Diferencia entre revisiones de «Baixkirs»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m →‎Luenga: clean up, replaced: serbir → servir
Xqbot (descutir | contrebucions)
m Robot Adhibito: udm:Башкыръёс; cambios triviales
Linia 4: Linia 4:
|imachen =
|imachen =
|descripzión =
|descripzión =
|pueblo = Baxquirs<br>(Башҡорттар)
|pueblo = Baxquirs<br />(Башҡорттар)
|poblazión = 1.800.000
|poblazión = 1.800.000
|rechión1 = [[Imachen:Flag of Russia.svg|22px|border]] [[Rusia]]
|rechión1 = [[Imachen:Flag of Russia.svg|22px|border]] [[Rusia]]
Linia 34: Linia 34:


Os modos de bida e ocupazions tradizionals encara yeran bichents a prenzipios d'o sieglo XX:
Os modos de bida e ocupazions tradizionals encara yeran bichents a prenzipios d'o sieglo XX:
*En as planas orientals de Baxquiria yeran pastors trasuants que bibiban en casas de fusta e migraban en berato ta unas tascas on bibiban en tiendas.
* En as planas orientals de Baxquiria yeran pastors trasuants que bibiban en casas de fusta e migraban en berato ta unas tascas on bibiban en tiendas.
*Os d'a zona montañosa zentral pasaban l'ibierno en casas de fusta, pero en berano se mobeban ta bibiendas temporals de fusta. Entre as suyas actibidaz tradizionals yeran a caza, l'apicultura e a talla de fusta.
* Os d'a zona montañosa zentral pasaban l'ibierno en casas de fusta, pero en berano se mobeban ta bibiendas temporals de fusta. Entre as suyas actibidaz tradizionals yeran a caza, l'apicultura e a talla de fusta.
*Os d'a zona norte no se mobeban en berano u yeran agricultors e apicultors.
* Os d'a zona norte no se mobeban en berano u yeran agricultors e apicultors.


== Luenga ==
== Luenga ==
Linia 42: Linia 42:


== Historia ==
== Historia ==
En a zona ocupata por os baxquirs bibiban enantes d'a conquiesta mongola cumans e pueblos [[luengas uralicas|uralico]]s. Se crei que os [[ongaros (pueblo nomada)|ongaros]] son orichinarios de Baxquiria y estioron unas tribus empentatas u arrastratas por a estepa d'Europa Oriental en as migrazions d'os pueblos turqueses enta Europa). Ye posible que l'orichen d'os baxquirs siga a turquizazión de poblazions ugrias por contauto con [[cumans]] primero e [[tartres]] dimpués. D'alcuerdo con esto os baxquirs d'o norte e ueste estioron pueblos uralicos, (ugrios u fineses) turquizatos e os baxquirs d'o sud y este estioron pueblos turqueses nomadas emparentatos con os nogais e cazacos.
En a zona ocupata por os baxquirs bibiban enantes d'a conquiesta mongola cumans e pueblos [[luengas uralicas|uralicos]]. Se crei que os [[ongaros (pueblo nomada)|ongaros]] son orichinarios de Baxquiria y estioron unas tribus empentatas u arrastratas por a estepa d'Europa Oriental en as migrazions d'os pueblos turqueses enta Europa). Ye posible que l'orichen d'os baxquirs siga a turquizazión de poblazions ugrias por contauto con [[cumans]] primero e [[tartres]] dimpués. D'alcuerdo con esto os baxquirs d'o norte e ueste estioron pueblos uralicos, (ugrios u fineses) turquizatos e os baxquirs d'o sud y este estioron pueblos turqueses nomadas emparentatos con os nogais e cazacos.


Os Baxquirs estioron baixo o gubierno d'a [[Orda d'Oro]] e dimpués baixo a influencia u ocupazión d'os canatos de Kazán, Sibir e Nogai con qui mugaban por l'ueste, este e sud respeutibament. A prenzipios d'o sieglo XVII os rusos entroron en as tierras d'os Baxquirs, y en binients 200 años los sozmetioron gradualment. Os baxquirs no sufrioron a presión misionera rusa e tienen un islam menos defensibo que os tartres. Atra diferenzia ye que a chent d'o campo baxquir fue liberata d'a serbidumbre en io sieglo XVIII e dica a revolución rusa mantenioron una aristocrazia tribal e nunca tenioron una burguesía comerzial. En tiempos d'os zars os baxquirs partiziporon en as rebueltas de [[Pugachev]] e [[Stenka Razin]]. O millor lugartenient de Pugachev, Salavat Yulaev yera baxquir.
Os Baxquirs estioron baixo o gubierno d'a [[Orda d'Oro]] e dimpués baixo a influencia u ocupazión d'os canatos de Kazán, Sibir e Nogai con qui mugaban por l'ueste, este e sud respeutibament. A prenzipios d'o sieglo XVII os rusos entroron en as tierras d'os Baxquirs, y en binients 200 años los sozmetioron gradualment. Os baxquirs no sufrioron a presión misionera rusa e tienen un islam menos defensibo que os tartres. Atra diferenzia ye que a chent d'o campo baxquir fue liberata d'a serbidumbre en io sieglo XVIII e dica a revolución rusa mantenioron una aristocrazia tribal e nunca tenioron una burguesía comerzial. En tiempos d'os zars os baxquirs partiziporon en as rebueltas de [[Pugachev]] e [[Stenka Razin]]. O millor lugartenient de Pugachev, Salavat Yulaev yera baxquir.
Linia 51: Linia 51:


== Bibliografía ==
== Bibliografía ==
*[[Amiram Gonen]] DICCIONARIO DE LOS PUEBLOS DEL MUNDO. 1996 Anaya&Mario Muchnik.
* [[Amiram Gonen]] DICCIONARIO DE LOS PUEBLOS DEL MUNDO. 1996 Anaya&Mario Muchnik.
*[[Felipe Fernández-Armesto]]. LOS HIJOS DE ZEUS. PUEBLOS, ETNIAS Y CULTURAS DE EUROPA. 1996 Grijalbo.
* [[Felipe Fernández-Armesto]]. LOS HIJOS DE ZEUS. PUEBLOS, ETNIAS Y CULTURAS DE EUROPA. 1996 Grijalbo.


[[Categoría:Pueblos d'Europa]]
[[Categoría:Pueblos d'Europa]]
Linia 94: Linia 94:
[[tr:Başkurtlar]]
[[tr:Başkurtlar]]
[[tt:Başqort xalqı]]
[[tt:Başqort xalqı]]
[[udm:Башкыръёс]]
[[uk:Башкири]]
[[uk:Башкири]]
[[zh:巴什基爾人]]
[[zh:巴什基爾人]]

Versión d'o 00:49 20 feb 2011

Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Pueblo

Os baxquirs son un grupo etnico que abita en a Republica de Baxquiria (Rusia) y en a zona de Rusia que bi ha entre Baxquiria e a muga de Cazaquistán en un territorio entre o sud d'os Urals y o curso meyo d'a Bolga. Charran una luenga turquesa propia e son musulmans sunnitas que siguen a escuela hanafí.

Os modos de bida e ocupazions tradizionals encara yeran bichents a prenzipios d'o sieglo XX:

  • En as planas orientals de Baxquiria yeran pastors trasuants que bibiban en casas de fusta e migraban en berato ta unas tascas on bibiban en tiendas.
  • Os d'a zona montañosa zentral pasaban l'ibierno en casas de fusta, pero en berano se mobeban ta bibiendas temporals de fusta. Entre as suyas actibidaz tradizionals yeran a caza, l'apicultura e a talla de fusta.
  • Os d'a zona norte no se mobeban en berano u yeran agricultors e apicultors.

Luenga

O baxquir s'ha desembolicato como luenga escrita en o sieglo XX por a politica sobietica de luengas minoritarias, enantes yeran baixo a enfluyenzia cultural d'os tartres de Kazán y feban servir o tartre, luenga que con o tiempo puet estar que ese sustituito a lo baxquir. En as zonas occidentals de Baxquiria bi ha muita chent que son bilingües baxquir-tartre. Dica 1928 escribiban en alfabeto arabico, entre 1928 e 1939 escribiban en alfabeto latín, e dende 1939 escriben en alfabeto zirilico.

Historia

En a zona ocupata por os baxquirs bibiban enantes d'a conquiesta mongola cumans e pueblos uralicos. Se crei que os ongaros son orichinarios de Baxquiria y estioron unas tribus empentatas u arrastratas por a estepa d'Europa Oriental en as migrazions d'os pueblos turqueses enta Europa). Ye posible que l'orichen d'os baxquirs siga a turquizazión de poblazions ugrias por contauto con cumans primero e tartres dimpués. D'alcuerdo con esto os baxquirs d'o norte e ueste estioron pueblos uralicos, (ugrios u fineses) turquizatos e os baxquirs d'o sud y este estioron pueblos turqueses nomadas emparentatos con os nogais e cazacos.

Os Baxquirs estioron baixo o gubierno d'a Orda d'Oro e dimpués baixo a influencia u ocupazión d'os canatos de Kazán, Sibir e Nogai con qui mugaban por l'ueste, este e sud respeutibament. A prenzipios d'o sieglo XVII os rusos entroron en as tierras d'os Baxquirs, y en binients 200 años los sozmetioron gradualment. Os baxquirs no sufrioron a presión misionera rusa e tienen un islam menos defensibo que os tartres. Atra diferenzia ye que a chent d'o campo baxquir fue liberata d'a serbidumbre en io sieglo XVIII e dica a revolución rusa mantenioron una aristocrazia tribal e nunca tenioron una burguesía comerzial. En tiempos d'os zars os baxquirs partiziporon en as rebueltas de Pugachev e Stenka Razin. O millor lugartenient de Pugachev, Salavat Yulaev yera baxquir.

En 1917 os Baxquirs tenioron o suyo propio gubierno. En a guerra civil rusa primero yeran de parte d'o exerzito blanco, pero en 1919 o president d'o gobierno baxquir Zeki Velidi Togan s'alinió con os bolchebiques por a promesa d'autonomía e aportó a lo exerzito royo o suyo Rechimiento Nazional Baxquir con 2000 combatients disziplinatos e con esperienzia. A partizipazión d'os Baxquirs estió dezisiba pa a bitoria roya. Dimpués Zeki Velidi Togan quedó desencantato con os bolchebiques e fuyó ta Turquestán sumando-se a la rebelión d'os Basmachis. En 1920 os sobieticos consiguioron dominar-los y en 1922 se creyó a Republica Sobietica Autonoma de Basquiria. L'actual territorio ruso que desepara Baxquiria de Cazaquistán estió tradizionalment un territorio poblato por baxquirs e tartres e fue anexionato por Rusia quan s'establió a Republica Sozialista Sobietica Autonoma de Baxquiria.

En tiempos d'os bolchebiques en Baxquiria costruyoron muitas plantas industrials y esto trayó una inmigrazión masiba de rusos e tartres. Os baxquirs, que permanexioron en as zonas rurals quedoron en desbentache debant d'esta poblazión urbana forana. En Ufa en 1990 o 58 % yeran rusos y o 25 % tartres, no estando que o 9 % os baxquirs. Os baxquirs beyen un periglo d'estar asimilatos por os tartres en bellas zonas.

Bibliografía