Incapacidat

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A incapacidat ye a manca de capacidat ta fer, recibir u aprender bella cosa; u de entendimiento u intelichencia; u la manca de preparación, u de medios ta realizar un acto.

As personas alcanzan a capacidat d'obrar con os 18 anyos, pero puede que s'encierte que una persona tienga mugadas as suyas capacitaz por cualques circunstancias fisicas, psiquicas o dechenerativas, encá que tienga a mayoría d'edat, y no tenendo aptitut ta exercer os suyos dreitos ni cumplir con as suyas obligacions legals, alavez no tiene capacidat d'obrar, pero ixa situación ta que tienga poder legal cal que la determine un chuez en sentencia dimpués d'un proceso clamau incapacitación.

Ye per ixo que a incapacitación cal que se faya siempre per sentencia chudicial en base a causas establecidas en a Ley, y siempre ha de entender-se en sentiu positivo, ye decir, fa posible que personas incapables, ye dicir con falta de capacidat puedan actuar a traviés de os suyos representants legals u con l'asistencia d'atros que la podesen complementar.

Causas d'Incapacitación[editar | modificar o codigo]

Malotía u deficiencia de carácter físico o psíquico[editar | modificar o codigo]

A malotía u deficiencia per ella mesma no ye razón de a existencia d'una causa d'incapacitación. Lo determinant son as consecuencias que ixa deficiencia u malotía fan en a capacidat d'autogobierno de una persona. Bi ha que analisar as estrucias y evaluar os refirmes que le fan falta a una determinada persona ta substituyir a suya falta de capacidat y delimitar o grau de incapacidat.

Continidat d'a malotía u deficiencia[editar | modificar o codigo]

A continidat no deixa difuera a posibilidat que a persona incapable tienga un amilloramiento, ni a reducción de a suya incidencia en a persona. Bi ha prebas de que cualques personas, si los cusiran y si contan con os refirmes precisos y que calga fer-les-ne, pueden adquirir estrucias que fayan baixar as limitacions de capacidat.

Malotía u deficiencia que priva que a persona per ella mesma se gobierne[editar | modificar o codigo]

A falta d'autogobierno ye l'elemento clau en una incapacitación chudicial y en a fixación de as midas protectoras. L'autogobierno puede tener rans diferents: dende l'autogobierno cuasi inexistent (imposibilidat absoluta de rechir a persona y os biens) dica un autogobierno con cualques mugas (sufrir u haber sufierto bella carencia relativa a o proceso de rechir a persona y os suyos biens y dreitos).