Malpica d'Arba
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo ye sobre un lugar de Biota en Cinco Villas. Ta atros usos se veiga Malpica.
Malpica d'Arba | |
Lugar d'Aragón | |
Entidat • País • Provincia • Comarca • Municipio |
Lugar Aragón Zaragoza Cinco Villas Biota (Zaragoza) |
Partiu chudicial | Exeya d'os Caballers |
Población • Total |
21 hab. (2007) |
Altaria • Meyana |
640 m. |
Distancia • 60 km |
enta Zaragoza |
Codigo postal | 50695 |
Chentilicio | Malpicán / malpicana |
Fiestas | 25 de chulio |
Patrons | Sant Chaime y Santa Ana |
Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia |
Chaca Erla-Uncastiello Ntra. Sra. de Diasol |
Ríos | Río Arba de Luesia |
Coordenadas | |
Malpica d'Arba (Malpica de Arba en castellano) ye un lugar aragonés d'a provincia de Zaragoza situato actualment (dende 1970) en o municipio de Biota, en a comarca de Cinco Villas y partiu chudicial d'Exeya d'os Caballers.[1] Dende lo punto d'anvista eclesiastico pende d'a diocesi de Chaca y archidiocesi de Pamplona a traviés de l'arcipestrau d'Erla-Uncastiello.
Dica fins d'o sieglo XIX perteneixeba a lo termin municipal d'Uncastiello. O suyo nombre tradicional estió Malpica dica 1916, cuan se li adhibió l'apelativo d'Arba ta diferenciar-lo d'os atros lugars ditos Malpica. En ixas envueltas pendeba d'o desapareixito partiu chudicial de Sos d'o Rei Catolico.
Aragonés
L'aragonés ya no se charra en o lugar, pero o castellano que se i charra mantién caracteristicas d'a luenga aragonesa, belunas amanatas a l'ansotano, como o emplego d'a desinencia personal de primera persona -i en os imperfectos y os condicionals. Ye una caracteristica común a d'atros lugars de Cinco Villas, como Uncastiello, Luesia u Longars. A microtoponimia d'o lugar conserva muitos nombres en aragonés, como Ciresa, Val de Grallas, Val de Sansoro, Fuent d'o Lugar, etc.
Etimolochía
Malpica ye un nombre celta, como os atros Malpica d'a peninsula Iberica: Malpica de Bergantiños en a Provincia d'A Coruña y Malpica de Tajo en a provincia de Toledo. Bi ha unatro Malpica tamién en Cinco Villas, en Castiliscar, a on ye o nombre d'una partida a on bi ha ruinas d'una ciudat prerromana, posiblement suessetana; y l'atro Malpica aragonés ye un poligono industrial en Zaragoza.
Cheografía
Cheografía urbana
O nuclio de Malpica se troba situato dencima d'un pueyo rocoso, con dos nuclios principals: o primero, o nuclio de l'actual ilesia, ye o puesto a on d'antis mas se trobaba a primitiva fortificación debantada por os musulmans ta cosirar as actividaz d'os cristianos d'Uncastiello y Luesia, localidat ista zaguera visible dreitament dende Malpica; o segundo, a on hue se troba a dita Casa Pinta, que se debanta dencima d'a fuent d'o Diable, d'o río Arba y de l'antigo camín enta Uncastiello.
As suyas casas, construyitas con a piedra propia d'o lugar, gosan tener tres plantas d'altaria (bellunas nomás en tienen que dos) y s'estendillan entre os dos pueyos rocosos d'o lugar, estando antigament zarrato o nuclio urbán en a nueit, tenendo a dentrada prencipal por o dito Portal, que trescruza baixo as viviendas d'a dentrada d'o lugar.
Camins
Camins, pistas y senders que naixcan d'o nuclio prencipal y vaigan ta atros lugars d'a comarca.
Luesia (camín transitable con auto) | ||
Uncastiello (Ctra. local) | Asín (camín) | |
Biota (Ctra. local) | Farasdués (camín) |
Demografía
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE. |
Molimentos
- Ilesia de Nuestra Sinyora de Diasol de Malpica d'Arba, una ilesia de planta romanica, encara que muit esviellata en primerías d'o sieglo XVIII. Adedicada a Nuestra Sinyora d'o Día y d'o Sol, una advocación de Santa María, ye la ilesia parroquial d'o lugar.[2] debantada dencima d'un antigo pueyo que estió l'alazet d'una chicota fortificación musulmana, conserva parte d'una lapida sepulcral romana, d'una persona d'a gens Atilia,[3] fácil que a mesma familia d'o mausoleu d'os Atilios amán de Layana y Sadaba. O suyo texto diz:
- Ermita de Santa Ana.
Fiestas
Las fiestas patronals de Malpica do o 25 de chulio, en a honor de Sant Chaime o Mayor y Santa Ana.
Referencias
- ↑ (es) Catálogo de pueblos y municipios de Aragón. Estadística de población y nomenclaturas toponímicas entre 1900 y 2004 (PDF), Gubierno d'Aragón, 2005, ISBN 84-7753-366-0, p.272
- ↑ (es) Parroquias del Arciprestazgo Erla-Uncastillo en o sitio web d'a Diocesi de Chaca.
- ↑ (es) Epitafio de Atilio Materno en HispaniaEpigraphica Online Database.
Vinclos externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Malpica d'Arba.