Metabolismo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Estructura d'a coencima trifosfato d'adenosina (ATP), una intermediaria principal en o metabolismo enerchetico.

O metabolismo ye o conchunto de reaccions quimicas que se desembolican adintro d'un organismo ta mantener-lo en vida. Istos procesos permiten a los organismos creixer y reproducir-se, mantener as suyas estructuras, y responder a lo suyo medio. O metabolismo gosa subdividir-se en dos categorías. O catabolismo descompone materia organica, como por eixemplo ta quitar enerchía en a respiración celular. L'anabolismo, d'atra man, emplega enerchía ta construir components d'as celulas como as proteínas y acidos nucleicos.

As reaccions quimicas d'o metabolismo s'organizan en rotas metabolicas, en que una sustancia quimica ye transformata en una atra por una secuencia d'enzimas. As enzimas son crucials ta o metabolismo, ya que permiten que os organismos faigan as reaccions deseyables pero termodinamicament desfavorables acoplatas a reaccions favorables. As enzimas tamién permiten a regulación d'as rotas metabolicas en respuesta a cambios en o medio d'a celula u sinyals d'atras celulas.

O metabolismo d'un organismo determina cualas sustancias li son nutritivas y cualas li son verenosas. Por eixemplo, bel procariota emplega sulfuro d'hidrochén como nutrient, pero iste gas ye verenoso ta os animals.[1] A velocidat d'o metabolismo, o ritmo metabolico, tamién influencia la cantidat d'alimento que ye menester ta un organismo.

Una caracteristica sorprendent d'o metabolismo ye o pareixito d'as rotas metabolicas basicas incluso entre especies muit diferents. Por eixemplo, lo conchunto d'acidos carboxilicos que son conoixitos como intermediarios d'o ciclo de Krebs son presents en toz os organismos, y existen en especies tan diversas como a eubacteria unicelular Escherichia coli y organismos multicelulars granizos como os elefants.[2] Istos pareixitos sorprendents en o metabolismo son probablement o resultato d'a gran eficiencia d'istas rotas, y d'a suya aparición primera en a historia evolutiva.[3][4]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) Friedrich C. (1998). "Physiology and genetics of sulfur-oxidizing bacteria". Adv Microb Physiol 39: 235–89. DOI:10.1016/S0065-2911(08)60018-1.
  2. (en) Smith E., Morowitz H. (2004). "Universality in intermediary metabolism". Proc Natl Acad Sci USA 101 (36): 13168–73. DOI:10.1073/pnas.0404922101.
  3. (en) Ebenhöh O., Heinrich R. (2001). "Evolutionary optimization of metabolic pathways. Theoretical reconstruction of the stoichiometry of ATP and NADH producing systems". Bull Math Biol 63 (1): 21–55. DOI:10.1006/bulm.2000.0197.
  4. (en) Meléndez-Hevia E., Waddell T., Cascante M. (1996). "The puzzle of the Krebs citric acid cycle: assembling the pieces of chemically feasible reactions, and opportunism in the design of metabolic pathways during evolution". J Mol Evol 43 (3): 293–303. DOI:10.1007/BF02338838.