Monesterio de Sant Chuan d'a Penya

O Monesterio de San Chuan d'a Peña ye situato a o sudueste de Chaca, en a provincia de Uesca, estió o monesterio más important d'Aragón en l'Alta Edat Meya. Se considera tradicionalment a cuna de l'antigo reino d'Aragón. Parata habitual d'o camín de Sant Chaime en a Edat Meya y refuchio d'o Santo Gredal.

Historia

Monesterio Viello

Claustro d'o Monesterio Viello

Diz a falordia, que un choven noble de nombre Voto, yera de cazata por istos paraches quan veyó un pardo. O cazataire corrió dezaga d'a suya presa, pero ista fuyiba y quan plegó a o mont Pano, Voto s'espenyó por o xerbicadero. Miraglosament pervivió a a caíta. Dende o fundo d'o barranco, veyó una chicota espelunga en a quala trobó una armita adedicata a Sant Chuan Baptista y, en o interior, trobó o calabre d'un armitanyo clamato Chuan d'Atarés. A suya cabeza yera sobre una inscripción en latín que deciba:

Ego Ioannes. Primus. In hoc loco, heremita, qui ab amorem Dei, hac ecclesiam fabricavi, in honorem sancti Ioannis Baptiste. Hic, requiesco, Amen.

Alticamato por o trobo, fue ta Zaragoza, vendió totas as suyas posesions y chunto a o suyo chirmán Felix fuoron a vivir a ixa espelunga. Ye un caso de mito de cazata ritual d'os muitos que se'n troban en Eurasia.

S'habitan estas montanyas poco dimpués d'a envasión musulmana, quan se construyó o castiello de Pano, destruyito en l'anyata 734.

Reinando en Pamplona García Ennéguiz y Galindo Aznárez I, conte d'Aragón prencipian a favoreixer a o Monesterio.

O rei García Sánchez I atorgó a os monches dreito de churisdicción, y os suyos sucesors dica Sancho o Mayor, continoron ista politica de protección. Astí pasó os suyos primers anyos Sant Enneco. En o reinato de Sancho Remíriz d'Aragón alquiere o suyo mayor protagonismo gosando estar o panteyón d'os reis d'Aragón.

Atra calendata important en a historia d'o monesterio ye o 22 de marzo de 1071, quan se fació a primera celebración con o rito liturchico román de tota a Peninsula Iberica, sustituyindo a l'antigo rito hispano-visigotico que se feba servir denantes.

Manimenos en o sieglo XII prencipio a decadencia d'o monesterio que s'acentugó encara más en o sieglo XIV. Heban rematato as donacions por parti d'a nobleza y d'os reis y o monesterio ya no yera panteyón reyal. Antimás bi habió dos incendios importants en o Monesterio Viello, o primero en 1494 y unatro en 1675. Dimpués d'iste zaguer incendio se construyó en o cobalto o Monesterio Nuevo ta on se tresladó a comunidat de monches, albandonando d'ista traza o Monesterio Viello.

O Monesterio Viello ye Molimento Nacional dende o 13 de chulio de 1889 y o Monesterio Nuevo ye Molimento Nacional dende 1923.

O Monesterio Viello

Planta d'o Monesterio Viello
a) Primera planta
1. Furno de pan
2. Panteyón reyal
3. Panteyón de nobles
4. Museu
5. Ilesia superior. Romanica
6. Puerta mozarabe
7. Capiella gotica de Sant Veturián
8. Claustro romanico
9. Capiella de Sant Voto
b) Planta baixa
10.Ilesia prerromanica
11.Sala de concilios

O Monesterio Viello u Reyal Monesterio de Sant Chuan d'a Penya se troba situato baixo una gran penya que lo acubila. Se divide en dos plantas, a planta baixa y una primera planta.

En a planta inferior trobamos dos cambras prencipals:

• A ilesia prerromanica inferior, adedicata a os Santos Chulián y Basilisa y a Sant Chuan Baptista. Parti d'o primitivo templo mozarabe que orichinó o monesterio. De doble cabezera, ya que orichinalment en o monesterio viviban monches y "serors", dica que istas zagueras se'n baxoron ta o nuevo monasterio femenín establito por Sancho o Mayor en 1024 en o vecín lugar de Santa Cruz d'as Serors. O templo se consagró en 920, quan yera conte Galindo II Aznárez.

• A sala de concilios construyita mientres o reinato de Sancho o Mayor igual que parti d'a ilesia inferior. O nombre lo prene de que se celebro en ella un falso concilio en l'anyo 1057, epoca d'o reinato de Remiro I, pero en reyalidat yera o dormitorio d'os monches. A o prencipio o teito yera de fusta encara que se facioron as vueltas de piedra a la fin d'o sieglo XI, estando as actuals d'o sieglo XV, dimpués d'o primer incendio. En a paret bi ha sepolturas de monches, mientres que os abades yeran apedecatos en o sulero. Se comunica con a ilesia inferior a traviés d'una puerta mozarabe.

En a primera planta son ueito as prencipals estachas:

• O furno de pan, situato en a sala a on feban o pan os monches. Hue se troban en ista cambra tamién as lapidas d'os reis d'Aragón Pietro I, Remiro I y d'a infanta Isabel, filla de Pietro. Puet veyer-se o teito ennegracito por os incendios que acayecioron en o monesterio.

O panteyón reyal

• O panteyón reyal, a on s'apedecoron as restas mortals mientres cinco sieglos de bells contes d'Aragón y os tres primers reis d'Aragón, Remiro I, Sancho Remíriz y Pietro I, chunto a las suyas respectives mullers. Data d'o sieglo XII, estando l'antiga sacristía, pero o suyo aspecto actual ye d'o sieglo XVIII quan estió restaurato por orden d'o rei Carlos III. Alifonso I y Remiro II son apedecatos en Sant Per o Viello de Uesca y os reis d'a Corona d'Aragón en os monesterios de Poblet y Santes Creus. Con o treslato d'o panteyón reyal Sant Chuan d'a Penya prencipió a perder importancia en o reino.

Cripta

• O panteyón de nobles, puesto a on son apedecatos muitos nobles aragoneses que quisioron descansar chunto a os reis d'o país. Se i plega puyando por a escalera dita de l'abad Setsera que estió qui la fació construyir en 1301. Bi ha dos rengleras de sepolturas adornatas d'aixedrezato chaqués, en total ventidos, dotze en a parti inferior y atras dotze en a superior. Pueden veyer-se esculturas en as lapidas de caballers, grifos, crismons y cruzes d'Enneco Ariesta u o escuto heraldico d'os Abarca. O zaguer noble que se enterró en iste lugar estió Don Pedro Abarca de Bolea en 1798, Conte d'Aranda naixito de Sietemo.

• O museu, ye a parti a on d'antis más yeran as cocinas y as cambras d'os monches.

• A ilesia de Sant Chuan, d'estilo romanico construyia en en tiempos de Sancho Remíriz y consagrata por l'arcebispe Amato de Bordeus o 4 d'aviento de 1094, ya con Pietro I como rei. D'una nau, en a penya tien tres absides semicerculars y en frent dos grans finestras. Se conoixe como ilesia alta porque estió construyita dencima d'a orichinal ilesia mozarabe que ye en a planta baixa. En l'abside central se troba una reproducción d'o Santo Gredal, que diz a leyenda que s'alzó en iste monesterio.
• A capiella gotica de Sant Veturián, ye una d'as millors obras d'o gotico florito d'Aragón. Feita en o sieglo XV, prene o nombre de Sant Veturián porque un d'os cinco abades que son entarratos astí, Juan de Marqués, vivió en o monesterio de Sant Veturián. Como diz en una inscripción en a capiella, estió prencipiata o 22 de chulio de 1426 y rematata o 5 de noviembre de 1433, quan yera abad Juan de Marqués, nombrato por o papa Benedet XIII.

• O claustro romanico d'o sieglo XII, a parti probablement más important d'o monesterio. Os suyos chapitels d'entre os sieglos XII y XIII narran o Chenesi y a vida de Chesús, tamién i apareixen animals fantasticos. Cubilato baixo a penya, d'antis más yera zarrato con un muro que s'espaldó por a parti norte y probablement tamién teneba más altaria.

• A capiella de Sant Voto, d'o sieglo XVII y d'estilo de transición entre o renaixentista y o barroco. En o centro d'a portalada se veye o escudo d'armas de l'abad d'ixa epoca y as armas d'o monesterio, un cordero con a bandera de Sant Chuan Baptista.

O Monesterio Nuevo

Monesterio Nuevo

Dimpués d'o zaguer incendio que acayeció en 1675, se decidió no reconstruyir o Monesterio Viello y os monches se'n trasladoron ta un nuevo monesterio que se construyó dencima d'a penya a on bi ye o biello, en o Plan de Sant Indalecio.

A construcción prencipió en 1676 y rematoron en as primeras anyatas d'o sieglo XIX, l'arquitecto zaragozano Miguel Ximenez dirichió parti d'as obras.

D'estilo barroco, en a suya portalada apareixen Sant Chuan Baptista (Patrón d'a comunidat de monches), a la cucha Sant Indalecio (por o plan a on ye o monesterio) y a la dreita Sant Benedet (qui establió a orden relichiosa d'os Beneditins).

Con a Desamortización de Mendizabal s'albandono o monesterio en 1835, dentrando asinas en un estato de ruina. Ya en o sieglo XIX se facioron obras de reconstrucción y agora bi ha dos centros d'interpretación, un d'o Reino d'Aragón y unatro d'o propio monesterio y d'atra man tamién bi ha una hospedería.

Se veiga tamién

• O Santo Gredal en Sant Chuan d'a Penya
• Leyenda d'a fundazión d'o Monesterio de Sant Chuan d'a Penya
• Puesto Nacional de Sant Chuan d'a Penya y Penya Uruel

Enrastres externos

• (es)(en)(fr) Pachina ofizial
• (es) Romanico aragonés
• (es) San Chuan d'a Peña