Enciclopedia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Ista pachina ha estato semiprotechita. A razón ye estrapaziata astí; l'Almenistrador allí puede dar-te más información.

Una enciclopedia (d'o griego ἐγκύκλιος παιδεία enkyklios paedia, en aragonés "educación cheneral") ye una replega d'o conoiximiento humán. As enciclopedias pueden estar chenerals, contenendo articlos sobre temas de totas as arias, u pueden especializar-sen en un campo en particular (por eixemplo, una enciclopedia de ciencia). Tradicionalment, a información ye ordenata alfabeticament por palabras que describen os temas.

As enciclopedias, por a suya estructura de palabras y referencias creyatas, son a-saber-lo apropiatas ta tresladar os suyos contenitos d'o formato de libro a lo formato d'ordinador. Primero porque ye prou fácil d'explorar y trobar lo que se ye mirando, y tamién porque ye posible incluyir sonitos, vidios y atros contenitos multimedia.

As enciclopedias mas importants d'Aragón son a Gran Enciclopedia Aragonesa, que en a versión d'Internet ha mas de 16.000 articlos, y a Biquipedia con 45 560 articlos.

Historia

As enciclopedias existen dende fa uns 2.000 anyos y han evolucionau considerablement entre ixe tiempo por lo que fa a l'idioma (escrito en una d'as prencipals luengas internacionals u vernaclas), grandaria (pocos u muitos volumens), intención (presentación d'un conoixencia global u d'una gama limitada). ), perspectiva cultural (autorizada, ideolochica, didactica, utilitaria), *autoría (calificacions, estilo), lectors (livel d'educación, antecedents, intréses, capacidaz) y as tecnolochías disponibles pa la suya producción y distribución (manuscritos, chicoz u tiradas grans, Internet).

Muitos escritors de l'Antigüidat (como Aristótil) facioron intentos d'escribir comprensivament sobre tot o conoiximiento humán. Manimenos John Harris a sobén ye qui reculle o credito d'haber creyato l'agora familiar formato d'enciclopedia en 1704 con o suyo Lexicon technicum. A venerable Encyclopaedia Britannica tenió un inicio modesto; de 1768 a 1771 se publicoron tres volumens. A mes famosa enciclopedia antiga estió a Francesa Encylopédie, editata por Denis Diderot y completata en 1772.

Enciclopedias mas grans

A primers d'o decenio de 2020, as enciclopedias mas grans son as chinas Baidu Baike (16 millons d'articlos) y Hudong Baike (13 millons), seguidas d'as Wikipedias en anglés (6 millons), alemán (+2 millons) y francés (+2 millonsMas d'una docena d'atras Wikipedias tienen 1 millón d'articlos u mas, de calidat y extensión variables. Manimenos, medir a grandaria d'una enciclopedia por os suyos articlos ye un metodo ambiguo ya que as enciclopedias chinas en linia citadas anteriorment permiten multiples articlos sobre o mesmo tema, mientres que as wikipedias acceptan solament un articlo común por tema pero permiten a creyación automatizada d'articlos cuasi vuedos.

Enciclopedias mas importants en as luengas d'a Peninsula Iberica

Aragonés

Asturiano

  • Wikipedia en asturiano:107 615 articlos.

Castellano

  • Enciclopedia Espasa:122 tomos.
  • Enciclopedia Salvat.
  • Wikipedia en espanyol.

Catalán

gallego

  • Enciclopedia Galega Universal
  • Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada
  • Wikipedia en gallego

Leyonés

  • Llionpedia.

Occitán aranés

  • Wikipedia en occitán: 86 136 articlos.

Portugués

  • Barsa
  • Biblioteca Universal
  • Diciopédia
  • Enciclopédia Luso-Brasileira de Cultura
  • Enciclopédia Verbo Edição Século XXI
  • Grande Enciclopédia Portuguesa e Brasileira
  • Infopédia
  • Wikipedia en portugués

Basco

Se veiga tamién

Vinclos externos