Ampríu

De Biquipedia
Translate icon.svg Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla.
Quitando feno d'un fenero. Os vecinos que podeban expleitar un ampriu soleban estar os mas pobres de lugar.

Un ampríu (posiblement dimane d'o verbo «amprar») ye un espacio vicinal que s'ampra u deixa emplegar en exclusiva a qualques vecins d'un lugar, a cambeo d'un preu achustau previament con ellos. Iste preu que se satisfa a la comunidat puede composar-se d'una cantidat de productos u bells servicios y, nomás as menos vegadas, de diners.

Oríchens[editar | modificar o codigo]

Os amprius yeran propiedatz vecinals de tot un lugar u d'una villa, que no teneban amo especifico, y a los suyos beneficios totz es vecins i teneban dreito. Manimenos, como en l'Alto Aragón y especialment en a Montanya o sistema imperant ye o de chicotz propietarios y tradicionalment muitas casas han teniu prou con as suyas propias posesions ta sobrevivir y consumir a capacidat de treballo de totz os suyos miembros, os amprius se destinaban a estar logaus a propietarios concretos u, muit a sobén, arrendar-les-ne a las casas mas necesitadas, a preus asequibles, o que en muitos casos s'entendeba colectivament como una forma de caridat.

En pagas, os vecins que se beneficiaban de l'ampríu teneban que pagar tipicament una parte simbolica de o que a partida produciba; p. ex. un numero concreto de corders u bell vetiello si yera un prau, qualque cantidat de quartals de farina si yera de campos, u tamién como servicio, achustar-se un fillo d'a casa como corderero u rapatán ta la cabanya comunal, etc.

As oríchens d'ista figura de propiedat colectiva son escuras, y se remontan muit probablement a formas d'expleitación antigas, ya desapareixidas, d'antes de l'advenimiento d'o feudalismo y atras formas de sistema economico que evolucionarían cara ta'l Primer Capitalismo.

Cheosinonimos y variants[editar | modificar o codigo]

A parola ampríu ye bien present en a toponimia de l'Alto Aragón. Se troba especialment present en l'alta Ribagorza y tamién en as valles altas d'a cuenca hidrografica d'a Cinca, como Bielsa y Chistau. Por tot l'Alto Aragón s'ha documentau tamién as formas empríu, amprío, emprío, ompríu y omprío[1].

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) CASAUS PARRILLA, Chesús y MIGUEL BALLESTÍN, Pascual, Dizionario Aragonés de Terminos Cheograficos; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-059-7

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]