Idioma franco

De Biquipedia
(Reendrezau dende Francico)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Franco
Frenkisk
Atras denominacions: {{{atrasdenominacions}}}
Parlau en: Galia
Rechión: {{{territorios}}}
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors: Amortata
Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

 Chermanica
  Occidental
   Baixo alemán
     Franco

Estatus oficial
Oficial en: Garra país
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2 gem
ISO 639-3 frk
SIL
Extensión d'o Franco

O franco (tamién francico, francón, baixo francico antigo) ye un termin que se fa servir historicament ta referir-se a la luengua d'os francos y ye clasificato adintro d'as luengas indoeuropeas, en o grupo chermanico occidental. A luenga s'extinguió enta o sieglo VIII por dos causas: d'una man l'asimilación lingüistica d'a clase dirichent franca a on se charraban as luengas d'Oil, y d'atra man a evolución d'o franco esta unas parlas d'o continuum dialectal alemán y ya documentadas a primers o sieglo IX.[1]

Evolución[editar | modificar o codigo]

Os testimonios d'o francón entre os sieglos III y VIII son escasos y penden en antroponimos y parolas franconas de textos escritos en latín.[1]

En evolución d'o franco se produció en dos direccions principals. A segunda mutación consonantica no afectó a las parlas d'o norte pero sí a las d'o sud:

1) A luenga d'os francos d'o norte evolucionó enta a luenga d'os flamencos y holandeses (idioma neerlandés), a lo norte d'a linia de Benrath chunto con o baixo saxón.
2) A luenga d'os francos d'o sud evolucionó enta as luengas altochermanicas centrals occidentals part occidental d'o meyo alemán, a lo sud d'a linia de Benrath y a lo norte d'a linia de Speyer. O "luxemburgués" perteneixe a este conchunto.

Influencia d'o francico en as luengas romances[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Superstrato francicoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Muitas palabras d'o franco fuoron ampradas por as luengas galorromanicas como superstrato, dende a on que pasoron ta atras luengas romances occidentals como galicismos y lingüistica. Se puede considerar que en aragonés tamién bi ha un superstrato francico por haber estau l'Alto Aragón zona de dominación carolinchia, pero buena part de los franconismos han plegau a traviés de l'occitán u a traviés d'o francés.

Os chermanismos d'orichen francón corresponden a las variants septentrionals u baixas, de fueras de bella excepción como échevin, que se documenta en latín medieval local como scabinus y corresponde a l'alto alemán sceffin y a lo francón skapin ("chuez" u "machistrato").[1]

As luengas d'oïl amproron palabras franconas con h aspirada, que se perdió en o sieglo XVIII en francés pero se conservó en valón y lorenés. Encara huei bi ha una influencia d'esta h aspirada impedindo fer a liaison en francés.[2]

Os antroponimos francos con a terminación -hart ("duro") entroron primer con antroponimos como Bernhart y Reginhart y pasoron dimpués a substantivos comuns y adchectivos convertindo-se en o sufixo -ard, que dimpués pasó dende o francés y l'occitán a l'aragonés como -ardo.

O mesmo se puede dicir sobre l'orichen d'o sufixo -aud que entró con antroponimos feitos con a terminación -wald (Guiraud, Regnaud),[1] y que, a traviés de l'occitán, plegó dica o benasqués como -au (patau, pipau).[3]

O galicismo flotar provién d'o francico *flotōn y d'o proto-chermanico *flutōną, y amuestra a lei de Grimm en a evolución d'a P- inicial indoeuropea ta f- inicial en a radiz indoeuropea *plew-, *plōw- (que en latín ha dau PLOVERE, "plever").

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (es) Carlo Tagliavini: Origenes de las lenguas neolatinas. Fondo de Cultura Economica. 1973, pp 404-416.
  2. (es) Heinrich Lausberg: Lingüistica romanica. Tomo I fonetica. Editorial Gredos. p 329-331.
  3. (es) José Antonio Saura Rami: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas, Zaragoza, Gara d'Edizions-Institución Fernando el Católico (2003), pp 304-305.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]