Aceite
La palabra aceite[1][nota 1][1][2] (de l'arabe az-zait, "suco d'a oliva", y iste de l'arameu zayta) u olio[1][nota 2] (d'o latín oleum) ye un termin chenerico ta designar cuantos liquidos d'orichens diversos y hidrofobos (que no se disolven en augua).
Por un regular as aceites tienen acidos grasos insaturaus, como ye o caso de l'aceite d'oliva u l'aceite de chirasol. Eixemplos d'aceites con acidos grasos saturaus son l'aceite de coco y l'aceite de palma.
As aceites que se pueden minchar son lipidos cheneralment d'orichen vechetal u animal, anque un calentamiento puede esnaturalizar-las, fendo-las no aptas ta o consumo humán.
L'aceite mas comuna historicament en a dieta mediterrania ye l'aceite d'oliva. En latín se deciba oleum y d'astí a denominación en aragonés medieval olio[3] que fue substituyida por l'arabismo az-zait. L'aceite d'oliva virchen s'obtién dreitament molendo y exprimindo as olivas, l'aceite d'oliva refinau s'obtién calentando os repuis d'o proceso anterior y tractando-los con disolvents quimicos.
Atras aceites vechetals, usadas en alimentación son; l'aceite de chirasol, l'aceite de soya y l'aceite de palma
Aceite en Aragón
[editar | modificar o codigo]En Aragón existen tres denominacions d'orichen d'aceite d'oliva:
- DOP Aceite d'o Baixo Aragón: incluye municipios d'as comarcas d'Andorra-Sierra d'Arcos, Baixo Aragón, Baixo Aragón-Casp, Campo de Belchit, Cuencas Meneras, Matarranya, Martín Baixo, Mayestrato y Ribera Baixa d'Ebro.
- DOP Aceite d'o Semontano: incluye municipios d'as comarcas de Cinca Meya, Monegros, Plana de Uesca, Ribagorza, Semontano de Balbastro y Sobrarbe.
- DOP Aceite Sierra de Moncayo: incluye municipios d'as comarcas de Campo de Borcha y Tarazona y Moncayo.
Tipos d'aceite
[editar | modificar o codigo]Notas
[editar | modificar o codigo]- ↑ En femenín y tamién en masculín. Pronunciau en benasqués /a·'sei·te/. Con a variant azaite.
- ↑ Con a variant oli
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ 1,0 1,1 1,2 (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024 (accesible vía web).
- ↑ (an) Silbia Garcés Lardiés, Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.14
- ↑ (an) Rafel Vidaller Tricas:Lesico do mundo natural en o sieglo XV, Luenga & Fablas 12-13, 2008-2009, Consello d'a Fabla Aragonesa, ISSN 1137-8328, pp. 227-236
