitanismos · Persismos · Semicultismos · Superstrato francico · Toponimia (Hidronimia · Odonimia · Oiconimia · Oronimia) · Tudesquismos · Turquismos · Zoonimia
Ortografía Ortografía medieval · ACAR · Uesca · SLA