Ir al contenido

Peirón

De Biquipedia
(Reendrezau dende Pairón)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo tracta sobre os peirons que son monumentos relichiosos. Ta atros usos d'a parola «peirón», se veiga Peirón (desambigación).
Peirón d'as Almas en a dentrata de Codos.
Peirón en Cillas (Guadalachara).

Un peirón[1][2] ye una construcción en forma de columna de bels tres metros d'altaria feita de piedra picada u de tocho, dependendo d'as zonas, y con un cabalto a on que bi ha atras formas como cruces de fierro u esferas de piedra. Por un regular bi ha recholas policronadas con bel motivo relichioso (santo u virchen. Tamién bi ha eixemplars a on que bi ha estatuetas relichiosas adintro de concavidaz que fan de capiellas en cuenta de rechola u en atros casos una inscripción u res. Son muito comuns en as provincias de Guadalachara, Teruel y Zaragoza.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Bi ha diferents etimolochía proposadas, una d'as mes comuns lo interpreta a partir d'una forma hipotetica *PETRONE(M)[3] en latín, parola formada a partir de PĔTRA ("piedra"), y d'o sufixo latín -O, -ŌNIS.

Joan Coromines considera que ye un celtismo con un significau orichinal pareixiu a "crucillada"[4] y relacionau con os toponimos Padrón y Padornelo.

Elementos[editar | modificar o codigo]

As parz d'un peirón son:

  • Base: escalereta perimetral de dos u tres escalons de piedra.
  • Columna: feita por un regular de piedra picada.
  • Capiella: ixamplamiento u estretura d'a columna, a on que bi ha a vegadas representacions relichiosas.
  • Cabalto: cruz de fierro u esfera de piedra.

Se troba peirons en os arredols d'os lugars chunto a camins y as suyas fins pueden estar:

  • Avisar d'a proximidat d'o lugar. En temporadas de nieus sirven pa trobar os camins que confluyen en un lugar y que alavez son tapaus.
  • Indicadors d'os termins municipals u os cabos d'as diferents propiedaz particulars.
  • Sucherir que la chent que pasa por ixe camín rece por veyer temas relichiosos representaus.
Estructura tipo de un peirón.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]