Cantón d'os Grisons

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Cantón d'os Grisons Kanton Graubünden Chantun Grischun Cantone dei Grigioni Canton Grisun Kanton Graubünda
Cantón de Suiza
Bandera Escudo
Entidat  • País  • Estato	Cantón Suiza Suiza
Capital	Coira
Idioma oficial  • Atros idiomas	Alemán, rumanche y italiano Alemán suizo, lombardo y bavaro
Superficie  • Total	Pos. 1 7 105.39 km²
Población  • Total (2018)  • Densidat	Pos. 15 198 379 hab. 26,14 hab/km²
ISO 3166-2	CH-GR
Incorporación a la Confederación	1803
Abreviadura	GR
O cantón d'os Grisons en Suiza
Pachina web oficial

O cantón d'os Grisons (alemán Kanton Graubünden; alemán suizo Kanton Graubünda, italiano Cantone dei Grigioni; lombardo Canton Grisun, rumanche Chantun Grischun; francés Canton des Grisons), ye o mas gran y o mas oriental d'os ventiseis cantons de Suiza. Ye a mas, l'unico cantón que tien tres luengas oficials: alemán, italiano y rumanche y l'unico a on que se charra ista zaguera.

O cantón d'os Grisons tien una población de 185.700 habitants (2003) en una superficie de 7.105 km², con una densidat de población de 26,14 hab/km².

A capital d'o cantón, que dentró en a Confederación Suiza en 1803, ye a ciudat de Coira.

Toponimia

O nombre d'o cantón tien o suyo orichen en a historia d'a rechión, en fer referencia a o mesmo orichen d'o cantón, naixito de l'alianza de tres ligas de pueblos y ciudaz, as clamatas Tres Ligas u Ligas Grisonas: a Liga d'a Casa de Dios, a Liga d'as Diez Churisdiccions y a Liga Gris, clamata asinas por a color d'os vestitos en ixas envueltas en a rechión. O nombre en alemán d'o cantón, Graubünden (en traducción literal Ligas Grises) contrimuestra mas clarament iste orichen etimolochico que os nombres en rumanche y en italiano.

Historia

Alta val d'Engadin cerca de St. Moritz.

Os primers pobladors conoixitos d'a rechión son os retos, establius en a rechión arredol d'os sieglos IV aC-II aC. Os retos yeran un conchunto de pueblos alpins entre os que bi heba parlants de luengas celtas y d'o retico, luenga talment relacionada con o etrusco.

En o anyo 15 dC, os retos fuoron conquiestos por os romanos, en o marco d'as campanyas de Tiberio y Druso, os fillos adoptivos de César Augusto, contra os pueblos celtas d'os Alpes ta protecher millor o norte d'Italia d'os pueblos chermanicos. Dimpués d'a suya conquiesta fació parte d'a provincia romana de Raetia u Recia, prencipiando o proceso de romanización, pa convertir-se en a Edat Meya en os actuals rumanches u Kauderwelche.

A chermanización d'a zona se produció por a invasión d'os alamans, debant qui una dinastía local rumanche, os prencipes-bispes Victoridos, oferiban resistencia en a ciudat de Cuira. A chermanización continó en a baixa Edat Meya y contina dica os nuestros días.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre o cantón d'os Grisons.
• Pachina web oficial d'o cantón.