Ucraineses

De Biquipedia
(Reendrezau dende Ucranians)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ucraineses
Українці
Ucraineses
Población total
45.000.000
Rechions con comunidaz importants
Ucraína 37.419.000
Rusia 4.363.000
Moldavia 600.000
Belarrusia 291.000
Polonia 185.000
Letonia 55.000
Rumanía 67.000
Estonia 48.000
Lituania 45.000
Aragón 2.547[1]
Idiomas
Ucrainés
Relichión
Cristiana Ortodoxa y Greco-Catolica
Pueblos relacionaus
Pueblos eslaus
Mapa

Os ucraineses[2] (en ucrainés українці) habitan Ucraína y zonas d'os países buegants, en especial Rusia. Charran una luenga eslava oriental y cristianos, u ortodoxos u uniatas. Son un pueblo eslau oriental con orichen común con os rusos y que se'n diferencian por haber tenito una historia politica en simbiosi con os polacos. En o censo de 1989 os ucraineses yeran uns 37.419.000 en Ucraína, y os ucraineses fuera d'Ucraína en 1989 yeran: 4.363.000 en Rusia, 600.000 en Moldavia, 291.000 en Belarrusia, 45.000 en Lituania en 1989, 92.000 en Letonia, 48.000 en Estonia, 48.000 en Eslovaquia en 1988, 67.000 en Rumanía en 1992, y 185.000 en Polonia (estimación).

Etnonimo[editar | modificar o codigo]

En buena part d'a suya historia han feito servir o etnonimo rusyni ("rutens"). O etnonimo "ucrainés" s'ha iu cheneralizando en os sieglos XIX y XX dica plegar a totas as zonas habitadas por o mesmo grupo etnolingüistico, tamién fuera d'a tierra conoixida orichinariament como Ucraína.

Luenga[editar | modificar o codigo]

Extensión d'a luenga ucrainesa a primers d'o sieglo XX

A luenga ucrainesa ye eslava oriental como o ruso, pero tien muitos elementos comuns con o polaco. En o sieglo XIX bi habió dos stándards, l'auno basau en a parla de Kiev y l'atro basau en a parla de Galitzia Oriental. O stándard de Galitzia Oriental teneba o polaco como luenga culta de referencia y parolas que no se feban servir en a parla viva.

Modo de vida[editar | modificar o codigo]

Os modos de vida tradicionals d'os ucraineses son variatos, por ocupar una gran aria, con gran diversidat ecolochica. Os ucraineses occidentals u sudoccidentals, a l'ueste d'a linia Rivno-Kamenets son principalment pastors transhumants, cautivadors de cerials, criadors de vacumen y tocinamen y tamién silvicultors, a l'igual que os suyos vecins polacos, eslovacos y rumanos.

Os ucraineses d'o norte, a lo norte d'a linia Sumi, Kiev y Zhitomir-Rivno viven en una zona d'estepa y son en a suya mayor parte granchers, productors de lactios, de cerials, cautivadors de lino u silvicultors.

Os ucraineses d'a zona central y sudoriental en linias chenerals viven a lo sud d'a linia Kiev-Poltava, en una zona d'estepa, son criadros de bestiar y cautivadors de cerials, actividaz tradicionalment dificils en os periodos cuan as mugas no yeran seguras y sufriban os ataques d'os pueblos turquicos d'as estepas primero y d'o Khanato de Crimea, por o que dende a formación d'a Unión Polaco-Lituana heban de complementar-las con unas actividaz guerreras y saqueyadoras que facioron famosos a los cosacos ucraineses y rusos.

Relichión[editar | modificar o codigo]

Seu de Santa Sofiya en Kiev, Patrimonio d'a Humanidat

A relichión encara no aglutina a los ucraineses actuals. Os ortodoxos d'Ucraína y Belarrusia dependeban d'o metropolitano de Kiev, reestablito en 1361 dimpués d'a invasión mongola.

En o sinodo de Brest de 1596 o metropolitano de Kiev reconoixió l'autoridat d'o papa y naixió a "Ilesia Uniata" u greco-catolica. Encara que en o sieglo XVII muitos ucraineses s'oposaban a esta ilesia, permaneixendo en a Ilesia Ortodoxa orichinal, (o patriarca de Costantinoble nombró atro metropolitano ortodoxo de Kiev). Os uniatas s'expansionoron y en a Galitzia baixo dominio austriaco se convertió en a ilesia nacional d'os ucraineses, a lo tiempo que despareixeba por a fuerza en os territorios d'os ucraineses baixo l'Imperio Ruso.

En primerías d'a decada de 1920 bi heba una ilesia autocefala especificament ucrainesa, esclafata por Stalin en primerías d'a decada de 1930, continando entre os ucraineses emigratos.

En 1946, con o cambio de mugas y o paso de Galitzia Oriental a la RSS d'Ucraína os uniatas fuoron adhibitos a la fuerza a la ilesia ortodoxa, encara que a Ilesia Greco-Catolica siguió existindo en a clandestinidat y entre os ucraineses emigratos. Actualment a Ilesia Uniata ha tornato a Ucraína pa reclamar os edificios que fuoron confiscatos por a fuerza y recuperar as congregacions que fuoron forzatos a pasar-sen a la ilesia ortodoxa.

Historia[editar | modificar o codigo]

Edat Meya[editar | modificar o codigo]

Dimpués d'a redota d'Atila quedan ostrogodos en Crimea, y alanos entre o Kubán y o Caucas. En l'actual Republica de Moldavia y zonas forestals d'o norte y este d'Ucraína bi ha pueblos eslaus como os antos. A historia posterior d'Ucraína será una historia de luita entre pueblos sedentarios eslaus contra invasors turquicos nomadas que entran periodicament en as planas ucrainesas dende Asia.

Maidan Nezalezhnosti en Kiev.

En o terreno estepario d'o sud, centro y l'este d'Ucraína, os repuis de pueblos iranios s'asimilan con os pueblos turquicos nomadas pa formar una nueva identidat etnica: os ditos (proto)bulgaros. Bi'n ha chacimientos arqueolochicos entre zaguerías d'o sieglo VI y primerías d'o sieglo VIII.

Entre zaguerías d'o sieglo VII y primerías d'o sieglo VIII apareixe atro pueblo turquico en Ucraína, os gazaros, que arqueolochicament corresponden con a dita cultura de Salkov. Os hongaros, un pueblo vasallo d'os gazaros, ocupó as actuals Ucraína occidental y Moldavia.

L'Imperio Gazaro teneba una clase dirichent diferent a atros pueblos turquicos. Fomentó a sedentarización d'o suyo pueblo, a fundación de ciudaz y o comercio; teneban habilidat diplomatica y se convirtión a o chudaísmo. Dimpués de conoixer una prosperidat comercial desapareixió por a presión conchunta d'os pazinacos, que invadiban dende l'este, y d'os eslaus orientals, que invadiban dende o norte y l'oeste, on bi heba prencipaus poderosos como o Prencipau de Kiev. Kiev amanixió en una crucillata de rotas comercials entre Bizancio y os escandinavos.

Mapa de la Rus de Kiev, en o sieglo VII. Mientres a Edat d'Oro de Kiev, o territorio d'a Rus de Kiev s'estendillaba por o norte de l'actual Ucraína, encara que tamién por l'ueste de l'actual Rusia y por Belarrusia.

Os pazinacos empentoron a os hongaros ta Panonia, l'actual Hongría, y s'establioron en Ucraína occidental. Os mesmos pazinacos yeran empetatos por atro pueblo turquico, os uzos, y os uzos por os kipchaks u cumans. Estos pueblos turquicos farán siempre una falca entre os eslaus orientals y os griegos bizantins. Kiev entró en decadencia porque os pueblos d'as estepas tallaban a rota d'o Dniéper muitas vegatas.

O reino kipchak despareixerá en o sieglo XIII por a conquiesta mongola. Kiev ye saqueyato en 1240 y pierde o suyo papel de centro politico pa os eslaus orientals locals. O centro politico se desplaza a atros puestos. Os prencipaus eslaus orientals de Galitzia y Volinia, mugants con Polonia resistirán.

Se formará o Khanato d'a Horda d'oro por trestallamiento de l'Imperio Mongol. Os mongols asimilatos a os turquicos quipchac se convertirán en tartaros, en a peninsula de Crimea por eixemplo os tartaros crimeus), y prendrán a relichión musulmana.

Os vlacos de Moldavia, os polacos y os lituanos irán conquerindo tierras a os tartaros cuan estos entren en decadencia. Os polacos deixarán que a zona d'o río Dnieper siga poblata por chents que defiendan a muga, con privilechios a truca d'os suyos servicios militars, como en as mugas con os moros en Castiella y Aragón en a Edat Meya. Alavez apareixe a palabra Ucraína, que en eslau significa "muga", "buega", a o mesmo estilo que en Castiella u Aragón as zonas buegants con os moros se clamaban Estremaduras. Esta población, con elementos tartaros, pero de predominancia eslava, se convertirán en os cosacos zaporizhians, que a diferencia d'os cosacos d'o Don, charraban ucrainés y no pas ruso.

Mugas internas d'a Unión Polaco-Lituana en 1619 con as mugas actuals:

   Reino de Polonia

   Ducau de Prusia, feudo polaco

   Gran Ducau de Lituania

   Ducau de Curlandia, feudo lituano

   Livonia

En os millors tiempos d'a Unión Polaco-Lituana ye cuan se produce a deseparación d'os tres grans pueblos eslaus orientals. Os rusos son fuera d'esta unión y tienen una historia y tradición politica diferent. En 1569 se produz a deseparación entre ucraineses y belarrusos, cuan os primers pasan a depender en Polonia y os segundos siguen dependendo en Lituania. Os belarrusos levan asociatos con os lituanos mas de dos sieglos.

En o sieglo XVII os cosacos d'o sud de Kiev y d'o Dniéper se rebelan baixo Bogdan Khmelnytskii. En 1654 Bogdan Khmelnytskii acceptó l'autoritat rusa y Kiev chunto toz os territorios cosacos a l'este d'o Dniéper pasoron a depender de Rusia, quedando encara baixo control polaco encara l'ueste d'o Dniéper. Encomienza d'esta traza un periodo en que a influencia rusa ye mas gran por cada vegada.

Expansión rusa enta o sud y surueste[editar | modificar o codigo]

En o nord-este de l'actual Ucraína os rusos van conquerindo territorios a os tartaros a poquet pa asegurar a suya muga sud. Os rusos organizan en a rechión de Khárkiv unas linias fortificatas y fan venir soldatos-colons. Este territorio se dirá Ucraína, (a “marca”, a “muga”), encara que os rusos li deciban mes bien Rusia Chicota, como prolongación d'a Gran Rusia centrata en Moscú. Os cosacos d'esta zona serán conoixitos como cosacos ucraineses a diferencia d'os cosacos d'o Don, y no son os mesmos cosacos que os zaporizhians d'o Dniéper u atros cosacos que yeran en a Unión Polaco-Lituana u en a Republica d'as Dos Nacions

Baixo o reinato de Catarina II (1762-1796) os repartos de Polonia fan que a mayor part d'a Ucraína actual (de fueras de Galitzia) pase a fer part de l'Imperio Ruso y tendrá consecuencias pa os cosacos zaporizhians y tartaros. Os otomans encomienzan una guerra en 1768 pero pocos anyos mes tarde os rusos conquieren Tauride y Crimea, entrando dimpués en Moldavia, Vlaquia y plegando dica Bulgaria. Por o Tractau de Kutchuk-Kainardji (16 de chulio de 1774) os otomans ceden a Rusia Azov, Kertch (cabo oriental de Crimea) y a costa entre o Dniéper y o Bug. O Khanato de Crimea, incluita a Tauride, se converte en un estato independient.

As tres particions de Polonia.

O exito ruso fa preoucupar-se a os austriacos, que fan liga con os prusianos y obtienen de Rusia en compensación o primer reparto de Polonia (1772). D'esta traza Austria prene una tierra etnicament ucrainesa, Galitzia Oriental, con capital en Lviv, y amés obtién de l'Imperio Otomán a zona norte de Moldavia, en parte habitata por ucraineses, y que se convertirá en Bucovina.

Os cosacos zaporizhians deixan de tener una posición marguinal que lis permite estar independients y as suyas libertaz se tornan en anacronicas. O zaguer atamán cosaco ha tenito que renunciar a lo suyo cargo en 1764. Once anyatas mes tarde as tropas rusas destruyen Sietch.

O ministro Potemkin encomienza una colonización con poblacions cristianas fundando Khersón en 1778 y Mariúpol en 1779. En 1783 Rusia s'annexiona o Khanato de Crimea y os otomans lo reconoixen como feito consumato. A colonización contina con a fundación de Sebastopol en 1784, Iekaterinoslav en 1786. En 1787 os otomans atacan l'Imperio Ruso pero pierden y os rusos ocupan Yedisán, plegando dica o río Dniéster, que por o Tractau de Iaşi en 1792 será a muga entre l'Imperio Ruso y l'Imperio Otomán.

Dimpués de vencer a os otomans, l'Imperio Ruso consigue con o segundo y tercer reparto de Polonia ocupar Volhinia y Podolia, cualques territorios d'a Unión Polaco-Lituana poblatos por ucraineses. En 1812, a guerra en 1806 contra os otomans permite a os rusos ocupar Besarabia (a metat oriental de Moldavia), con Buchac.

O sieglo XIX en as arias de colonización d'o sud[editar | modificar o codigo]

Baixo os zars, Ucraína se convertió en o granero de l'Imperio Ruso, con as famosas tierras negras (u chernozem). Ucraína tamién representaba a frontera maritima sud de Rusia con a base naval de Sebastopol y lo puerto comercial d'Odessa, fundato en 1796, y desembolicato entre 1803 y 1814.

Os colons que plegoron ta las tierras conquiestas a los otomans y tartaros yeran principalment ucraineses d'a zona entre Kiev y Khárkiv dita Chicota Rusia, y tamién rusos. Tamién plegoron griegos y armenios de l'Imperio Otomán, chodigos, alemans (en Tauride, Yedisán y Crimea). En o sud de Besarabia y especialment en Buchac, as poblacions musulmanas son substituyidas por ucraineses, rusos, bulgaros, gagauzes y colons alemans. Se creyan aldeyas con nombres evocadors d'as campanyas rusas contra Napoleón.

Dende meyatos d'o sieglo XIX y sobretot con o desembolique d'o ferrocarril en 1870 bi ha una explotación d'os recursos minerals: a hulla d'a rechión de Donets y lo fierro de Krivoi-Rog. Amaneix una industria pesata con un capitalismo salvache. En conchunto en Ucraína oriental y meridional i heba un desembolique que recordaba a un país nuevo a lo estilo d'America.

L'Imperio Ruso fació servir ucraineses pa eslavizar zonas recient conquiestas como Circasia, y encara en o Kraj de Krasnodar os ucraineses son una parte important d'a población, mes numerosa que os circasians nativos.

O sieglo XIX en Ucraína occidental[editar | modificar o codigo]

En o sieglo XIX en Podolia y Volinia i habió pocos cambios. En 1839 a Ilesia Uniata fue adhibita a la Ilesia Ortodoxa rusa a la fuerza. En Galitzia, Bucovina y Rutenia subcarpatica representaban un estrato social con rango inferior a lo d'os polacos. En 1846, cuan os polacos lis se sublevan a las autoridaz imperials austriacas, os ucraineses u rutens se sublevan a los nobles polacos, sublevacions que as tropas austriacas consiguen sofocar. A Ilesia Uniata se mantién firme entre os ucraineses u rutens baixo dominio austrohongaro y contribuye a fer-los sentir diferents tanto d'os polacos catolicos como d'os rusos ortodoxos. A politica hongara consigue que os rutens que viviban en Transleitania u reino d'Hongría (Rutenia subcarpatica sobretot) se sientan diferents d'os rutens de Galitzia y Bucovina que viviban en o reino d'Austria, y con o tiempo a denominación de rutén designará especialment a los de Trasleitania.

Os anyos 1917-1920[editar | modificar o codigo]

Soldatos de l'Exercito ucrainés.

Dende a sulsida l'Imperio Zarista se costituye en Kiev o 15 de marzo de 1917 una Rada (u consello) que de seguida tien un amplo refirme popular. Os miembros proceden d'a Sociedat d'Ucraineses Progresistas (y os suyos simpatizants), que dende 1908 s'encerrinan en conseguir por os cauces legals o reconoiximiento d'os dreitos d'os ucraineses y un estatuto d'autonomía.

En noviembre de 1917, a Rada proclama a Republica Democratica d'Ucraína y constituye un Gubierno, con o socialdemocrata Symon Petliura como ministro d'a Guerra. Os bolcheviques optan en primeras por participar-ie, pero dimpués renuncian y estableixen o 25 d'aviento una republica rival en Khárkiv, refirmata por os soviets d'a cuenca d'o Donets. En chinero atacan Kiev. A Rada, replegata en Jotimir, proclama alavez a independencia d'Ucraína o día 28 d'aviento, y encomienza negociacions con Alemanya y l'Imperio Austrohongaro, que rematan en o tractau firmato en Brest-Litovsk o 9 de febrero de 1918. As Potencias Centrals reconoixen a independencia d'Ucraína y prometen que dimpués d'a guerra os rutens d'Austria-Hongría tendrían un estatuto d'autonomía. O 3 de marzo o Gubierno bolchevique ha de firmar o Tractau de Brest-Litovsk y reconoixer entre atras concesions a independencia d'Ucraína.

Alemanya y Austria-Hongría ocupan dende marzo Ucraína pa espleitar a cullita de cerials. Posan a Pavlo Skoropadski en o poder con o títol de hetman (atamán) o 28 d'abril, disuelven a Rada y engarcholan a Petliura.

Guerra civil y caos[editar | modificar o codigo]

A retirata d'os alemans y austrohongaros en noviembre de 1918 en perder a Primera Guerra Mundial fa que i haiga un vueito de poder en Ucraína y que amaneixcan faccions enfrontinatas:

En Galitzia Oriental os rutens dominan Lviv en primerías de noviembre y demandan a unión con una Ucraína independient. Pero os polacos ocupan Lviv o 22 de noviembre y controlan o conchunto de Galitzia Oriental en mayo de 1919.

Petliura, liberato por os alemans s'apodera de Kiev o 14 d'aviento de 1918. Lo atacan os bolcheviques o 6 de febrero de 1919 y en abril ha de replegar-se ta Kamenets-Podolsk. Prebará de nuevo tornar en agosto y en mayo de 1920 con os polacos.

Os bolcheviques constituyen o 28 de noviembre de 1918 un Gubierno provisional d'Ucraína en Kursk (Rusia). O 3 de febrero de 1919 son en Khárkiv y o 6 de febrero en Kiev. O 14 de marzo se proclama a Republica Sovietica d'Ucraína.

En as bocas d'o Dniéper o cabo de banda Grigoriev se presenta como hereu d'os Zaporizhians, y estableix o suyo cuartel cheneral en Alexandría, lanzando expedicions dica a Mar Negra.

Mes enta l'este l'anarquista Nestor Makhno organizó en abril de 1917 una Unión de campesins en Goulai Plé, a lo nord-este de Mariúpol. Se mantién en a rechión tot l'anyo 1918 en guerra de guerrillas contra os ocupants alemans y austrohongaros. En primerías de 1919 controla o territorio entre a mar d'Azov y Iekaterinoslav, y resiste a presión d'os exercitos rusos blancos d'Anton Ivanovitch Denikin, instalatos en a rechión d'o baixo Don y refirmatos en os cosacos de Kubán.

Os desembarcos de tropas aliatas en aviento de 1918 rematan en fracasos. Os griegos en Khersón y Nikilaiev son atacatos por os cosacos de Gregoriev en febrero de 1919. Os franceses, que heban plegato ta Odessa y Crimea, se retiran por no tener res que fer. Os britanicos se mantienen en a costa oriental d'a Mar Negra, on refirman a Denikin y mantienen en Cheorchia unas posicions pa asegurar-se o control d'o petrolio de Bacú. A evacuación francesa permite a los bolcheviques ocupar Odessa, saqueyata por Grigoriev, y dimpués Crimea. En mayo vencen a las bandas de Grigoriev, que ye asesinato o 27 de chulio.

Mapa con as mugas provisionals d'Ucraína en 1919.

En primavera de 1919 a situación ya yera mes clara. Denikin fa una gran ofensiva y ocupa en verano Crimea, Odessa y Kiev. Dende as posicions ucrainesas decide d'abanzar ta Moscú, arriba en Oroel o 13 d'octubre, pero ye aturato en Tula. O Exercito Royo responde y con o refirme de Makhno recupera o control de tot o país de fueras de Crimea, a on se retiran os blancos mandatos por Piotr Nikolaievitch Wrangel dende abril de 1920.

Tamién fendo parte d'a guerra polaco-sovietica en abril de 1920 Petliura y os polacos atacan l'ueste d'Ucraína y prenen Kiev o 6 de mayo. Wrangel abanza enta o norte arribando en Iekaterinoslav y Mariúpol. En chulio o Exercito Royo refusa a los polacos dica Lviv. Dimpués d'o contraataque d'os polacos as hostilidaz cesan en octubre. D'esta traza os royos pueden atacar con mes fuerza a los blancos en Crimea en noviembre. En noviembre 135.000 personas son evacuatas vía maritima dende Crimea, d'as que 70.000 yeran soldatos. O Exercito Royo prene Sebastopol o 15 de noviembre. Makhno ye o zaguero que lis queda a los bolcheviques por sozmeter. Se refuchia en Rumanía en agosto de 1921 y morirá en París en 1934, no sin antes haber conoixito en Durruti.

O resultato d'istas tres anyatas ye que Ucraína en surte arrasata. Kiev ha camveyato de mans nueu vegatas. Bandas de chinetz rivals feban destrozas por totas parz, traicionando a un bando u atro (os cosacos de Kubán traicionoron a Denikin). I habió muitos pillaches y mortaleras, y os ucraineses de Petliura facioron pogroms antichodigos en febrero-abril de 1919 en Podolia, a l'igual que os blancos de Denikin en chulio-agosto de 1919.

Sovietización d'Ucraína[editar | modificar o codigo]

Victimas de lHolodomor en Khárkiv en 1933.

Instituita o 14 de marzo de 1919, a Republica Sovietica d'Ucraína se convertió o 30 d'aviento de 1922 en una d'as Republicas costitutivas d'a Unión Sovietica (con Rusia, Belarrusia y Trascaucasia). A capital, establita en Khárkiv en 1923, tornará ta Kiev en 1934. En os anyos 1920 se revalorizará a luenga y cultura ucrainesas, en o periodo dito d'a Ucrainización. Se creyará una ilesia autocefala ortodoxa en Kiev. Dende setiembre de 1920 un decreto obliga a l'uso de l'ucrainés en l'amostranza. En agosto de 1923 l'ucrainés s'estendilla enta toz os campos de l'Administración. En a practica ye un bilingüismo ucrainés/ruso. Encara que a Nueva Politica Economica (NEP) leva efectos positivos, poco dimpués encomienza a era Stalin, con colectivización agricola, polarización ciudat-campo y entre 1932 y 1933 una gran mortalera por fambre organizata por o stalinismo, con cifras que podioron plegar dica os 7 millons de muertos. Tamién exterminoron a la elite intelectual ucrainesa.

Segunda guerra Mundial[editar | modificar o codigo]

Soldatos sovieticos mientres a batalla d'o Dnieper.

Dimpués d'a invasión de Polonia por as tropas d'o Tercer Reich en setiembre de 1939, a Unión Sovietica alcordó repartir-se o territorio polaco con os alemans, y s'aneixionó Ucraína por una parte d'os cabos de Polonia: Volinia y Galitzia Oriental, rechions habitatas por ucraineses. En chunio de 1940 s'adhiben, dimpués d'un ultimatum a Rumanía, Bucovina d'o Norte y Besarabia d'o Sud (o resto de Besarabia será a RSS de Moldavia). Poco dimpués as minorías alemanas de totas ixas zonas (alemans d'a Mar Negra) serán deportatas t'Alemanya.

A conquiesta d'Ucraína por os alemans, con aduya de Rumanía, que quereba recuperar Moldavia, encomienza o 22 de chunio de 1941 (Operación Barbarroya) y remata en octubre. Bi ha una reorganización territorial feita por o Tercer Reich:

A rapideza de l'abance alemán deixa a las poblacions locals sin reación inmediata. Os Einsatzgruppen proceden a fer mortaleras de chodigos, que son acotolatos en 1942 con participación de voluntarios ucraineses, a l'inte que s'acelera a leva por os servicios de Fritz Sauckel d'a man d'obra masculina y femenina. Os ucraineses fan parte, chunto con os polacos, d'a mayor parte d'os Ostarbeiter trasladatos a los campos de treballo en Alemanya u a los campos de concentración. A resistencia se fa mes dificil d'organizar que en Belarrusia por no haber-ie extensas zonas paulencas u forestals.

Cualques ucraineses s'alistan en o campo alemán: milicians rutens persiguen a los chodigos de Galitzia Oriental, y os guardias d'os campos d'exterminio de Polonia son ucraineses con uniforme negro d'as Schutzstaffel. Ucraineses de Galitzia formoron a 14ª Waffen Grenadier Division der SS Galicische, mandata por o SS-Brigadeführer Pavlo Schandruk, amás d'atras unidaz mes chicotas.

En Volinia amaneix un movimiento clandestino contra os alemans y os sovieticos. Lo diriche Stefan Bandera, a qui os alemans ensopinan y internan en un campo de concentración. Os banderistas encara luitarán dimpués de 1945 contra os sovieticos.

Dimpués d'a batalla de Stalingrado l'Exercito Royo sovietico reocupa Ucraína entre agosto de 1943 y chulio de 1944. A destrucción ye masiva, y os alemans practican a politica de tierra cremata en albandonar o país. O numero d'ucraineses muertos en a Segunda Guerra Mundial a mans de sovieticos u d'alemans s'eleva a 6 millons.

Postguerra[editar | modificar o codigo]

Escudo de l'antiga Republica Socialista Sovietica d'Ucraína.

En l'anyo 1945 cuasi toz os ucraineses son reunitos en una mesma republica, a Republica Socialista Sovietica d'Ucraína: amés d'os ucraineses de territorios que antes yeran de Polonia (Volinia y Galitzia Oriental) u de Rumanía (Bucovina d'o Norte), os sovieticos han ocupato Rutenia subcarpatica (que Checoslovaquia cedió a la Unión Sovietica o 29 de chunio de 1945). Se procede a un cambio de población: mes d'un millón de polacos d'Ucraína occidental son trasladatos ta Polonia, mientres que os ucraineses d'a rechión de Chelm (a l'este de Lublin) son trasladatos ta Ucraína.

Ucraína fa parte d'os miembros fundadors d'a ONU en 1945 en rematar a guerra. Os anyos d'a postguerra son igual de duros que os d'o periodo d'entreguerras, entre 1946 y 1947 bi ha fambre. Stalin se planteyó castigar a los ucraineses por a suya presunta colaboración con as Potencias de l'Eixe, a l'igual que fació con os tartaros de Crimea, os calmucos y atros "pueblos castigatos", pero no i heba prou puesto en Siberia y Asia Central pa toz os ucraineses. Optó por deportar-ne uns cuantos cientos de mils. D'esta traza en Siberia y Cazaquistán ye posible de veyer comunidaz ucrainesas ixemenatas.

Os lemki d'o sudeste de Polonia seguiban luitando por a suya independencia y incorporación a Ucraína con actividaz terroristas. Fuoron deportatos y ixemenatos por tot Polonia en a "Operación Vistula".

O movimiento de renovación nacional torna a existir en Ucraína dimpués d'a muerte de Stalin. Nikita Kruschov yera ucrainés y lo tolera, pero o movimiento de renovación nacional s'infiltra en o Partiu Comunista Ucrainés y en 1972 Leonidas Breznev torna a las represions y purgas. O primer secretario, Petro Chelest, sospeitoso de nacionalismo, ha de ceder o puesto a l'ultraconservador Vladimir Chtcherbytsky, en o poder dica 1989.

Ucraineses famosos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]