Baverán cimbrio
Cimbrio Zimbrisch | |
---|---|
Variedatz d'o baverán
| |
![]() Distribución historica (amariello) y actual (narancha) d'os dialectos cimbrio y mócheno. | |
Localización cheografica | |
Estau | {{{estau}}} |
País | {{{país}}} |
Rechión | {{{rechión}}} |
Parlau en | ![]() |
Lugars principals | Roana, Luserna, Giazza, Sappada, Sauris, Timau |
Estatus | |
Atras denominacions | {{{atras denominacions}}} |
Charradors | 2.200 |
Oficial en | |
Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
Regulau por | |
Vitalidat | Baixa |
Literatura | |
Escritors principals | |
Rasgos dialectals | Baverán meridional |
Clasificación lingüistica | |
Indo-europea | |
Codigos | |
ISO 639-1 | |
ISO 639-2 | |
ISO 639-3 | cim |
SIL |
O cimbrio[1] u quimbro[2] (en baverán Zimbrisch) ye o nombre con que se conoixe a una serie de variedatz dialectals locals de l'idioma baverán charradas en o noreste d'Italia. Encara que se gosa clasificar como dialecto austro-baverán bi ha fuents que sinyalan un posible orichen d'ista luenga en o ya extincto idioma longobardo que se charraba por ista zona y que bell autor clasifica adintro d'as luengas altochermanicas superiors.
As suyas diferencias tanto en gramatica, como en vocabulario y pronunciación lo fan quasi de tot inintelichible ta os fablants d'alemán stándard u baverán. A influencia d'as variedatz vecinas d'o italiano en o cimbrio ha estau prou gran.
Historia[editar | modificar o codigo]
O primer rechistro d'as migracions de baverans enta Verona data d'arredol de l'anyo 1050 (Bayerische Staatsbibliothek Cod. lat. 4547). Os movimientos migratorios continoron mientres os siglos XI y XII.
A teoría de l'orichen longobardo d'os cimbrios fue proposada en 1948 por Bruno Schweizer y atra vegada en 1974 por Alfonso Bellotto.[3] O debate tornó a revivir-lo en 2004 o lingüista cimbrio Ermenegildo Bidese.[4] A mayoría de lingüistas manimenos contina esfendendo a hipotesi d'as migracions medievals (sieglos XI y XII).[5]
A presencia de comunidatz chermanofonas en Italia fue descubierta por os humanistas italianos en o sieglo XIV, qui los asocioron con os cimbrios, pueblo que plegó a la rechión en o sieglo II aC, estando por ixas envueltas quan s'adoptó l'actual endonimo (Zimbar).
Dialectos[editar | modificar o codigo]
Bi ha tres dialectos prencipals d'o cimbrio en:
- as Siet Comunas (Siben Komoin), actualment nomás en a localidat de Roana (Robàan).
- en Luserna (Lusern), en o Trentino.
- en as Tretze Comunas (Dreizehn Komoin), actualment nomás en a localidat de Giazza (Ljetzan)
- bella localidat d'os Alpes carnicos como Sappada, Sauris y Timau.
En l'actualidat o cimbrio ye en grieu periglo d'extinción debiu d'una man a o stándard italiano que ye a luenga que se fa servir por un regular en a vida publica, y d'atra a la luenga rechional, l'idioma veneciano. S'estima que bi ha arredol de 2.220 parlants de cimbrio.
En o Trentino, d'alcuerdo con o censo de 2001, o primero en que se rechistró a luenga materna d'os censaus, o cimbrio yera charrau por a mayoría d'a población de Luserna (267 personas, o 89.9%). En atros municipios d'o Trentino dica 615 personas declaroron charrar o cimbrio, un total de 882 personas en Trentino.[6]
Referencias[editar | modificar o codigo]
- ↑ Denominación en aragonés como apareixe en Grant Cronica d'Espanya
- ↑ Denominación en aragonés como apareixe en Historias contra los Paganos
- ↑ (de) Bruno Schweizer: Die Herkunft der Zimbern. In: Die Nachbarn. Jahrbuch für vergleichende Volkskunde 1, 1948, ISSN 0547-096X, S. 111–129.; Alfonso Bellotto: Il cimbro e la tradizione longobarda nel vicentino I. In: Vita di Giazza e di Roana 17-18, (1974) S. 7–19; Il cimbro e la tradizione longobarda nel vicentino II. In: Vita di Giazza e di Roana 19-20, (1974) S. 49–59.
- ↑ (de) Ermenegildo Bidese Die Zimbern und ihre Sprache: Geographische, historische und sprachwissenschaftlich relevante Aspekte. In: Thomas Stolz (ed.): Kolloquium über Alte Sprachen und Sprachstufen. Beiträge zum Bremer Kolloquium über „Alte Sprachen und Sprachstufen“. (= Diversitas Linguarum, Volume 8). Verlag Brockmeyer, Bochum 2004, ISBN 3-8196-0664-5, S. 3–42.Webseite von Ermenegildo Bidese
- ↑ (de) James R. Dow: Bruno Schweizer's commitment to the Langobardian thesis. In: Thomas Stolz (Hrsg): Kolloquium über Alte Sprachen und Sprachstufen. Beiträge zum Bremer Kolloquium über „Alte Sprachen und Sprachstufen“. (= Diversitas Linguarum, Volume 8). Verlag Brockmeyer, Bochum 2004, ISBN 3-8196-0664-5, S. 43–54.
- ↑ (it) Tav. I.5 - Appartenenza alla popolazione di lingua ladina, mochena e cimbra, per comune di area di residenza (Censimento 2001). Annuario Statistico 2006. Provincia Autonoma de Trento, 2007
Variedatz d'o baverán | ||
---|---|---|
Baverán septentrional | Baverán central | Baverán meridional |