Pro-verbo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Un pro-verbo u verbo comodín ye un verbo que substituye cualsiquier atro verbo, que no tien significau suyo propio y que s'interpreta a partir d'o contexto u d'o verbo que substituye. Ye o mesmo concepto que o pronombre aplicau a los substantivos.

A importancia d'os proverbos ye que por estar vuidos de significau se pueden posar en cuasi toz os contextos. As construccions verbo-nominals ye o contexto mes habitual a on mes a sobén apareixerán os pro-verbos: fer calor.

Os pro-verbos tamién se fan servir como verbos auxiliars d'as perifrasis verbals: fer mover.

Pro-verbos en aragonés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En aragonés o pro-verbo ye sobre tot o verbo fer, bien estudiau en chistabín por Fernando Romanos[1].

Son construccions verbo-pronominals con verbo fer en aragonés: fer bien, fer boca, fer buena mina, fer calor, fer camín, fer comedia, fer comparanzas, fer mal, fer miedo, fer rabia, ecetra.

O verbo fer se fa servir pa fer perifrasis verbals causativas en casos en os que l'obchecto de l'acción tien muito paper en a propia acción. Os verbos aislaus d'estas accions son intransitivos en aragonés (l'augua bulle), pero con as perifrasis s'expresa una valura transitiva (Tu fas bullir l'augua)[1].

Pro-verbos en atras luengas romanicas[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en castellanoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en catalánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en francésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en occitánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En castellano o principal pro-verbo ye hacer ("fer"), pero tamién fan de pro-verbo dar y echar (cognato de l'aragonés "chitar").

O verbo dar fa de pro-verbo en expresions como dar un abrazo, dar risa, dar una pelicula (tamién echar una pelicula), dar la mano, dar un beso. Brian Mott observa que os casos en os que o castellano fa servir o verbo dar y o belsetán y o chistabín fan servir o verbo fer representan una "transferencia metaforica de subchecto a obchecto" u un "chesto unitario u actividat segmentaria".[2]. Como eixemplo de transferencia metaforica de subchecto a obchecto tenemos dar rabia y como eixemplo d'actividat u chesto unitario dar un grito.

O verbo echar fa de pro-verbo en expresions como echar una pelicula, echarse novia, echar una siesta.

En catalán o pro-verbo por excelencia ye fer como en aragonés, occitán y francés. En rechistros coloquials se puet fer servir fotre ("foter"), fúmer y cardar (fotre una hòstia a algú).

Pro-verbos en anglés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Pro-verbos en anglésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En anglés o pro-verbo principal ye to get. Una oración como Please get the door puet significar obrir a puerta, cerrar a puerta u levar a puerta dependendo d'o contexto.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN978-84-8094-061-0 pp 273-294.
  2. (es) Brian Mott: Nuevas precisiones sobre el verbo fer en el habla de Gistaín. Archivo de Filología Aragonesa, LII-LIII. Zaragoza, 1997. 127-151

Bibliografía[editar | modificar o codigo]