Karate

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Gichin Funakoshi, creyador d'o karate.

O karate (空手道, karatedo) ye un arte marcial d'ataque y d'esfensa, d'orichen chaponés, que consiste en concentrar toda la fuerza d'o cuerpo en un puesto determinau. Asinas, ye un arte d'autoesfensa con un aspecto espritual como función predominant.

O karate (d'o chaponés kara: vueito y te: mán) u karate-do (o camín d'a mán vueita) ye una disciplina que se practica con as mans vueitas y o cuerpo desarmau. Os brazos y as garras s'entrenan ta que tiengan a mesma achilidat y potencia que un arma real. Pero mas que mas, se tracta d'entrenar o cuerpo y o esprito ta conseguir un dominio total d'a situación y poder asinas enfrontinar-se a l'oponent con a educación y a cortesía adecuadas.

A esencia de toda tecnica emplegada en o karate se concentra en o kime. Se tracta d'un ataque explosivo que acompanya cualsiquier ataque (golpe de punyo, patada de piet u una parata). Si una tecnica no va acompanyada de kime, no se puet considerar karate autentico. A la persona que practica el karate se li diz karateka (空 (kara, "vueda"), 手 (te, "man") y 家 (ka, "persona") y a l'uniforme d'entrenamiento y de competición que s'utiliza se li diz karate-gi, y se compone de chaqueta sin botons (uwagi,|上着 ), un pantalón, ( zubon |ズボン) y o cinturón, denominau Obi.

Con 50 millons de practicants en o mundo, lo karate ye lo segundo arte marcial y esporte de combate mas practicau dimpués d'o taekwondo con 60 millons, y muito mas que lo Judo que tiene 16 millons.

O karate esportivo ye modeladau y en gran parte privau d'o suyo component marcial y endrezau nomás a la competencia esportiva, perdendo parte de trucos letals que no se pueden fer en a competición. A organización responsable d'as reglas y competicions de karate a livel mundial ye a Federación Mundial de Karate (WKF d'as suyas siglas en anglés), reconoixida per lo Comité Olimpico Internacional (COI), y ha desenrrollau una serie de reglas comuns que richen toz los estilos d'o karate. Cal destacar que estió esporte olimpico en os Chuegos Olimpicos de Tokio 2020 nomás.

O karate como esporte olimpico[editar | modificar o codigo]

Pictograma d'o Karate (Kata).
Pictograma d'o Karate (Kumite).

O karate ha estau candidato a esporte olimpico nueu vegadas, pero no estió olimpico dica l'anyo 2020.

A lo contrario que o taekwondo (esporte d'amostranza en Barcelona 1992 y olimpico dende Sidney 2000) y o Judo (dende Tokio 1964) o karate no estió disciplina olimpica dica Tokio 2020, tot y que o taekwondo en as suyas dos modalidaz (WTF y ITF) ye una variación d'os estilos de karate (shudokan, shotokan y shito ryu respectivament, chunto a las tecnicas de pateo derivadas de l'arte y danza marcial coreana d'o taekyon). Esto tenendo en cuenta que se realizan numerosas competicions de karate a livel local, rechional, nacional, continental, internacional y mundial. Mesmo o karate ye incluyiu en numerosos eventos como: os chuegos mundials, os Chuegos d'Asia, os Chuegos Mediterranios y os Chuegos Panamericanos.

En l'anyo 2005, en a sesión 117ª d'o COI feita en Singapur, se decidió que lo Béisbol y lo Softbol no continarían en o programa olimpico d'os chuegos a partir de 2012, deixando asinas dos puestos disponibles pa la inclusión de nuevas disciplinas. Cinco esportes estioron examinaus per as comisión d'o programa olimpico: o patinache, o squash, o golf, o karate y o Rugby a siet. Dos estioron tenius en cuenta pa lo programa d'os chuegos de Londres 2012: lo squash y lo karate, que teneban lo 60% d'os votos necesarios a la suya favor, pero se requeriba una mayoría de ⅔ partes pa estar triaus. Dimpués d'una nueva sesión feita en octubre de 2009 en Copenaguen, se determinó qué ciudat levaría a cabo os chuegos de 2016, y cuáls serían os esportes incluyius. O karate se presentó per novena vegada y entre cinco esportes no olimpicos a triar no aconsiguió a mayoría de votos necesaria.

Tot y que se li yera considerando pa los olimpicos de 2020, dimpués d'a reunión d'o comité executivo d'o COI que se realizó en Rusia o 29 de mayo de 2013, se decidió que o karate de conchunta con o wushu y atras disciplinas no relacionadas con as artes marcials, no serían teniu en cuenta pa estar incluyiu en os Chuegos de 2020. Igualment esta decisión estió ratificada en a sesión numero 125 d'o COI levada a cabo en Buenos Aires, Archentina, en setiembre de 2013.

Finalment o 3 d'agosto de 2016, o Comité Olimpico Internacional (COI) aprebó incluyir cinco nuevos esportes pa os Chuegos Olimpicos de Tokio 2020: béisbol/sóftbol, surf, escalada esportiva, karate [1] y skateboarding.[2]

Se disputoron una preba femenina y unatra masculina de kata (series de movimientos) y tres pesos per sexo en kumite (combate).[3]

Dimpués d'os Chuegos Olimpicos de Tokio o karate deixó d'estar esporte olimpico[4] y estió substituyiu en favor d'atras disciplinas como o break dance.

practicants famosos[editar | modificar o codigo]

O mas conoixiu entre os practicants ye o fundador y creyador d'o karate Gichin Funakoshi, atros d'os practicants mas famosos y conoixius son actors que participant en cintas d'artes marcials como per eixemplo Jean-Claude Van Damme, Dolph Lundgren, Wesley Snipes, Michael Jai White, Katheryn Winnick, Taylor Lautner u Donnie Yen. Chuck Norris en primeras estió campión de karate y dimpués actor.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]